Μια πολύχρονη προσπάθεια έρχεται στο φως της δημοσιότητος και με αισθήματα χαράς και ικανοποίησης  προσφέρεται ο τόμος αυτός με την ελπίδα να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη στον τόπο μας των σπουδών στην Ιστορία της Ιατρικής. Κρίθηκε σκόπιμο να δημοσιοποιηθεί τώρα με τη συγκέντρωση τόσο μεγάλου αριθμού λημμάτων, επτά χιλιάδων και πλέον, διότι θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από τους μελετητές και συγγραφείς στις σχετικές μελέτες τους.


Η αρχή. Κατά την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, η οποία υποστηρίχθηκε το 1996 στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, σημαντικά βοηθήθηκα από τις βασικές εργασίες του ιστορικού της επιστήμης Γιάννη Καρά, του οποίου  τα βιβλία είναι εργαλεία για την   έρευνα της ιστορίας της επιστήμης της Νεοελληνικής Αναγέννησης. Ωστόσο για την Ιστορία της Ιατρικής διαπίστωνα κατά τις περαιτέρω μελέτες μου ότι δεν υπήρχε μια Βιβλιογραφία, στην οποία θα ανέτρεχε κανείς για να δει τι είχε γραφεί στο παρελθόν. Αποτέλεσμα της έλλειψης αυτής ήταν να καταβάλλονται επί πλέον προσπάθειες για αναζήτηση στις Βιβλιοθήκες του σχετικού υλικού.

Επί πλέον διαπίστωνα ότι δεν ήταν κατά κανόνα γνωστά τα άρθρα με αντικείμενο την Ιστορία της Ιατρικής, τα οποία περιέχονται στα διάφορα περιοδικά,  ιατρικά,  ιστορικά, φιλολογικά και λογοτεχνικά. Τότε σκέφθηκα πως για τους μελετητές  και συγγραφείς θα ήταν χρήσιμο βοήθημα και συνάμα ένα σημαντικό εργαλείο, κατά την προσφιλή ρήση του Κ. Θ. Δημαρά, η σύνταξη κάποτε μιας Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής, όπου θα περιέχεται ό,τι έχει σχετικά γραφεί.

Κατ' αυτόν τον τρόπο  σχηματίσθηκε αρχικά ένας αριθμός βιβλιογραφικών λημμάτων στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής, που εμπλουτίζονταν συνεχώς κατά την διάρκεια των μελετών μου. Μάλιστα διένειμα σε Ετήσια Πανελλήνια Ιατρικά Συνέδρια σχετική ενημερωτική επιστολή στους ασχολούμενους  με την Ιστορία της Ιατρικής για την αποστολή των δημοσιευμένων εργασιών τους, με μικρή ωστόσο ανταπόκριση.  Ένα δείγμα αυτής της προσπάθειας είναι η παρακάτω επιστολή:

Με την επιστολή θα ήθελα να σας γνωστοποιήσω ότι συντάσσεται η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 1750-2000. Θα περιληφθούν οι εργασίες με αντικείμενο την Ιστορία της Ιατρικής, οι οποίες  έχουν δημοσιευθεί στην ελληνική γλώσσα ή σε άλλη γλώσσα από ΄Ελληνες συγγραφείς.

Στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορία της Ιατρικής τα λήμματα καταχωρίζονται κατά έτος, με πρώτο το 1750 και τελευταίο το 2000. Το κάθε λήμμα περιλαμβάνει:  όνομα συγγραφέως, τίτλο εργασίας, τόμο περιοδικού, έτος δημοσιεύσεως και αριθμό σελίδων, ενώ για βιβλίο επί πλέον τον εκδοτικό Οίκο και το συνολικό αριθμό των σελίδων του βιβλίου. Ακόμη συντάσσονται Ευρετήρια ονομάτων των συγγραφέων και των ονομάτων που περιέχονται στα λήμματα, για να είναι εύχρηστη η αναζήτηση τους.

Συστηματικά αποδελτιώνονται τα διάφορα περιοδικά του 19ου και 20ου αι. και αναζητούνται στις Βιβλιοθήκες παλιές μελέτες στην Ιστορία της Ιατρικής. Μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί 2650 λήμματα.

Με την συγκρότηση της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής θα γίνει γνωστή η συγγραφική παραγωγή των δυόμισι αιώνων στην Ιστορία της  Ιατρικής και επί πλέον θα βοηθούνται οι συγγραφείς στην αναζήτηση της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας. 

Παρακαλώ όπως υποβληθείτε στον κόπο να αποστείλετε τις δημοσιευμένες μελέτες σας ή κατάσταση των μελετών τους στη διεύθυνση του συντάκτου της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής, (Μιλτιάδου 3, 145 62 Κηφισιά, τηλ. και Φαξ 210-8011066, κινητό 6944-304968).

                                                     Με εκτίμηση

                                             Δημ. Καραμπερόπουλος

                                       Διδάκτωρ Ιστορίας της Ιατρικής

Όταν μάλιστα ο αριθμός των λημμάτων της Βιβλιογραφία είχε φθάσει στα 2590 παρουσιάσθηκε πρώτα στο 29ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο και στη συνέχεια δημοσιεύθηκε εκτενέστερα στο περιοδικό Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής.

Η Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής, 1750-2000

Στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής ως αρχή τίθεται το 1750, διότι τότε συναντούμε, όπως έχουμε υποστηρίξει, σχετικό κείμενο για την ιστορία της ιατρικής, και καταληκτικό όριο τέθηκε το 2000, καλύπτοντας κατ' αυτόν τον τρόπο το χρονικό διάστημα των δυόμισι αιώνων. Στην πρώτη αυτή απόπειρα σύνταξης της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής θα έχει καταγραφεί το μεγαλύτερο ποσοστό των δημοσιευμένων σχετικών τίτλων.

            Σημαντικό στοιχείο της παρούσης Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής είναι ότι  περιέχει και τα άρθρα, που έχουν δημοσιευθεί στα διάφορα περιοδικά, ιατρικά, ιστορικά, φιλολογικά κ.ά, και τα οποία ήταν εν πολλοίς άγνωστα στους συγγραφείς και μελετητές της Ιστορίας της Ιατρικής. Μάλιστα τα λήμματα αυτά τα δημοσιευμένα στα διάφορα περιοδικά αποτελούν το 80% και πλέον των λημμάτων της παρούσης Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής, στοιχείο που δείχνει την αναγκαιότητα και χρησιμότητα της δημοσίευσής της, διότι θα ήταν μάλλον άγνωστα τα σχετικά αυτά άρθρα των περιοδικών. Η έκδοση σήμερα της πρώτης αυτής καταγραφής  με τα 7.156 λήμματα  θεωρούμε ότι  θα βοηθήσει τους μελετητές και συγγραφείς και ιδιαίτερα τους νέους, οι οποίοι  έλκονται από την αίγλη της Ιστορίας της Ιατρικής. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι κατ' αυτόν τον τρόπο τους βοηθάμε σημαντικά, ώστε να μην απογοητεύονται στην αναζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας.

            Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ελληνικής Βιβλιογραφίας  σ' αυτήν περιλαμβάνονται ό,τι έχει γραφεί στην ελληνική γλώσσα. ΄Ομως στη σύνταξη της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής κατ' εξαίρεση συμπεριλάβαμε και λήμματα, όσα μπορέσαμε να εντοπίσουμε, τα οποία γράφθηκαν σε άλλη γλώσσα από Ελληνες συγγραφείς, με σκοπό να είναι προσιτά στους συγγραφείς.

Στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής με πλάγια γράμματα είναι οι τίτλοι των βιβλίων και των περιοδικών, ενώ σε εισαγωγικά και με όρθια γράμματα είναι τα άρθρα, που έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά και τόμους πρακτικών, τιμητικούς κ. α.. Επισημαίνεται ότι στην Βιβλιογραφία μας δεν περιλαμβάνονται άρθρα που γράφθηκαν σε Εφημερίδες. Επίσης όταν ένα βιβλίο είναι σε περισσότερους τόμους, εκ των οποίων κάποιος εξ αυτών τυπώθηκε τα επόμενα χρόνια τότε συμπεριλαμβάνεται στην χρονολογία έκδοσης του πρώτου τόμου. Ομοίως και άρθρα περιοδικών που είναι σε συνέχειες και σε επόμενα χρόνια περιλαμβάνονται στο έτος του πρώτου άρθρου. Ακόμη όταν ένα άρθρο δημοσιεύθηκε και σε άλλα περιοδικά τότε  περιλαμβάνονται κακά κανόνα όλα σε ένα λήμμα.

            Ο αστερίσκος (*) πριν από το λήμμα δηλώνει ότι έχει γίνει σχετική αυτοψία του δημοσιεύματος. Τα χωρίς αστερίσκο λήμματα  έχουν ληφθεί από  άρθρα και μελέτες ή από καταλόγους βιβλίων και δηλώνει ότι δεν έχει γίνει αυτοψία. Μερικοί τίτλοι έχουν καταγραφεί μέσω των ψηφιακών καταλόγων των Βιβλιοθηκών της Εθνικής, της Βουλής και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Επισημαίνεται ότι τα παλιά ιδιαίτερα ιατρικά περιοδικά, που απόκεινται στις διάφορες Βιβλιοθήκες, δεν βρίσκονται σε πλήρεις σειρές, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε αν στα ελλείποντα τεύχη υπάρχουν άρθρα Ιστορίας της Ιατρικής. Διαπιστώνεται δυστυχώς ότι στην Ελλάδα ακόμη δεν υπάρχει σεβασμός και διαφύλαξη της συγγραφικής ιατρικής εργασίας του παρελθόντος, παρά τις φιλότιμες, όπως διαπιστώσαμε, προσπάθειες των Βιβλιοθηκονόμων των Βιβλιοθηκών, οι οποίοι θέλουν να διαφυλάξουν την πνευματική αυτή κληρονομιά μας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας θα δώσει κάποια στιγμή τη δυνατότητα της εγγραφής όλων των άρθρων των ελληνικών ιατρικών περιοδικών του παρελθόντος και κατ' αυτόν τον τρόπο να γίνεται εύκολα η αναζήτησή τους.

Η αναγραφή των λημμάτων έχει γίνει σύμφωνα με το σύστημα που ακολουθείται στις Βιβλιογραφίες των Φίλιππου Ηλιού και Πόπη Πολέμη, μόνο που στη Βιβλιογραφία μας αναγράφεται πρώτα το όνομα του συγγραφέα του άρθρου. Με το σύστημα αυτό διευκολύνεται η εγγραφή χωρίς να αλλάζει η γενική αρίθμηση σε περίπτωση που προστεθεί έστω και την τελευταία στιγμή ένα καινούργιο λήμμα. Επί πλέον εύκολα κανείς μπορεί να παρακολουθήσει την κατά έτος συγγραφική παραγωγή στην Ιστορία της Ιατρικής. Ιδιαίτερα το Ευρετήριο που συνοδεύει την Βιβλιογραφία θα συμβάλλει στην καλλίτερη και εύκολη χρήση της.

Η πολύχρονη εργασία καταγραφής των άρθρων Ιστορίας της Ιατρικής και ιδιαίτερα η αποδελτίωση παλαιών περιοδικών, φέρνει στο νου τη φράση, την οποία ο Ανθιμος Γαζής έχει καταχωρίσει στη σελίδα τίτλου του Λεξικού του «Άλλοις υπηρετών αναλίσκομαι». Όμως η εργασία μου να ψάχνω να βρω, να καταγράφω και πολλές φορές να μελετώ την πνευματική δημιουργία στην Ιστορία της Ιατρικής τόσων ανθρώπων των δυόμισι αιώνων, μου πρόσφερε εκτός από τη γνώση και την ικανοποίηση ότι γινόμουνα κοινωνός της δημιουργικότητας τους, κάτι που ήταν ένα σοβαρό αντιστάθμισμα στην άχαρη εργασία της αποδελτίωσης τόσων περιοδικών.

Με την σύνταξη της ανά χείρας Βιβλιογραφίας διαπιστώνεται η συγγραφική δραστηριότητα σημαντικών ιατρών κατά τη διάρκεια των δυόμισι αιώνων στην Ιστορία της Ιατρικής. Επί πλέον δημιουργείται παράλληλα μια «Ιατρική Προσωπογραφία», ένας κατάλογος των προσωπικοτήτων της ιατρικής των δυόμισι αιώνων της χώρας μας. Ακόμη η συνταχθείσα Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής θα βοηθήσει και εκείνους, οι οποίοι θέλουν να χρησιμοποιήσουν στια άρθρα τους και τις   εργασίες που έχουν δημοσιευθεί στα ελληνικά περιοδικά και να μην αρκεσθούν μόνο στη ξενόγλωσση βιβλιογραφία, ιδιαίτερα μάλιστα για τους αρχαίους ΄Ελληνες γιατρούς.  Δεν θα είναι δυνατόν να υπάρχει δικαιολογία από τους συγγραφείς ότι δεν γνώριζαν, αλλά θα είναι μια  ένδειξη ολιγωρίας.  Επιπροσθέτως η ανά χείρας Βιβλιογραφία θα συμβάλλει ώστε εύκολα να γίνει διασταύρωση των εργασιών  με προγενέστερες δημοσιεύσεις σε περίπτωση υποψίας αντιγραφής.

                                                Κατανομή λημμάτων

  Τα λήμματα της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής ενώ κατά την πρώτη πεντηκονταετία 1750-1800 είναι μόνο 12 στις επόμενες πεντηκονταετίες αυξάνονται σταδιακά. Συγκεκριμένα κατά την περίοδο 1801-1850 ανέρχονται στα 64 λήμματα, 1851-1900 φθάνουν στα 475, 1901-1950 είναι 1752 τα λήμματα και στην τελευταία πεντηκονταετία 1951-2000 αυξάνονται στα 4843 λήμματα, ενά υπάρχουν και 9 αχρονολόγητα λήμματα.

  Για την ανά δεκαετία κατανομή των λημμάτων της Βιβλιογραφίας στην Ιστορία της Ιατρικής κατά τον 19ο  και 20ο  αιώνα δίνεται παραστατικά κατωτέρω  με την αναγραφή του αριθμού τους σε στήλη και σε σχετικό ιστόγραμμα. 

1750-1800               12

1801-1810                3
1811-1820               11
1821-1830                5
1831-1840               24
1841-1850               21
1851-1860               78
1861-1870               47
1871-1880               66
1881-1890              112
1891-1900              172
1901-1910              306
1911-1920              166
1921-1930              326
1931-1940              576
1941-1950              379
1951-1960              562
1961-1970              641
1971-1980              780
1981-1990             1133
1991-2000             1727

αχρονολ.                    9

ΣΥΝΟΛΟ                 7156

Παρατηρούμε στην αναγραφομένη κατανομή των 7.156 λημμάτων της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής ότι υπάρχει μία προοδευτική αύξηση ανά δεκαετία του αριθμού των λημμάτων. Όμως σημειώνεται μια σχετική μείωση στα μεγάλα γεγονότα του Ελληνισμού: την δεκαετία 1821-1830 με την Ελληνική Επανάσταση, τη δεκαετία 1911-1920 με τους Βαλκανικούς πολέμους και το Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς και τη δεκαετία του  1941-1950 με τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και την Κατοχή. Ενδιαφέρον έχει να επισημανθεί ότι στις τρεις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, (1971-2000), βρίσκεται το 50% των λημμάτων της Βιβλιογραφίας καθώς επίσης και το 62% των 130 διατριβών, διδακτορικών και υφηγεσίας, που υποστηρίχθηκαν και δημοσιεύθηκαν κατά τις τρεις ανωτέρω δεκαετίες.

   Οι λόγοι αυτής της εντυπωσιακής αύξησης κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα οφείλεται κατά πρώτον στο γεγονός ότι η Ιστορία της Ιατρικής εντάχθηκε στα μαθήματα των Ιατρικών Σχολών των νέων Πανεπιστήμιων της χώρας (Πάτρας, Ιωαννίνων, Κρήτης, Θεσσαλίας και Θράκης) με τη συμβολή του φιλίστορος Καθηγητού και Ακαδημαϊκού Νικολάου Λούρου, ο οποίος είχε διατελέσει και υπουργός Παιδείας στην πρώτη μετά την δικτατορία κυβέρνηση (1974). Δόθηκε κατ' αυτόν τον τρόπο σε αρκετούς φιλίστορες ιατρούς να ασχοληθούν με την Ιστορία της Ιατρικής και να την διδάξουν, συγγράφοντας παράλληλα πολλές μελέτες, όπως μπορεί κανείς να δει στη συνταχθείσα Βιβλιογραφία. Κατά δεύτερον λόγο σημαντική ήταν η συμβολή της ανασύστασης της μετά από σαράντα χρόνια της έδρας Ιστορίας της Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα στα Ετήσια Πανελλήνια Ιατρικά Συνέδρια της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών παρά την αρχική πενιχρότητα συμμετοχής σταδιακά άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός των συμμετασχόντων με ανακοινώσεις καθώς και ακροατών

  Για την σύνταξη της παρούσης Βιβλιογραφίας χρησιμοποιήθηκαν, εκτός από την προσωπική μου Βιβλιοθήκη και οι φιλόξενες Βιβλιοθήκες της Γενναδείου Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών, της Μπενακείου Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος, του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών, του Θεραπευτηρίου "Ευαγγελισμός" και των Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 Συμπληρωματικά επισκεφθήκαμε τις Βιβλιοθήκες της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, των Νοσοκομείων Αρεταιείου, Αιγινιτείου, Ιπποκρατείου, Παίδων "Η Αγία Σοφία", ΚΑΤ, Σισμανογλείου, Νοσοκομείου Νοσημάτων Θώρακος "Σωτηρία", του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, του Ορθοδόξου Συλλόγου "Τρεις Ιεράρχες" Βόλου.   Χρησιμοποιήθηκαν επί πλέον και οι ψηφιακοί κατάλογοι της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης για τις διδακτορικές διατριβές στην Ιστορίας της Ιατρικής, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων,  του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, της Βιβλιοθήκης του Παντείου Πανεπιστημίου, της Ζωσιμαία Βιβλιοθήκης.

Μια διευκρίνιση

Διευκρινίζεται ότι στα λήμματα της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής δεν αναγράφονται οι Βιβλιοθήκες στις οποίες εναπόκεινται τα βιβλία. Και τούτο διότι    τα βιβλία του 18ου και 19ου αιώνος ήδη μνημονεύονται στις υπάρχουσες  Ελληνικές Βιβλιογραφίες και οι Βιβλιοθήκες στις οποίες αυτά βρίσκονται. Ομοίως τα βιβλία, που έχουν εκδοθεί κατά τον 20ο αιώνα, έχουν καταχωρισθεί στους ηλεκτρονικούς καταλόγους των Ελληνικών Βιβλιοθηκών και κατ' αυτόν τον τρόπο εύκολα ο αναγνώστης μπορεί να τα αναζητήσει.

Ομοίως για τα λήμματα των περιοδικών, που αποτελούν και το 80% και πλέον των λημμάτων της παρούσης Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής, ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει τα περιοδικά στον  Κατάλογο των Περιοδικών του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, στον οποίο αναγράφονται οι Βιβλιοθήκες και τα ευρισκόμενα σε αυτές περιοδικά με τους αντίστοιχους τόμους τους. Επίσης ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλεύεται και τους Ψηφιακούς Καταλόγους των Βιβλιοθηκών (Εθνικής, Βουλής, Γενναδείου κ.ά.) για την αναζήτηση κάποιου περιοδικού. Ακόμη βοηθητικό εργαλείο για τα ιατρικά περιοδικά θα είναι και το βιβλίο των Γ. Ρηγάτου, Κ. Απάκη, Β.Σάμιου, Ελληνικός Ιατρικός Τύπος, 1811-1988, Ιατροτέκ, Αθήνα 1988.

Διευκρινίζεται ακόμη ότι τα λήμματα της ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής 1750-2000 αποφασίσθηκε να γραφούν στο μονοτονικό και τούτο διότι τα ιατρικά περιοδικά καθώς και τα ιατρικά βιβλία ακολουθούν τώρα αυτό το σύστημα γραφής

Ευχαριστίες

 Ολόθερμες ευχαριστίες εκφράζονται και από τι θέση εδώ στο προσωπικό όλων των ανωτέρω Βιβλιοθηκών και ιδιαίτερα των πρώτων έξι μνημονευθέντων  για την πρόθυμη βοήθειά τους που μου πρόσφεραν κατά τα τόσα χρόνια της σύνταξης της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω και εκείνους οι οποίοι πρόθυμα έδωσαν πληροφορίες όταν τους ζητήθηκε: τους κ. Γιάννη Καρά, ομ. Διευθυντή του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε., κ. Ανδρέα Σιδέρη, Βιβλιοθηκονόμο της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, κ. Γεώργιο Αντωνακόπουλο, Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Παναγ. Καμηλάκη, Συντάκτη του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών,κ. Γερ. Ρηγάτο, Επ. Καθηγητή, Ογκολόγο Παθολόγο, κ. Λάζαρο Βλαδίμηρο, Μαιευτήρα-Γυναικολόγο, συγγραφέα στην Ιστορία της Ιατρικής, κ Ανδρέα Μιχαηλίδη (Χίο), ιατρό ρευματολόγο πρόεδρο της Ιατρικής Εταιρείας Χίου,  (+)Μαν. Δετοράκη (Ηράκλειο Κρήτης), διδάκτορα ιστορίας της ιατρικής, κ Στράτο Ηλιαδέλη (Θεσσαλονίκη), ιατρό Οφθαλμίατρο εκδότη του περιοδικού ΄΄Ελιμειακά΄΄. Παράλληλα ευχαριστίες εκφράζονται και στον εκδότη κ. Αθανάσιο Σταμούλη, που στον πλούσιο κατάλογο του Εκδοτικού του Οίκου συμπεριέλαβε και αυτό το βιβλίο στη «Σειρά Βιβλιοθήκη Ιστορίας της Ιατρικής».

Τελειώνοντας τονίζεται στους αναγνώστες και χρήστες της παρούσης πρώτης αυτής απόπειρας σύνταξης της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής ότι είναι ευπρόσδεκτες οι υποδείξεις  λαθών, που πιθανόν να έχουν εμφιλοχωρήσει  καθώς και η υπόδειξη σχετικών παραληφθέντων τίτλων, ώστε σε μελλοντική επανέκδοση να είναι πληρέστερη η Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής.

Προσθέτουμε ακόμη ότι το περιοδικό Ιστορίας της Ιατρικής Δέλτος, Διευθυντής συντάξεως είναι ο κ. Γεώργιος Αντωνακόπουλος, έχει ειδική στήλη «Βιβλιογραφία» στην οποία καταχωρίζεται ό,τι έχει δημοσιευθεί σχετικά με την Ιστορία της Ιατρικής, βιβλία άρθρα στα διάφορα περιοδικά. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο σταδιακά σχηματίζεται μία Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής για την περίοδο μετά το 2001 και η οποία μελλοντικά μπορεί να εμπλουτισθεί και να κυκλοφορηθεί σε ιδιαίτερο βιβλίο, που θα είναι συμπλήρωμα στην παρούσα Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής.

                                                Ιούνιος 2009

                                    Δρ. Δημήτριος Καραμπερόπουλος