.

Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος                                          

Χρήση της Χάρτας του Ρήγα το 1817 από τον Ιωάννη Οικονόμο-Λογιώτατο στην Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας 

 (Δημοσιεύθηκε στο ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, τόμ.69, Λάρισα, 2016, σελ.33-48). 

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) είχε ένα συγκεκριμένο συγγραφικό έργο, το οποίο εξέδωσε στη Βιέννη σε δύο περιόδους. Στην πρώτη, το 1790, εξέδωσε το Σχολείον των ντελικάτων εραστών και το Φυσικής απάνθισμα. Στην δεύτερη περίοδο εξέδωσε το 1796 την Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως και το 1797 την Χάρτα της Ελλάδος, τη Νέα Χάρτα της Βλαχίας, τη Γενική Χάρτα της Μολδοβίας, τον Ηθικό Τρίποδα, τον Νέον Ανάχαρσι, την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Επίσης τύπωσε την Νέα Πολιτική Διοίκηση με τον Θούριο και το Στρατιωτικό Εγκόλπιο, το οποίο περιείχε τον Ύμνο πατριωτικό. Τα δύο τελευταία έργα δεν είδαν το φως της δημοσιότητος, εξ αιτίας της κατάχεσής τους και της καταστροφής τους μετά την προδοσία του Ρήγα από τον τυχάρπαστο Έλληνα έμπορο της Τεργέστης, με αποτέλεσμα  τη σύλληψή του και την θανάτωσή του μαζί με τους επτά Συντρόφους, τον Ιούνιο του1798, στον Πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου. Επί πλέον εξι μήνες μετά τον μαρτυρικό θάνατό του τον Δεκέμβριο του 1798 σε επιστολή του προς τον Μητροπολίτη Σμύρνης, ο Πατριάρχης Γρηγορίου Ε΄ καταφέρεται εναντίον του Ρήγα και της Νέας Πολιτικής Διοικήσεώς του με το αιτιολογικό ότι ήταν ενάντια στην Ορθόδοξη πίστη.

             Τα δύο αυτά σημαντικά γεγονότα θεωρούμε ότι έπαιξαν ρόλο στην απώλεια των αντιτύπων των έργων του Ρήγα. Λίγα εξ αυτών έχουν διασωθεί, μετρούμενα στα δάκτυλα του ενός χεριού, εκτός από τα αντίτυπα της Χάρτας της Ελλάδος, τα οποία ανέρχονται περίπου στα πενήντα αντίτυπα. Επίσης, τα δύο αυτά γεγονότα θα έγιναν αιτία  να γίνεται αναφορά από λίγους συγγραφείς στα έργα του Ρήγα, όπως ενδεικτικά αναφέρουμε τον Ανώνυμο τον ΄Ελληνα στην Ελληνική Νομαρχία το 1806, αργότερα τον Ερμή το Λόγιο το 1811, και την Απολογία ιστορικοκριτική του 1814. ΄Επίσης στο χειρόγραφό του ο Γεώργιος Ζαβίρας το 1804 κάνει αναφορά στον Ρήγα (εκδόθηκε το 1872 υπο Γ. Π. Κρέμου) και μάλιστα παραθέτει ολόκληρο τον τίτλο της Χάρτας της Ελλάδος, διότι αντίτυπό της είχε στην βιβλιοθήκη του.

             Ωστόσο, κατά την μελέτη του κειμένου με τίτλο Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας (1817) του Ιωάννου Οικονόμου-Λογιώτατου, το οποίο μεταγράφηκε και εκδόθηκε με εισαγωγή, σχόλια και επιμέλεια του Κώστα Σπανού, παρατηρήσαμε ότι, εκτός από την αναφορά στον Ρήγα, την προσφορά, τη θυσία του και την μνημόνευση μερικών έργων, χρησιμοποιεί για την Θεσσαλία τα νομίσματα της Χάρτας της Ελλάδος καθώς επίσης και ορισμένες πληροφορίες από την Θεσσαλία του 5ου φύλλου της. Από την μέχρι τώρα έρευνά μας διαπιστώνουμε ότι για πρώτη φορά συγγραφέας σε κείμενό του χρησιμοποιεί έργα του Ρήγα. Αργότερα κατά την Επανάσταση του 1821 στους «Στρατιωτικούς Κανονισμούς» του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του οποίους συνέταξε ο αδελφός του Νικόλαος Υψηλάντης χρησιμοποιείται από την Νέα Πολιτική Διοίκηση το κείμενο από το Παράρτημα το σχετικό με τον συμβολισμό του κάθε χρώματος της τρίχρωμης σημαίας.

***

Ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος (1783;-1842) γεννήθηκε στη Λάρισσα, μαθήτευσε κοντά σε διακεκριμένους δασκάλους της Θεσσαλίας εκείνης της εποχής. Αγόραζε βιβλία κατά τα ταξίδια και τις εμπορικές του ασχολίες και  είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες. Μάλιστα όταν γράφει για τον τάφο του Ιπποκράτη στη Λάρισσα, παρατηρεί το εξής: «Εγώ ωστόσον μ’ όλον οπού δεν άφηκα κανένα μάρμαρον αξέταστον, δεν ημπόρεσα να εύρω όχι μόνο εις τον Πέρα Μαχαλά, αλλά και εις άλλα μέρη κανένα τέτοιον επίγραμμα, ούτε άλλο παραμικρόν σημάδι αυτού του τάφου». Γενικότερα στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του Ιωάννη Οικονόμο-Λογιώτατο έχουν δοθεί από τον Μ. Μ. Παπαϊωάννου και τον Κώστα Σπανού στα εισαγωγικά κείμενα των σχετικών εκδόσεων του Ιωάννου Οικονόμου Λογιώτατου.

            Την Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας, την οποία έγραψε στα 1817, πιθανότατα μετά τις συστάσεις των Μηλιωτών Δημητριέων, Γρηγορίου  Κωνσταντά και Αργύρη Φιλιππίδη, οι οποίοι πρότειναν στα 1791 στη Γεωγραφία νεωτερική, ο καθένας από τους λογίους να γράψει τα σχετικά με την ιστορία και τη γεωγραφία του τόπου του, «…αν μας μιμηθούν και άλλοι, και περιγράψη καθένας τον τόπο οπού γεννήθηκε…να οπού αποχτούμεν και ημείς μια χωρογραφία του τόπου μας, πράγμα αναγκαιότατο, και ωφελιμώτατο εις όλους…».

            Ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος στο πόνημά του αυτό της Ιστορικής τοπογραφίας γράφει για τον Ρήγα Βελεστινλή και το έργο του. Επί πλέον, όπως διαπιστώσαμε, χρησιμοποιεί και ορισμένα στοιχεία από τη Χάρτα της Ελλάδος, την  οποία είχε εκδώσει ο Ρήγας είκοσι χρόνια πιο πριν. Θεωρούμε ότι θα πρέπει να είναι από τις πρώτες αναφορές στη χρησιμοποίησή της. Οι πληροφορίες, τις οποίες αναγράφει στο κείμενό του, δίνουν την εντύπωση πως θα είχε μπροστά του το αντίτυπο της Χάρτας, πιθανώς δικό του ή κάποιου φίλου του, για να περιγράφει λεπτομερώς τα νομίσματα του θεσσαλικού χώρου, τα οποία καταχωρίζει ο Ρήγας στη Χάρτα του.

            Ας παραθέσουμε ολόκληρο το κείμενο, το οποίο αφιερώνει για τον Ρήγα, πριν από το σχολιασμό του: «Βελεστινιώτης ήταν και ο φιλογενέστατος Ρήγας, του οποίου το όνομα θα μείνη αθάνατον εις τους καλορροιζίκους Γραικούς. Αυτός ο ένδοξος δια την πατρίδα του Μεγαλομάρτυρας ετύπωσε μίαν χάρταν της Ελλάδος εις δώδεκα μεγάλα φύλλα με πολλά περίεργα σημειώματα, από την οποίαν εδανείσθηκα και εγώ ταις περισσότεραις από ταις μονέδαις, οπού σημειώνω εις την παρούσαν μου τοπογραφίαν. Ετύπωσεν ένα βιβλίον, φυσικής απάνθισμα ονομαζόμενον, δανεισμένον από τα γερμανικά και φραντζέζικα. Ένα άλλο ηθικόν Δελικατέτζα των ωραίων γυναικών του Παρισιού, από τα φραντζέζικα, τον τέταρτον τόμον της Ιστορίας της Ελλάδος του νέου Αναχάρσιδος από τα γερμανικά. Ένα άλλο ηθικόν Τρίποδα, ήτοι τα Ολύμπια, με στίχους ομοιοκαταλήκτους και άλλα κάτι ανέκδοτα εσύγγραψεν, όλα εις την απλήν γλώσσαν του καιρού του, εξ αιτίας οπού είχε σκοπόν να ωφελήση τους δυστυχισμένους ομογενείς του, και όχι μόνον να δείξη μίαν ξηρήν φιλομάθειαν».

            Παρατηρούμε ότι χρησιμοποιεί ως επώνυμο του Ρήγα τον τόπο καταγωγής του, του Βελεστίνου,  και τον αποκαλεί «Βελεστινιώτη», χαρακτηρισμό τον οποίο ο Ιωάννης Οικονόμος αποδίδει και για τους αρχαίους τύραννους των Φερών  «Βελεστινιώταις ήταν Αλέξανδρος ο τύραννος…». Αυτή την τακτική είχε εφαρμόσει και ο Ρήγας, όταν μετέφραζε το γαλλικό κείμενο του Νέου Αναχάρσιδος, όπου ο Γάλλος συγγραφέας ανέγραφε «Pheres» ο Ρήγας το άλλαζε σε «Βελεστίνος». Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο στοιχείο είναι ότι τον αποκαλεί «Μεγαλομάρτυρα», χαρακτηρισμό για τη μαρτυρική θυσία του, η οποία συνέβη πριν από δεκαεννέα χρόνια, το 1798. Επίσης τον χαρακτηρίζει με τα επίθετα «φιλογενέστατος» και «ένδοξος» και τονίζει ότι το όνομά του θα μείνει «αθάνατον εις τους καλορροιζίκους Γραικούς».

Στη συνέχεια μνημονεύει τα έργα του Ρήγα, στοιχείο το οποίο δείχνει ότι τα γνώριζε και πιθανόν να είχε κιόλας αγοράσει, διότι αγόραζε βιβλία, σύμφωνα με τις επιστολές του. Πάντως οι αναφορές του δείχνουν ότι τουλάχιστον είχε την Χάρτα μπροστά του, από την οποία αντέγραψε τα νομίσματα των Θεσσαλικών πόλεων, και τα οποία ο Ρήγας τα καταχωρίζει στα φύλλα 4 και 5 της Χάρτας του. Μάλιστα χαρακτηριστικά ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος σημειώνει ότι δανείστηκε από τη Χάρτα τις αναφορές για τα νομίσματα, τις «μονέδαις», όπως τις αποκαλεί.

Ακόμη αναφέρει τα βιβλία, τα οποία εξέδωσε ο Ρήγας, το Φυσικής απάνθισμα χρησιμοποιώντας, αντί τη λόγια λέξη του Ρήγα «ερρανισθέν», την απλή λέξη «δανεισμένο» και μάλιστα συμπληρώνει ότι τα μετέφρασε από «γερμανικά και φραντζέζικα» βιβλία, με την ίδια σειρά όπως γράφει και ο Ρήγα «εκ της γερμανικής και γαλλικής διαλέκτρου ερρανισθέν». Επίσης μνημονεύει το Σχολείον των ντελικάτων εραστών ως «ηθικόν Δελικατέτζα των ωραίων γυναικών του Παρισιού», τον Νέο Ανάχαρσι, γράφοντας ότι ο Ρήγας εξέδωσε τον τέταρτο τόμο, διότι ο πρώτος είχε εκδοθεί από τον Σύντροφό του, τον ιατρό Γεώργιο Σακελλάριο. Ακόμη κάνει αναφορά στον Ηθικό Τρίποδα, από τον οποίο μνημονεύει μόνο το πρώτο μέρος Τα Ολύμπια, με την παρατήρηση ότι είναι γραμμένος σε «στίχους ομοιοκαταλήκτους», όπως και πράγματι είναι, στοιχείο το οποίο συνηγορεί ότι μάλλον θα το είχε διαβάσει.

Συμπληρώνει την αναφορά του για το συγγραφικό έργο του Ρήγα με την πληροφορία ότι μερικά άλλα έργα του είναι ανέκδοτα, «και άλλα κάτι ανέκδοτα εσύγγραψεν». Ίσως θα υπονοεί το Πνεύμα των νόμων του Μοντεσκιέ, για το οποίο ο Ρήγας κάνει αναφορά στο τέλος του Φυσικής απάνθισμα. Ίσως να υπονοεί και εκείνα τα οποία δεν είδαν το φως της δημοσιότητος μετά την προδοσία και την σύλληψή του, τη Νέα Πολιτική Διοίκηση, τον Θούριο και το Στρατιωτικό εγκόλπιο, τα οποία κατασχέθηκαν, από την Αυστριακή Αστυνομία το 1798. Ωστόσο δεν μνημονεύει την έκδοση της εικόνας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη Νέα Χάρτα της Βλαχίας και τη Γενική Χάρτα της Μολδοβίας και επί πλέον κάνει εντύπωση το γεγονός ότι δεν κάνει μνεία του τόσο διαδεδομένου Θούριου.

Στη συνέχεια παραθέτουμε τις αναφορές του Ιωάννη Οικονόμου-Λογιώτατου από τη Χάρτα του Ρήγα, τις οποίες παραθέτει στα σχετικά κείμενα των τοπωνυμίων τη Θεσσαλίας. Στο κείμενο για το Βελεστίνο κάνει αναφορά στην Υπέρεια Κρήνη και αναγράφει τα αποσπάσματα από τον  Όμηρο, τον Στράβωνα, τον Σοφοκλή και τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, τα οποία έχει ο Ρήγας καταχωρίσει στην «Επιπεδογραφία της Φεράς λεγομένης νυν Βελεστίνος». Επί πλέον μνημονεύει μερικές αρχαιότητες,  όπως την επιγραφή «Φιλίππα Έλενον τον ίδιον άνδρα μνείας χάριν ήρως χρηστέ χαίρε», την οποία παραθέτει ο Ρήγας στην Επιπεδογραφία του Βελεστίνου και την οποία είχε εντοπίσει σε μάρμαρο σε ένα γεφυράκι στο ρουμάνι του Βελεστίνου. Επίσης  από την Επιπεδογραφία του Βελεστίνου μνημονεύει το ωρολόγι του ηλίου και το τρόπαιο στον γυκαικονίτη της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου.

Ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος ακόμη κάνει λόγο για το ασημένιο νόμισμα των Φερών, το οποίο ο Ρήγας έχει θέσει δίπλα στην Επιπεδογραφία του Βελεστίνου, στο 4^ο φύλλο της Χάρτας και για το οποίο σχετικά γράφει: «ευρέθηκε και ασημένια μονέδα, οπού εις το ένα μέρος έχει τον Ηρακλήν να δαμάζη ταύρον, οπού φανερώνει την καλοκαρπίαν της γης, και εις το εις το άλλο μέρος έχει το Κεφαλόβρυσον μοιρασμένον εις πολλά αυλάκια δια πότισμα των κήπων. Αυτού ανάμεσα έχει και ένα άλογον, οπού σημαδεύει την επιτηδείαν γην αυτού του μέρους δια βοσκήν των ζώων, έχει και γράμματα τριγύρω΄΄Φεραίων΄΄». Πράγματι ο Ρήγας γράφει για τις παραστάσεις των δύο όψεων του νομίσματος, για την μία «Ηρακλής ταύρον δαμάζων. Το εύκαρπον» και για την άλλη όψη «Η Υπερεία διαιρουμένη εις πολλούς ρύακας, τους κήπους αρδεύουσα., εν οις ΄Ιπποις το Ιππόβοτον».  

Σημειώνουμε ωστόσο ότι ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος δεν συμπεριέλαβε και το άλλο ασημένιο νόμισμα των αρχαίων Φερών, το οποίο ο Ρήγας καταχωρίζει  στο 5^ο φύλλο της Χάρτας του και  για το οποίο αναγράφει για την μία όψη του, «Φερά θυγάτηρ Αιόλου» και για την άλλη όψη «Η Υπερεία πηγή το Κεφαλόβρυσον» με τα τα γράμματα «ΦΕΡΕΩΝ».     

            Στη συνέχεια θα παρατεθούν κατά σειρά τα νομίσματα από τις αρχαίες πόλεις της Θεσσαλίας καθώς και από το Κοινό των Θεσσαλών, τα οποία έλαβε από την Χάρτα του Ρήγα. Στη αρχή του χειρογράφου γράφοντας για την Θεσσαλία, σημειώνει «Τέτοιαις παλιομονέδαις, εκτός από κάθε πολιτείας, ευρέθησαν και ξεχωρισταίς της Θετταλίας τρεις», δηλαδή του Κοινού των Θετταλών.

Α). Δια την Θεσσαλία αναγράφει τρία νομίσματα, τα οποία έλαβε από τη Χάρτα του Ρήγα.:

1. «Ασημένια, οπού εις το ένα μέρος έχει κυπαρίσσι, και εις το άλλο αλογικόν κεφάλι». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα στο φύλλο 4 της Χάρτας, όπου ο Ρήγας παραθέτει τις δυο όψεις του νομίσματος αναγράφοντας «Κυπάρισσος. Της Θεσσαλίας».
2. «Ασημένια, οπού εις το ένα μέρος έχει την θετταλικήν Αθηνάν με γράμματα εις το κεφάλι της ΄΄ενεκρατο΄΄ και εις τα ποδάρια της ΄΄Αλεξανδρ΄΄ και τριγύρω της ΄΄ Θεσσαλων΄΄ και εις το άλλο μέρος έχει κεφάλι του θεού Διός, οπού φορεί στάχυα». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα της Χάρτας στο οποίο ο Ρήγας αναγράφει «Η Θετταλική Αθηνά. Ζεύς σταχυοφορών. Της Θεσσαλίας».
3. «Χαλκωματένια, οπού εις το ένα μέρος έχει κεφάλι του θεού Ποσειδώνος με το καμάκι του, και εις το άλλο πλώρην καραβίου με γράμματα Θεσσαλών». Περιγράφει το χάλκινο νόμισμα του 4ου φύλου της Χάρτας, στο οποίο ο Ρήγας αναγράφει «Ποσειδών με τρίαινα. Πρώρα».

Β). Περιγράφει τρία επίσης νομίσματα της Λάρισσας, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει,  «ευρέθησαν και μονέδαις της Λαρίσσης», αποκαλώντας τα νομίσματα «μονέδαις», εκ των οποίων τα δύο τα έλαβε από το 4^ο φύλλο της χάρτας του Ρήγα, ενώ το τρίτο λαθεμένα το αποδίδει  στην Λάρισσα.

1. «Ασημένια, οπού εις το ένα μέρος έχει ένα κορίτζι οπού φέρνει νερόν από το κεφαλόβρυσον του Ζάρκου, και γράμματα ΄΄λαρι΄΄ και εις το άλλο μέρος γυμνόν άλογον». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα από τη Χάρτα του Ρήγα, ο οποίος σχετικά γράφει, «της Λαρίσσης. Παρθένος υδροφορούσα από της Μεσσηίδος» και τα γράμματα «ΛΑΡΙ».
2. «Ασημένια οπού εις τον ένα μέρος έχει άλογον οπού βοσκά, και γράμματα ΄΄λαρισσαίων΄΄ και εις το άλλο μέρος κεφάλι του ηλίου». Είναι για το νόμισμα της Χάρτας «της Λασίσσης. Κεφαλή ηλίου» με αναγραφή των γραμμάτων στη μία όψη του νομίσματος «ΛΑΡΙΣΣΑΙΩΝ».
3. «Ασημένια οπού εις το ένα μέρος έχει έναν γκαραγκούνον να δαμάζη μπουγάν(, και εις το άλλο μέρος γυμνόν άλογον να χορεύη, και γράμματα ΄΄Λάρισσα΄΄». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα των Τρικκάλων, το οποίο ο Ρήγας το έχει στο 5^ο φύλλο της Χάρτας του και λαθεμένα ο Ιωάννης Οικονόμος Λογιώτατος το θεωρεί ως νόμισμα της Λάρισσας.

Γ). Για το «Παλαμούτι» ή «Γυρτώνη» σημειώνει ο Ιωάννης Οικονόμος στην Ιστορική τοπογραφία του, ότι «ευρέθηκε και χαλκωματένια μονέδα της, οπού εις το ένα μέρος έχει ξεσκούφωτον κεφάλι νέου ανθρώπου και ένα δελφίνι, και εις το άλλο μέρος κεφάλι γυναικός και γράμματα ΄΄Γυρτ.΄΄». Περιγράφει το νόμισμα στο φύλλο 5 της Χάρτας του Ρήγα, για ο οποίο αναγράφονται «Γυμνή νέου κεφαλή και δελφίν. Κεφ. γυναικός. ΓΥΡΤ. Του Μπαλαμούτι». Ο Ρήγας αναγράφει ότι το νόμισμα ανήκει στο τοπωνύμιο της εποχής «Μπαλαμούτι» αντί το τοπωνύμιο της αρχαίας πόλης Γυρτώνης. Μάλιστα στη Θεσσαλία του 5^ου φύλλου της Χάρτας ο Ρήγας αναγράφει και τις δύο ονομασίες «Γυρτώνη. Μπαλαμούτι».

Δ). Για το «Δηριλί, το παλαιόν Φαλάννα», προσθέτει ότι «ευρέθηκε και αυτής ασημένια μονέδα, οπού εις το ένα μέρος έχει ανδρίκιον κεφάλι, και εις το άλλο γυμνόν άλογον με γκέμι, και τριγύρω γράμματα ΄΄Φαλάννα΄΄». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα από το 4^ο φύλλο της Χάρτας του Ρήγα για το οποίο αναγράφει, «του Διριλί Θεσσαλ » με τις δύο παραστάσεις και το όνομα της πόλεως «ΦΑΛΑΝΝΑ». Σημειώνουμε ότι ο Ρήγας στη Θεσσαλία της Χάρτας του, φύλλο 5, σημειώνει και τα δύο ονόματα «Φάλαννα.Διριλί».

Ε). «Μπαπάς».  Ο συγγραφέας της Ιστορικής τοπογραφίας κατά την περιγραφή του χωριού σημειώνει: «Ανάμεσα εις το χώρισμα των βουνών προς το μέρος του Κισσάβου φαίνονται ώδε χαλάσματα παλαιοκάστρου, οπού τα ονομάζουν της ωραίας το κάστρο. Αυτή φαίνεται να ήταν το παλαιόν η πολιτεία Ομόλιον ονομαζομένη». Και συμπληρώνει ότι «Ευρέθηκε και χαλκωματένια της μονέδα, οπού εις το ένα μέρος έχει κεφάλι του Ηφαίστου, και εις το άλλο ένα κλουριασμένον φίδι με γένεια, και κορώναν, και οπίσω από το κεφάλι του ένα δένδρινον φύλλον, και γράμματα ΄΄Ομολιέων΄΄». Περιγράφει το χάλκινο νόμισμα, το οποίο έχει παραθέσει ο Ρήγας στο φύλλο 5 της Χάρτας του, «Κεφ. Ηφαίστου. Όφις με γένειον και κορώναν. Φύλλον. Του Κάστρου της Ωραίας». Προστέτουμε ότι στη Θεσσαλία της Χάρτας του ο Ρήγας αναγράφει δίπλα στον Κίσσαβο και τα δύο τοπωνύμια «΄Ομολις. Κάστρον της Ωραίας».

ΣΤ). Για τα «Τρίκκαλα το παλαιόν Τρίκκη» ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος σημειώνει ότι «Ευρέθηκαν και τρεις μονέδαις της», τρία νομίσματα.

1. «Ασημένια οπού εις το ένα μέρος έχει άνδρα να δαμάζη ταύρον, και εις το άλλο μέρος μισόν άλογον με γράμματα ΄΄Τρίκκη΄΄». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα στο φύλλο 5 της Χάρτας του Ρήγα, «Ανήρ ταύρον δαμάζων και Ίππος. Των Τρικκάλων». Σημειώνουμε ότι τα γράμματα  στη μία πλευρά του νομίσματος είναι χαραγμένα ανάποδα  και αναγράφουν ΤΡΙΚΚΑ, αντί ΤΡΙΚΚΗ.
2. «Ασημένια, οπού εις το ένα μέρος έχει μισόν πρόβατον, και εις το άλλο μέρος ένα τετράγωνον με γράμματα ΄΄ΤΡ.΄΄». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα στο φύλλο 4 της Χάρτας, όπου αναγράφεται «Μισόν πρόβατον. ΤΡ. εις τετράγωνον. Των Τρικκάλων».
3. «Χαλκωματένια, οπού εις το ένα μέρος έχει κεφάλι γυναικός, και εις το άλλο μέρος τον Ασκληπιόν καθήμενον εις σκαμνί, με λύχνον εις το χέρι, και φίδι έμπροσθέ του, και γράμματα τριγύρω ΄΄Τρικκαίων΄΄». Περιγράφει το χάλκινο νόμισμα του 4^ου φύλλου της Χάρτας όπου αναγράφεται «Γυνή. Ασκληπιός με λύχνον. των Τρικκάλων».

Ζ). Για το «Ζάρκος, το παλαιόν Φαρκάδων»(, αναφέρει ο συγγραφέας της Ιστορικής τοπογραφίας της τωρινής Θατταλίας ότι «Ευρέθηκε και ασημένια της μονέδα, οπού εις το ένα μέρος έχει την Παλλάδα ορθήν με γράμματα τριγύρω ΄΄Φαρκάδων΄΄ και εις το άλλο μέρος έχει άλογον». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα, το οποίο βρίσκεται στο 4^ο φύλλο της Χάρτας, για το οποίο ο Ρήγας σημειώνει «Η Παλλάς ισταμένη. του Ζάρκου Θεσσαλ.» και το νόμισμα στη μία όψη αναγράφει «ΦΑΡΚΑΔΟΝ».

            Επισημαίνουμε ότι το κείμενο για το Ζάρκο συμπληρώνεται με μια πληροφορία, την οποία παίρνει από την Χάρτα του Ρήγα, από την Θεσσαλία του 5^ου φύλλου. Συγκεκριμένα  ο Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος γράφει, «Αντίκρυ από τον Ζάρκον, πέραν από την Σαλαβριάν εις το ριζόν μιας υψηλής ράχης, το όνομά της Δομπρούσι αναβρά ένα πλούσιον νερόν, οπού το ονομάζουν Κεφαλόβρυσον, αυτή ήταν η παλαιά Μεσηϊς πηγή, αυτού φαίνονται και κάτι χαλάσματα μεγάλης παλαιοπολιτείας, όπου, καθώς αναφέρει ο Ρήγας εις την χάρταν του, είχε γεννηθή και ο Ορφεύς».  Πράγματι ο Ρήγας  απέναντι από το τοπωνύμιο «Φαρκάδων. Ζάρκου» μετά τον Πηνειό έχει σχεδιάσει μία πηγή με το όνομά της «Μεσσεϊς Πηγή» και συμπληρώνει ότι «Εδώ εγεννήθη ο Ορφεύς».

Η). Για το «Δαμάσι…το παλαιόν ΄Ατραξ», σημειώνει ότι «Ευρέθηκε και μονέδα του, οπού εις το ένα μέρος έχει ένα μονόγραμμα ΄΄Α΄΄ στεφανωμένον τριγύρω, και εις το άλλο μέρος γυμνόν άλογον οπού τρέχει». Περιγράφει το ασημένιο νόμισμα του 4^ου φύλλου της Χάρτας όπου ο Ρήγας σημειώνει «Μονόγραμμα Ατ. Στεφανωμ. Του Δαμασιού της Θεσσαλ.».

                                                            ***

Θα προσθέσουμε και ορισμένες παρατηρήσεις στο κείμενο του Ιωάννη Οικονόμου Λογιώτατου.  Στην αρχή του χειρογράφου του αναφέρει ότι οι κάτοικοι του κάμπου ονομάζονται «Γκαραγκούνηδες» και ότι στην αρχαιότητα αποκαλούνταν  «Ιπποκένταυροι». Υποθέτουμε ότι αυτήν την αναφορά μάλλον  θα την πήρε από την Χάρτα του Ρήγα, διότι στο 5^ο φύλλο, δίπλα στη Λάρισσα με μεγάλα γράμματα αναγράφει «Κένταυροί. Γκαραγκούνηδες». Μάλιστα την ίδια αναφορά ο Ρήγας την έχει και σε υποσημείωση στον Νέο Ανάχαρσι , όπου πάλι επεξηγεί ότι οι Κένταυροι είναι οι σύγχρονοί του Γκαραγκούνηδες.

            Μια άλλη παρατήρηση είναι εκείνη για τον τάφο του Ιπποκράτους, για τον οποίο ο συγγραφέας της Ιστορικής τοπογραφίας της Θεσσαλίας αναφέρει πως «μερικοί λέγουν, ότι ευρήκαν και τον τάφον του εις τα τουρκομνήματα του Πέρα Μαχαλά, και είδαν επάνω του και επίγραμμα και το εδιάβασαν», παραθέτοντας  την σχετική πληροφορία του Ανθίμου Γαζή, την οποία αναγράφει στην Ελληνικήν Βιβλιοθήκην του 1807 και ότι ο Γαζής αναφέρει: «Ο τάφος του Ιπποκράτους κείται έξω της Λαρίσσης μεταξύ εις τα των Τούρκων μνήματα, επάνω εις τον δρόμον μετά τινος επιγραφής, τον οποίον είδον και εγώ, αναγνώσας και την επιγραφήν, μη δυνηθείς δε να την αντιγράψω δια τον φόβον των περικυκλωσάντων με Τουρκοπαίδων, αναχώρησα λυπημένος και με στεναγμούς».

Ο Ιωάννης Οικονόμος Λογιώτατος μάλλον δεν θα είχε διαβάσει τον Νέον Ανάχαρσι, διότι διαφορετικά θα μνημόνευε τα όσα ο Ρήγας γράφει για τον τάφο του Ιπποκράτους στην τελευταία σελίδα του βιβλίου του, στην οποία γράφει ότι «…περνώντας το επί του Πεινεού γεφύρι δια να πηγαίνη τινάς εις τον Τούρναβον από τον δρόμον του δάσους δεξιά, εις τα μνήματα, παρέκει από τον Πέραν Μαχαλέ είναι η πέτρα οπού εκάλυπτε τα μνήμα του, φερμένη παρά των Τούρκων από την Παλαιάν Λάρισσα, και βαλμένη ορθία εφ’ ενός τάφου. Παρακαλούνται οι εκείσε σπουδαίοι και ιατροί να αντιγράψουν το επίγραμμά της και να το στείλουν να τυπωθή».

***

Συμπερασματικά μπορεί να υποστηριχθεί ότι το 1817, είκοσι χρόνια μετά την έκδοση της Χάρτας της Ελλάδος, ο Λαρισσαίος Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος στο πόνημά του Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας χρησιμοποιεί στοιχεία της. Ιδιαίτερα περιγράφει νομίσματα της αρχαιότητας, τα οποία έλαβε από το 4^ο και 5^ο φύλλο της Χάρτας του Ρήγα Βελεστινλή. Και από όσο είναι μέχρι σήμερα γνωστό, μπορεί να θεωρηθεί ως μια πρώτη χρησιμοποίηση της Χάρτας του Ρήγα, μετά τον μαρτυρικό του θάνατο τον Ιούνιο του 1798 και έξι μήνες αργότερα την καταδικαστική επιστολή του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ τον Δεκέμβριο του 1798. Δείγμα και αυτό της δυναμικής του έργου του Ρήγα.