Κατά την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής έγινε συστηματική έρευνα της Ελληνικής Βιβλιογραφίας καθώς και των Βιβλιοθηκών για τον εντοπισμό ιατρικών βιβλίων της συγκεκριμένης περιόδου καθώς και άλλων βιβλίων, που περιείχαν ιατρικά θέματα. Εντοπίσθηκαν 28 Ιατρικά βιβλία και άλλα 41, που περιείχαν ιατρικά θέματα. Εγινε καταγραφή του περιεχομένου του κάθε βιβλίου και συστηματική ανάλυσή τους.
Με τη διεξοδική παράθεση των δεδομένων και τη θεματική διαπραγμάτευση διαπιστώνεται ότι η επιστημονική ιατρική γνώση της Ευρώπης μεταφέρεται στον ελληνικό χώρο κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, μέσω των εντύπων ελληνικών βιβλίων, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στην απόκτηση των νέων γνώσεων και την καταπολέμηση των δεισιδαιμονιών και των προλήψεων. Με την έρευνα και τη διδακτορική διατριβή δημιουργείται η Ελληνική Ιατρική Βιβλιογραφία της προεπαναστατικής εποχής. Συνοπτικά μπορεί να λεχθεί ότι διαπιστώνεται:
Α). Αύξηση του αριθμού εκδόσεως των ιατρικών βιβλίων. Κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, εποχή καταπολέμησης της δεισιδαιμονίας και προσπάθειας φωτισμού του Γένους, σημειώνεται αύξηση του αριθμού εκδόσεως ιατρικών βιβλίων και ιδιαίτερα κατά τις δύο προεπαναστατικές δεκαετίες, κατά τις οποίες εκδόθηκε το 54 % των ιατρικών βιβλίων. Η διαπίστωση αυτή δείχνει το αυξανόμενο ελληνικό ενδιαφέρον για τη γνώση της ευρωπαϊκής ιατρικής επιστήμης. Οσον αφορά την ιδιότητα των συγγραφέων των ιατρικών βιβλίων παρατηρούμε ότι αυξάνεται το ποσοστό των ιατρών συγγραφέων από 53% στο 73% κατά τις δύο προεπαναστατικές δεκαετίες. Ολα αυτά δείχνουν ότι επιζητείται η ενημέρωση σε θέματα που άπτονται του ανθρωπίνου σώματος της ανατομίας, φυσιολογίας καθώς και της εν γένει ιατρικής.
Β). Εκδοση αξιόλογων ευρωπαϊκών ιατρικών βιβλίων. Η μεταφορά της ιατρικής γνώσης στον ελληνικό χώρο τεκμηριώνεται από την έκδοση μετα-φρασμένων αξιόλογων ευρωπαϊκών ιατρικών βιβλίων. Το ήμισυ του αριθμού των ιατρικών βιβλίων της εποχής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού έχουν μεταφρασθεί από αντίστοιχα ευρωπαϊκά βιβλία. Με την έρευνα, τώρα, διαπιστώνεται ότι σε 6.5 χρόνια, κατά μέσον ορο η ευρωπαϊκή επιστημονική ιατρική γνώση μεταφερόταν στον ελληνικό χώρο με τη μετάφραση εγκύρων και πολυεκδοθέντων ευρωπαϊκών βιβλίων. Η χρονική απόσταση μεταξύ του ευρωπαϊκού πρωτοτύπου και της ελληνικής εκδόσεως, που τώρα με την έρευνα διαπιστώθηκε ότι ήταν 6.5 χρόνια, είναι πολύ ικανοποιητική για τα δεδομένα του ελληνικού χώρου εκείνης της εποχής.
Γ). Υψηλό το επιστημονικό επίπεδο των ελληνικών ιατρικών βιβλίων. Μπορούμε τώρα να ισχυρισθούμε ότι το επίπεδο των ιατρικών βιβλίων, που εκδόθηκαν κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ήταν πολύ καλό. Και τούτο διότι τα ιατρικά βιβλία είχαν μεταφρασθεί προηγουμένως και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, με πολλές επανεκδόσεις, όπως για παράδειγμα τα βιβλία του διασήμου ιατρού της Λωζάννης Τισσό. Μάλιστα, την έκδοση των ελληνικών ιατρικών βιβλίων συνιστούσαν διακεκριμένοι καθηγητές των ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων.
Δ). Ιατρικά θέματα στο προεπαναστατικό περιοδικό Ερμής ο Λόγιος. Τα ιατρικά θέματα, όπως έδειξε η έρευνά μας, καταλαμβάνουν το 10% των σελίδων του περιοδικού και είναι κυρίως μεταφράσεις από σύγχρονα ευρωπαϊκά ιατρικά περιοδικά, στοιχείο που δείχνει τη μεταφορά της επιστημονικής ιατρικής στον ελληνικό χώρο.
Ε). Σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία. Στα βιβλία και περιοδικά που εξετάσθηκαν και αναλύθηκαν στη διατριβή διαπιστώνεται ότι περιέχουν τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιατρική βιβλιογραφία, που επιβεβαιώνει το επίπεδο ενημέρωσης των Ελλήνων συγγραφέων. Μάλιστα, το βιβλίο του Αναστασίου Γεωργιάδη «Αντιπανάκεια», Βιέννη 1810, θεωρείται ως το βιβλίο με τη πλουσιώτερη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιατρική βιβλιογραφική τεκμηρίωση κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
ΣΤ). Απαρχές της νεοελληνικής ιατρικής ορολογίας. Οι συγγραφείς των ιατρικών θεμάτων, που μεταφράζουν και συγγράφουν, δημιουργούν, συγχρόνως, τη νέα ελληνική επιστημονική ιατρική ορολογία, στην προσπάθειά τους να αποδώσουν στα ελληνικά τα νέα ιατρικά δεδομένα της Ευρώπης. Κατά την έρευνά μας διαπιστώνεται ότι περίπου εκατό ιατρικοί όροι, που δημιουργήθηκαν εκείνη την εποχή, διατηρούνται μέχρι σήμερα στη ελληνική ιατρική ορολογία. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί όροι: «βιωσιμότης, διεγερσιμότης, γαστρικό υγρό, πειραματική φυσιολογία, μυολογία, μυϊκό σύστημα, νευρικό σύστημα, συσταλτικότης, κυκλοφορικό σύστημα, ουροποιητικό συστημα, συμπαθητικό νευρικό σύστημα, μεγάλη και μικρά κυκλοφορία του αίματος».
Ζ). Καταχώριση Πειραμάτων φυσιολογίας. Η νέα γνώση της φυσιολογίας επιβεβαιώνεται ακόμη και από την παράθεση σχετικών πειραμάτων, τα οποία καταχωρίζονται στα ιατρικά θέματα που περιέχονται στα βιβλία και περιοδικά.
Η). Συνηγορία υπέρ του δαμαλισμού. Ο δαμαλισμός για την προστασία από την ευλογιά, γρήγορα μεταφέρεται στον ελληνικό χώρο, εκτός των άλλων και με την έκδοση, στα 1805, ενημερωτικού βιβλίου για τα καλά αποτελέσματα του εμβολιασμού. Μάλιστα, δημοσιεύεται και στατιστικός πίνακας με τον αριθμό θανάτων παιδιών από ευλογιά, πρίν και μετά την εφαρμογή του δαμαλισμού. Η νέα επιστημονική ιατρική γνώση με στατιστικά, πλέον, δεδομένα εισέρχεται στον ελληνικό χώρο.
Θ). Καταχώριση ανατομικών εικόνων. Καταχωρίζονται ανατομικές εικόνες και σχέδια με σκοπό να γίνουν, με παραστατικό τρόπο, καταληπτές οι γνώσεις ανατομίας και φυσιολογίας του ανθρωπίνου οργανισμού. Μάλιστα, οι εικόνες που δημοσιεύθηκαν, στα 1799, στο βιβλίο του Ανθ. Γαζή θεωρούνται ως οι πρώτες ανατομικές εικόνες της εποχής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού
|