1. Παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά οι πρότυποι γεωγραφικοί χάρτες (Guil. Delisle, Graeciae Antiquae Tabulae Nova, Parisiis 1707 και Rizzi Zannoni, Carte de la Partie Septentrionale de l' empire Ottoman, Paris 1774),τους οποίους ο Ρήγας Βελεστινλής χρησιμοποίησε στη χάραξη και έκδοση της δωδεκάφυλλης Χάρτας του καθώς και άλλες πηγές για τον εμπλουτισμό με πολλά σύγχρονα του τοπωνύμια και ιστορικές πληροφορίες. Αποδεικνύεται πλέον ότι δεν ακολούθησε ένα μόνο πρότυπο, αλλά διάφορα για να πετύχει τον μεγαλεπήβολο σκοπό του, να εκδώσει έναν τόσο μεγάλο χάρτη του Βαλκανικού χώρου.

 2. Με τα αποτελέσματα των σχετικών μας ερευνών δεν φαίνεται να στηρίζεται η άποψη ότι ο Ρήγας ταξείδεψε για χαρτογραφικούς λόγους στις τουρκικές επαρχίες, ούτε ότι η Χάρτα του αποτελεί στρατιωτικό χάρτη, διότι είναι χάρτης της αρχαίας Ελλάδος.

 3. Ερμηνεύονται πλέον οι παραστάσεις στον τίτλο της Χάρτας , καθώς επίσης εξηγείται και ο διαχρονικός συμβολισμός του ροπάλου του Ηρακλέους, για την ελληνική πνευματική δύναμη των προγόνων και των συγχρόνων του Ελλήνων.

 4. Ο Ρήγας αποφεύγει την Αυστριακή λογοκρισία κατά τη χάραξη και εκτύπωση του μεγάλου του χάρτη, που ετοίμαζε να τον έχει ως εργαλείο για το επαναστατικό του έργο. Γεμίζει τα κενά της Χάρτας του με αρχαία ιστορικά τοπογραφικά σχέδια και νομίσματα και αναγράφει πως τάχα τυπώνεται προς «κατάληψιν (κατανόηση του ταξειδίου) του Νέου Αναχάρσιδος», που ωστόσο η έκταση της Χάρτας δεν πέρα από  το ταξείδι του. Όμως πραγματικός σκοπός του Ρήγα στην έκδοση της Χάρτας του ήταν να έχει έναν πολιτικό γεωγραφικό χάρτη για το δημοκρατικό του κράτος, τη Νέα Πολιτική Διοίκηση, που οραματιζόταν να δημιουργήσει στη θέση του Οθωμανικού δεσποτισμού.

Με τη Χάρτα του θα είχε απτά την διοικητική διαίρεση του κράτους του, για να είναι δυνατόν να εκλεγούν οι αντιπρόσωποι από κάθε επαρχία, τοπαρχία. Η πολιτική αυτή προνοητικότητα, που μέχρι τότε δεν είχε παρουσιασθεί, του τι δηλαδή θα γίνει αμέσως μετά την επανάσταση, δείχνει το μεγαλείο της προσωπικότητας του Ρήγα Βελεστινλή, που κατατάσσεται κατ αυτόν τον τρόπο στις μοναδικές μορφές του Ελληνικού και Βαλκανικού χώρου.

---------------------------------------

Παρατίθεται η επιστολή που στάλθηκε στον κ. Φίλοππο Ηλιού σχετικά με τις αντιρρήσεις στην ανακοίνωσή μου για την ανεύρεση για πρώτη φορά του προτύπου χάρτη που ο Ρήγας χρησιμοποίησε για την "Χάρτα της Ελλάδος", Βιέννη 1797. Η επιστολή διανεμήθεκε επίσης στους συνέδρους του Συνεδρίου για τον Ρήγα, το οποίο διοργανώθηκε στο Βελεστίνο με την ευκαιρία της επετείου των διακοσίων χρόνων από το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα (Σεπτέμβριος 1998).


AΞΙΟΤΙΜΟ                                                                                                    15-9-1998

κ. ΦΙΛ. ΗΛΙΟΥ

Αλφειού 9

115 22 ΑΘΗΝΑ

 Αγαπητέ κ. Ηλιού,

Σχετικά με τις παρατηρήσεις σας στήν πρόσφατη ταύτιση, για πρώτη φορά, του προτύπου γεωγραφικού χάρτη της "Χάρτα της Ελλάδος" του Ρήγα Βελεστινλή, που ανακοίνωσα πρό δύο ημερών στο Συνέδριο του Βελεστίνου, ήθελα να παρατηρήσω τα ακόλουθα:

1. Αναφέρατε ότι θα έπρεπε να είχα ελέγξει τη σχετική βιβλιογραφία διότι αυτό που ανακοίνωσα, ότι ο χάρτης του Delisle ήταν πρότυπο της Χάρτας του Ρήγα, έχει δημοσιευθεί από άλλους και συγκεκριμένα, όπως είπατε, από τον Barbie du Bocage και πρόσφατα από τον κ. Γεώργιο Τόλια.

Επειδή τυχαίνει να έχω μιά μεγάλη βιβλιογραφία περί Ρήγα σάς γνωρίζω ότι κανείς, μέχρι πρόσφατα, δέν έχει υποστηρίξει σε δημοσίευμά του ότι βρέθηκε μιά συγκεκριμένη πηγή, (εκτός από τις επιπεδογραφίες και τα νομίσματα), για το γεωγραφικό μέρος της Χάρτας της Ελλάδος. Μάλιστα, ο Γεώργιος Λάϊος στη διεξοδική μελέτη του, όπου περιλαμβάνεται και η βιβλιογραφία των προγενέστερων μελετητών, «Οι Χάρτες του Ρήγα. Ερευνα επί των πηγών» Δ.Ι.Ε.Ε.Ε., τόμ. 14, (1960), σελ. 298 και στο ανάτυπο σελ. 62, παρατηρεί χαρακτηριστικά, «Τα βοηθήματα, που χρησιμοποίησε ο Ρήγας για τη σύνθεσι τη Χάρτας του υπήρξαν ασφαλώς τα γεωγραφικά έργα του Μελετίου, του Χατζή-Κάλφα, των Δημητριαίων (Κωνσταντά και Φιλιππίδη) και άλλων, και πρό παντός οι Χάρτες της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Τουρκίας από Γάλλους και Γερμανούς γεωγράφους (D' Anville, Barbie du Bocage, Choiseul-Gouffier και άλλους). Ενα ωρισμένο πρότυπο της Χάρτας δέν έχει ακόμη ανευρεθή και θα πρέπη να αναζητηθή». Ομοίως και άλλες ερευνητές που έχουν ασχοληθεί με τον Ρήγα Βελεστινλή όπως οι: Κ. Αμαντος, Απ. Δασκαλάκης, Ν. Βέης, Λ. Βρανούσης, Πολ. Ενεπεκίδης και πρόσφατα ό κ. Β. Μελάς δέν αναγράφουν κάτι σχετικό στα έργα τους.

2. Ωστόσο, στο "Επτά Ημέρες" της εφημερίδος "Η Καθημερινή" 22 Μαρτίου 1998, σελ. 20-23, στο αφιέρωμα για τον Ρήγα Βελεστινλή, δημοσιεύθηκε το άρθρο του κ. Γεωργίου Τόλια με τίτλο «Οι Χάρτες του Ρήγα. Τα Βαλκάνια, η "ευρύχωρη Ελλάδα"των Φαναριωτών». Εκεί, στη σελ. 21 (και σείς νομίζω αγνοούσατε το περιεχόμενο, διαφορετικά δέν θα αναφερόσασταν σ' αυτήν την λαθεμένη μνεία περί προτύπου της Χάρτας) ο κ. Τόλιας σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «Η Χάρτα του Ρήγα αποτελεί τον πλέον σχολιασμένο ελληνικό χάρτη. Το έργο κυκλοφόρησε πέντε χρόνια μετά την κυκλοφορία της σύνθεσης των Δημητριαίων και, σύμφωνα με τόν τίτλο του, όφειλε να ήταν ένας ιστορικός χάρτης της αρχαίας Ελλάδας και των αποικιών της αντ' αυτού, ο Ρήγας εξεπόνησε έναν χάρτη της βυζαντινής περιόδου, κατά το γαλλικό πρότυπο του χάρτη της βυζαντικής αυτοκρατορίας, του Delisle (περ. 1700)» (η υπογράμμιση δική μου).

3. Είναι σαφές, κ. Ηλιού, ότι ο κ. Τόλιας αναγράφει αόριστη χρονολογία (περίπου 1700) που σημαίνει ότι ο ίδιος δέν έχει δεί τον χάρτη, αλλά από κάπου αλλού άντλησε την πληροφορία, χωρίς μάλιστα να την αναφέρει, όπως θα όφειλε να το έχει τεκμηριώσει, ή η πηγή, από όπου έλαβε την πληροφορία, έγραφε αυτήν την αόριστη χρονολογία.

Ακόμη, στο άρθρο γίνεται αναφορά στο «γαλλικό πρότυπο του χάρτη της βυζαντινής αυτοκρατορίας του Delisle (περ. 1700)», και όχι στον χάρτη της αρχαίας Ελλάδος του Delisle, που παρουσίασα στην ανακοίνωση μου. Η διαφορά δέν νομίζετε ότι είναι σημαντική; Επί πλέον, νομίζω ότι ο κ. Τόλιας αυτά, που γράφει στο άρθρο του γιά το βυζαντινό πρότυπο της Χάρτας του Ρήγα, ή λαθεμένα αντέγραψε από την πηγή από όπου άνλτησε την ανωτέρω πληροφορία, που δημοσίευσε-αλλά δέν είναι τυχαίος ερευνητής για να κάνει λάθος στην αντιγραφή-ή λαθεμένα τα γράφει η πηγή από όπου άνλησε την πληροφορία, χωρίς να την αναφέρει. Κια μιά και έχει ασχοληθεί, στην αξιόλογη διδακτορική του διατριβή, με το γαλλικό περιοδικό Magazine Encyclopedie, υποπτεύομαι ότι η λαθεμένη πληροφορία που δημοσίευσε για το πρότυπο της Χάρτας του Ρήγα προέρχεται από την αναφορά αυτού του περιοδικού, του 1802, που και σείς μνημονεύσατε.

4. Αλλά και άν πράγματι υπάρχει σωστή αναφορά στο Magazine Encyclopedie για το πρότυπο της Χάρτας του Ρήγα, σέ ποιό περιοδικό ή σέ ποιό δημοσίευμα κ. Ηλιού, δημοσιεύθηκε αυτή η πληροφορία για να γίνει γνωστή στους ερευνητές και μελετητές; Μή μου πείτε ότι εσείς την γνωρίζατε και την κρατούσατε κλεισμένη στα δελτία σας. Τότε, μεγαλύτερος ο "μισθός" μου, που χωρίς να γνωρίζω αυτήν την πολύτιμη πληροφορία, εντόπισα τον χάρτη της αρχαίας Ελλάδος (και όχι της βυζαντινής) του Guillelmo Delisle, Graeciae Antiquae Tabula Nova και μάλιστα τριών συγκεκριμένων εκδόσεων του 1707-8, 1733, 1794 (και όχι αόριστης χρονολογίας) και παρουσίασα δημόσια την ταύτιση, για πρώτη φορά, του προτύπου της Χάρτας του Ρήγα! Τι άλλο να πώ.

Αγαπητέ κ. Ηλιού, θέλω να πιστεύω ότι η ανωτέρω λογική παράθεση των τεκμηρίων και των επιχειρημάτων ξεδιαλύνουν το θέμα, αντικειμενικά, της πρωταρχικής ταύτισης του προτύπου γεωγραφικού χάρτη για την Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή.

Με φιλικά αισθήματα

Δημ. Καραμπερόπουλος