Πρόδρομος ο Ρήγας της Ελληνικής Επανάστασης του 21, τριάντα χρόνια περίπου πιο πριν, με το επαναστατικό του κίνημα θέλησε πρώτα να εμφυσήσει, στους σκλαβωμένους ραγιάδες την επαναστατική διάθεση και πνοή, να τους εμψυχώσει, ώστε μετά να ξεσηκωθούν κατά του Οθωμανού δυνάστη. Γι' αυτόν τον σκοπό ο Ρήγας μεταχειρίσθηκε τα σημαντικά μέσα της επικοινωνίας: Πρώτον την εικόνα, τα έντυπα και δεύτερον τον ήχο, τη μουσική.

  Στα πρώτα του έργα του Ρήγα, που τύπωσε το 1790 στη Βιέννη, διακρίνει κανείς την εθνοδιαφωτιστική διάθεση του. Στο βιβλίο του «Φυσικής απάνθισμα» μεταφέρει την επιστημονική γνώση της Γαλλική Εγκυκλοπαιδείας, διαφωτίζει το λαό σε θέματα της φυσικής ιστορίας και καταπολεμά την αμάθεια και τις δεισιδαιμονίες. Σ' αυτό το βιβλίο έχει καταγράφει και την υπέροχη φράση «Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».

  Οι πολιτικό-κοινωνικές αντιλήψεις του Ρήγα αρχίζουν να διαφαίνονται ήδη στο άλλο βιβλίο, «Σχολείον των ντελικάτων εραστών», το οποίο αποτελεί το πρώτο βιβλίο στην ελληνική γλώσσα στο νέο είδος του μυθιστορήματος, αλλά στο βιβλίο αυτό αντιτίθεται στους τίτλους ευγενείας, που τότε συνηθίζονταν, ενώ ο Ρήγας ήταν υπέρ της αξιοκρατίας. Επίσης, εκείνα τα χρόνια ο Ρήγας αρχίζει να μεταφράζει το σημαντικό βιβλίο του Μοντεσκιέ, «Το πνεύμα των Νόμων», που έχει σχέση με το κράτος και τα συστήματα διακυβέρνησης, διαπίστωση που δείχνει πόσο νωρίς είχε ασχοληθεί με τα πολιτικοκοινωνικά θέματα.

  Κατά την επαναστατική του χρονιά του 1797, τότε που πήρε την απόφαση να κατέβει στην Ελλάδα και να ξεκινήσει την επανάστασή του,

είναι η μεγάλη εκδοτική παραγωγή του Ρήγα. Τυπώνει τον Ηθικό Τρίποδα στον οποίο αναγράφει τη θαυμάσια φράση σε ιδιαίτερο φύλλο «Ο ιερός της πατρίδος έρως εμφωλεύει στην καρδία και η καρδία δεν γηράσκει ποτέ». Περιέχονται επίσης το δράμα «Τα Ολύμπια», που έχουν σχέση με τους Ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας, και στο οποίο μας δίνει τη σημαντική πληροφορία ότι καθ όλα τα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς τα ολυμπιακά αγωνίσματα διατηρήθηκαν στη Θεσσαλία και σε όλη την Ελλάδα. Ένα ακόμη στοιχείο διατήρησης της συνέχειας του Ελληνισμού, με οποίο προσπαθεί να τονώσει το ηθικό των σκλαβωμένων, πως είναι απόγονοι εκείνων των αρχαίων Ελλήνων και ότι θα πρέπει να φανούν αντάξιοί τους.

  Για τους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαιότητα μας μιλάει και στο άλλο βιβλίο του Νέος Ανάχαρσις, που τύπωσε την ίδια χρονιά και με το οποίο δείχνει στους σύγχρονους του Ελληνες την αρχαία δόξα και την αρχαία κληρονομιά.

  Επίσης τυπώνει την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την οποία θα γίνει παρακάτω αναφορά, ενώ τυπώνει τους χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας, παράλληλα με τη μεγαλειώδη Χάρτα της Ελλάδος, με τα δώδεκα φύλλα της. Για πρώτη φορά κυκλοφορεί ένας τέτοιος χάρτης του βαλκανικού χώρου Η έκδοσή της εντυπωσίασε τους Ελληνες της εποχής του. Ας αναφερθούν εν συντομία μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία από τη Χάρτα, που δείχνουν το όραμα του Ρήγα.

  Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τίτλος της Χάρτας. Βλέπουμε εκτός των άλλων τα Ολυμπιακά αγωνίσματα της ιπποδρομίας, αρματοδρομίας, και πάλης, την παράσταση με τον γυμνόποδα Ηρακλή και το ρόπαλό του, σύμβολο της Ελληνικής δύναμης, να παλεύει και να αρπάζει την έφιππο Αμαζόνα ενώ έχει τσακίσει το αμφίστομο τσεκούρι, σύμβολο της Ασιατικής δύναμης. Η δύναμη του πνεύματος τελικά νικάει την δύναμη της ύλης, των αρμάτων. Ο Ρήγας προσφέρει ένα μήνυμα αισιοδοξίας στους σκλαβωμένους, ότι αν οι Ελληνες με τις αρετές του Ηρακλή, αποφασιστικότητα, αφοσίωση στα ιδεώδη, πίστη στο καθήκον και υπεράσπιση του δικαίου, πορευτούν στην επανάσταση, τελικά θα νικήσουν.

  Πολύ διαφωτιστική για το επαναστατικό μήνυμα του Ρήγα είναι η παράσταση που έχει βάλει στο πρώτο φύλλο της Χάρτας του, όπου βλέπουμε ένα κοιμισμένο λιοντάρι έχοντας στα πόδια του οριζόντια ένα ρόπαλο, ενώ στη ράχη του επικάθονται δύο κλαδιά με τα εμβλήματα της εξουσίας του σουλτάνου. Με τη συμβολική αυτή παράσταση ο Ρήγας ήθελε να δέιξει ότι το κοιμισμένο λιοντάρι - οι σκλαβωμένοι λαοί του Βαλκανικού χώρου - με το σάλπισμα του Θουρίου του και της Επανάστασής του θα ξυπνήσουν και θα αρπάξουν τα όπλα - το ρόπαλο-σύμβολο της ελληνικής δύναμης- και θα γκρεμίσουν τη εξουσία του σουλτάνου για να δημιουργήσουν τη δημοκρατική πολιτεία του Ρήγα, τη Νέα Πολιτική Διοίκηση, την Ελληνική Δημοκρατία, όπως την αποκαλεί, το πολιτιστικό αυτό σύμβολο όλων των αιώνων, στον Βαλκανικό χώρο.

  Ο Ρήγας για να μπορέσει τονώσει το ηθικό, να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους ραγιάδες. εκτός από τα έντυπα, τις εικόνες χρησιμοποίησε τον ήχο, τη μουσική.

  Για να εκφράσει τα επαναστατικά του μηνύματα δανείζεται από τους αρχαίους ΄Ελληνες ποιητές τον τίτλο "Θούριος", που σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός. Η λέξη αυτή δεν χρησιμοποιούνταν στην εποχή του, αλλά έκτοτε με τον Ρήγα καταγράφεται στο νεοελληνικό λεξιλόγιο και ο Θούριος γίνεται πασίγνωστος σε όλους τους ΄Ελληνες, μικρούς και μεγάλους. Γίνεται συνώνυμος με την Επανάσταση.

  Ο τίτλος «Θούριος» ανταποκρίνεται πράγματι και στο περιεχόμενο του ποιήματος του Ρήγα. Είναι ορμητικός, επαναστατικός παιάνας. ΄Ηθελε ο Ρήγας πρώτα να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους ραγιάδες και μετά να τους ωθήσει στον τιτάνιο αγώνα της Επανάστασης, για την απόκτηση της ελευθερίας.

  Μετά τη μιαρή προδοσία του Ρήγα από έναν τυχάρπαστο Ελληνα έμπορο, τα λίγα αντίτυπα του Θουρίου, που ξέφυγαν από τα χέρια της Αυστριακής Αστυνομίας, από το φόβο εξαφανίστηκαν, όμως γρήγορα ο Θούριος διαδόθηκε σε χειρόγραφη μορφή στους σκλαβωμένους ραγιάδες. Σπάνια στην Ιστορία των λαών απαντιέται σαν του Θουρίου τη διάδοση και εξάπλωση. Πέρασε βουνά και κάμπους, στεριές και θάλασσες, πολιτείες και χωριά του Βαλκανικού χώρου, ατσαλώνοντας τους ραγιάδες με την πρωτόγνωρη επαναστατική του πνοή, για την αποτίναξη της τυραννίας και την απόκτηση της πολυπόθητης Ελευθερίας, τονίζοντας στους σκλαβωμένους ότι πάνω και από τη ζωή, το ύψιστο αγαθό του ανθρώπου είναι η Ελευθερία.

  Ο Θούριος δεν είναι ποίημα γραφείου. Είναι η εμπειρία της σκλαβιάς των σαράντα χρόνων της ζωής του Ρήγα. «Καλλιό ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή». Συμπυκνώνει της ρωμιοσύνης όλων των αιώνων, την πίκρα και την αγανάκτηση κατά της τυραννίας.

  Για να ωθήσει τους σκλαβωμένους στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα, ο Ρήγας με χαρακτηριστικές εικόνες διεκτραγωδεί την θλιβερή κατάντια των ραγιάδων, που δεν ορίζουν πατρίδα, δεν ορίζουν τους ανθρώπους τους, την οικογένειά τους, όλα είναι έρμαια στην επιθυμία και τη βούληση του δυνάστη. Γι' αυτό αναφωνεί;

  Επισημαίνει επί πλέον την αβεβαιότητα της ατομικής ζωής και της περιουσίας τους, των χριστιανών αλλά και των μωαμεθανών, από τις αυθαιρεσίες της απολυταρχικής εξουσίας του σουλτάνου:

  Στον επαναστατικό του παιάνα ο Ρήγας συνδύασε ακόμη το τραγούδι με το χορό. Ταιριασμένα μαζί, χορός και τραγούδι, ωθούν τους σκλαβωμένους στη μέθεξη της επανάστασης. Ο ίδιος άλλωστε στις συγκεντρώσεις των συντρόφων του στα σπίτια της Βιέννης συνήθιζε και τραγούδαγε με την φλογέρα του τον Θούριο και συνάμα χόρευε. Γράφουν χαρακτηριστικά τα ανακριτικά έγγραφα:

  «Κατά τον Σεπτέμβριον του έτους τούτου (του 1797) ο Ρήγας Βελεστινλής έψαλεν εν τη οικία του Αργέντη, παρισταμένου τούτου και του Έλληνος Θεοχάρη, ύμνον ελευθερίας...και δή χορεύων περί την τράπεζαν».

  Ο Θούριος είναι με απλά λόγια γραμμένος για να αγγίζει την ψυχή και το νου του λαού και να γίνονται κατανοητά τα μηνύματά του. Δεν χρειάζονται στον Θούριο επεξηγήσεις και υποσημειώσεις, όπως συμβαίνει στις άλλες σημαντικές ποιητικές συνθέσεις της εποχής του. Ο Ρήγας γνώριζε καλά πως επανάσταση ενάντια στην τυραννία του σουλτάνου δε γίνεται με στιχουργήματα. Μόνο με παιάνες, με επαναστατικά ορμητικά τραγούδια επιτυγχάνεται το ξεσήκωμα του λαού. Πράγματι, όσοι ραγιάδες έκτοτε άκουγαν του Ρήγα τον Θούριο νοιώθανε ν' αλλάζει για αγώνα και θυσία η ψυχή τους.

  Ο Κολοκοτρώνης, ο Γέρος του Μωριά χαρακτηριστικά ομολογεί:

  «Εφύλαξα πίστιν εις την παραγγελίαν του Ρήγα, και ο Θεός με αξίωσεν και εκρέμασα φούντα εις το Γένος μου, ως στρατιώτης του. Χρυσή φούντα δεν εστόλισε ποτέ το σπαθί μου, όταν έπαιρνα δούλευσιν εις ξένα κράτη», ακολουθώντας ο Κολοκοτρώνης κατά γράμμα τη διακήρυξη του Ρήγα,

  Ο Γάλλος φιλέλληνας Φωριέλ στα χρόνια του Αγώνα, το 1824, κυκλοφόρησε στο Παρίσι το βιβλίο του με τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Σ' αυτά εντάσσει και τον Θούριο, απόδειξη της πλατιάς διάδοσής του και ότι είχε γίνει κτήμα του λαού. Όμως μνημονεύει και την επίδρασή που ασκούσε ο Θούριος στο λαό. Σημειώνει ένα χαρακτηριστικό γεγονός, που διαδραματίσθηκε το 1815 σε χάνι της Ηπείρου. Ενα παλληκάρι από το χάνι πλησιάζει τον ταξιδευτή, που είχε καταφθάσει. Βγάζει απ' τον κόρφο του ένα χειρόγραφο, και τον παρακαλεί παράμερα να του το διαβάσει. Κι' όσο ο ταξιδιώτης διάβαζε το χειρόγραφο, τόσο η όψη του παλληκαριού μεταμορφωνόταν, μεταρσιωνόταν, φούντωνε, βούρκωνε και δάκρυα κυλούσαν από τα μάτια του. Ακουγε τον Θούριο. Κι΄ όταν ρωτήθηκε αν για πρώτη φορά ακούει το Ως πότε παλληκάρια, απάντησε, ότι κάθε φορά όταν άνθρωπος γραμματισμένος περνά από το χάνι, το χειρόγραφο από τον κόρφο του βγάζει για να ακούσει του Θουρίου τις προσταγές. Και ο Φωριέλ παρατηρεί ότι ο νέος αυτός θάναι πρωτοπαλλήκαρο σε κάποιον οπλαρχηγό της Επανάστασης.

  Ακόμη, οι επαναστάτες του Αλέξανδρου Υψηλάντη τραγουδώντας τον Θούριο ξεκίνησαν την επανάστασή τους το 1821. Και οι Σουλιώτες του Μπότσαρη με τους ήχους των ασμάτων του Ρήγα στις μάχες εφορμούσαν . Παρόμοια, ο Ανθιμος Γαζής στη διακήρυξή του προς τον λαός της Θετταλομαγνησίας το 1821, παραθέτει στίχους από τον Θούριο, τονίζοντας επί πλέον πως θα πρέπει σύμφωνα με τις "Διδαχές"του Ρήγα, το Σύνταγμά του, να συγκροτηθεί το κράτος μετά την επανάσταση. Και για να εμψυχώσει τους πολεμιστές,, τους συγκεντρωμένους για του πολέμου τον αγώνα, μοιράζει του Θουρίου τους στίχους για να τραγουδηθεί. Κι' ύστερα οι αγωνιστές έμπλεοι ενθουσιασμού και διάθεσης για θυσία, για τον ιερό σκοπό της λευθεριάς, εφόρμησαν κατά των Τούρκων της γενέτειρας του Ρήγα, του Βελεστίνου και προς τιμήν του Ρήγα συγκλήθηκε η Συνέλευση των επαναστατών η Βουλή της Θετταλομαγνησίας, που σε ανάμνηση του σημαντικού τούτου γεγονότος πέρυσι απέριττο μνημείο στήθηκε.

  Τραγουδώντας τον Θούριο σε οικογενειακή σύναξη στην Κωνσταντινούπολη, ο λόγιος ιατρός και συγγραφέας Στέφανος Κανέλλος μαζί με τους φίλους του στο όνομα του εθνεγέρτη Ρήγα για αγώνα κατά των τυράννων ορκίζεται:

  Και σύμφωνα με τον Λάρισσαιο δάσκαλο του Γένους, τον Κων. Κούμα «Μικροί και μεγάλοι και αυταί αι γυναίκες έψαλλαν την του Ρήγα ωδήν εις πάν συμπόσιον και εις πάσαν συντροφίαν. Μ΄ όλον οτι κατ' αρχάς εψάλλετο ως εύμορφον τραγούδι, ήρχισεν όμως κατ΄ ολίγον να ενεργή ψυχικώς».

Ο Ρήγας με τον Θούριό του ως πρότυπο προβάλλεται από τον Σολωμό , ο οποίος στη 18η στροφή του ΄Υμνου του εκφράζει τον θαυμασμό του:

  Τον Θούριο ο Γεώργιος Τερτσέτης, ο γραμματέας του Κολοκοτρώνη, τον χαρακτήρισε ως «το ιερότερον άσμα της φυλής μας» . Μάλιστα τόνιζε ότι τα τραγούδια του Ρήγα «Ως σάλπιγγες εις την Ιεριχώ εγκρέμισαν τα τείχη της Τριπολιτσάς, ετίναξαν εις τον αέρα με τους αλλοφύλους τα φρούρια της Μονεμβασιάς, του Ναυπλίου, των Αθηνών και τα τρικάταρτα του εχθρού». Και με έμφαση ο Τερτσέτης συμπληρώνει: «Τα λογιωτατίστικα άσματα, δεν εγκρέμισσαν ποτέ, δεν σαλεύουν ούτε την αράχνην του κοκόρου της καμινάδας». Ξεκάθαρα υποδηλώνει ότι μόνον ο επαναστατικός παιάνας, ο Θούριος του Ρήγα, θα μπορούσε να ξεσηκώσει τους σκλαβωμένους ραγιάδες για την επανάσταση, για το ιδανικό της ελευθερίας.

  Για να μαθαίνεται εύκολα ο Θούριος και γρήγορα να διαδίδεται, ο Ρήγας δεν καταγράφει τη μουσική σημειολογία, τις νότες του Θουρίου. Σημειώνει μονάχα ότι θα τραγουδιέται στον σκοπό ενός πολύ γνωστού και πλατιά διαδεδομένου τραγουδιού της εποχής του, στο "Μιά προσταγή μεγάλη", που αναφέρεται στα κατορθώματα του Λάμπρου Κατσώνη, του οποίου οι αγώνες είχαν αναπτερώσει τις ελπίδες των Ελλήνων για την πολυπόθητη λευτεριά. Κατ' αυτόν τον τρόπο ο Θούριος διαδόθηκε σε όλον τον Ελληνικό χώρο. ΄Εχει βρεθεί σε πέντε παραδοσιακές μουσικές παραλλαγές, δηλωτικό πως πλατιά διαδόθηκε, σε διάφορα μέρη του Ελληνικού χώρου και οι μελωδίες του προσαρμόζονταν στα μουσικά ιδιώματα της κάθε περιοχής .

  Ο Ρήγας Βελεστινλής ήταν μεθοδικός στην προετοιμασία της επαναστάσεώς του. Απευθύνει προσκλητήριο σε όλους τους λαούς του Βαλκανικού χώρου. Προσπαθεί να ενώσει τους σκλαβωμένους, που βρίσκονταν κάτω από την Οθωμανική εξουσία, για μία αποτελεσματική επανάσταση, γνωρίζοντας ότι η δύναμη βρίσκεται εν τη ενώσει, γι' αυτό και στο Θούριό του αναφωνεί:

  Γι' αυτό εξάλλου στα Δίκαια του Ανθρώπου στο άρθρο 34, ο Ρήγας προσθέτει και το συγκεκριμένο παράδειγμα «Ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται, όταν πάσχη ο Ελλην. Και τούτος πάλιν δι' εκείνον. Και αμφότεροι δια τον Αλβανόν και Βλάχον».

  Στον Θούριό του ο Ρήγας ακόμη και τον ψυχολογικό παράγοντα χρησιμοποίησε για να πετύχει τους σκοπούς του. Κάνει χρήση του ΄Ορκου, που τον ακολουθούν μετέπειτα οι Φιλικοί και οι αγωνιστές του 1821. Βάζει τους σκλαβωμένους να ορκισθούν στην απόφασή τους για επανάσταση, με βαρύ τίμημα στην αθέτηση του όρκου τους:

  Επίσης, τη διάχυτη πεποίθηση των σκλαβωμένων πως ανίκητα ήταν τα οθωμανικά στρατεύματα ως μύθο ο Ρήγας καταρρίπτει. Φέρνει συγκεκριμένα το παράδειγμα ενός λαού στην περιοχή της Θράκης των "Γκιρζιανλήδων" που επαναστάτησε. Βροντοφωνεί στον Θούριό του ότι ο Σουλτάνος δεν είναι τόσο δυνατός, όσο οι σκλαβωμένοι νομίζουν:

  Ο Θούριος είναι έμπλεος από δημοκρατικό και αντιμοναρχικό πνεύμα. Κι' αυτό ήταν αιτία, τότε στις μέρες μετά την σύλληψη τού Ρήγα, μετά από την προδοσία του μιαρού Ελληνα εμπόρου της Τεργέστης, να συλληφθούν οι δύο σύντροφοι του Ρήγα, ο Γεώργιος Θεοχάρης και ο Κωνσταντίνος Δούκας με την κατηγορία πως «εξεδήλωσαν δημοκρατικά φρονήματα ...και ότι τραγούδησαν ένα επαναστατικόν τραγούδι, όπου οι μονάρχαι γενικώς ελέγχονται ως τύραννοι» .

  Ο Ρήγας με τον Θούριό του και τα επαναστατικά του κείμενα δίνει και ένα άλλο σημαντικό μήνυμα, ότι η αποτίναξη της τυραννίας και η απόκτηση της Ελευθερίας θα πρέπει να στηριχθεί στις ντόπιες δυνάμεις των σκλαβωμένων. Στον Θούριό του, όπως και στα άλλα κείμενά του δεν απευθύνει καμιά έκκληση για βοήθεια στις μεγάλες τότε δυνάμεις. Κάτι πρωτόγνωρο για τον Ελληνισμό, που μέχρι τότε οι σκλαβωμένοι Ελληνες για την απόκτηση της ελευθερίας τους προσέβλεπαν στις μεγάλες δυνάμεις της ανατολής και της δύσης. Και λίγα χρόνια αργότερα, σαν σήμερα το 1821, οι εμψυχωμένοι από τον Θούριο επαναστάτες ραγιάδες αυτή τη σύσταση του Ρήγα ακολουθούν.

  Στον Θούριό του ο Ρήγας απευθύνει προσκλητήριο στους Ελληνες που εξ αιτίας της σκλαβιάς ξενιτεύθηκαν. Τους προσκαλεί να επιστρέψουν και να στρατευθούν για την λευθεριά τώρα που η επανάσταση ξεκινά, τονίζοντας ότι ενδοξώτερο είναι το να πεθάνη κανείς για την πατρίδα:

  Ακόμη ο Ρήγας στον Θούριό του δεν πλέκει ύμνους, όπως κάνανε άλλοι λόγιοι του καιρού του, στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, του οποίου οι στρατιές βρίσκονταν κοντά στην σκλαβωμένη Ελλάδα, στα Ιόνια Νησιά και τον θεωρούσαν ελευθερωτή των λαών. Αντίθετα, Τη χρονιά εκείνη που ο Ναπολέων βρισκόταν στην Ιταλία και είχε καταλύσει τη Βενετική αυτοκρατορία, ο Ρήγας στους σκλαβωμένους, στους ραγιάδες προσφέρει για σύμβολο, για πρότυπο τον Μέγα Αλέξανδρο. Τυπώνει την εικόνα του που περιβάλλεται από τους τέσσερις στρατηγούς του, τον Σέλευκο, τον Κάσσανδρο, τον Αντίγονο και τον Πτολεμαίο, και τις παραστάσεις, την θριαμβευτική είσοδο του Μ. Αλεξάνδρου στην Βαβυλώνα, την φυγή των Περσών στη μάχη του Γρανικού ποταμού, την οικογένεια του Δαρείου να προσκυνά τα πόδια του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

  Γι' αυτό εξ άλλου και στον ΄Υμνο Πατριωτικό του ο Ρήγας αναφωνεί:

  Επί πλέον ο Ρήγας στον Θούριο του τονίζει και των προγόνων την ανδρεία για την ελευθερία, προβάλλοντάς τους ως παράδειγμα, με σκοπό οι επαναστατημένου ραγιάδες να τους μιμηθούν:

  Μέσα στους στίχους του Θουρίου βρίσκει κανείς και τις πολιτικές πεποιθήσεις του Ρήγα: Διατυμπανίζει πως η αναρχία είναι μορφή τυραννίας

Διακηρύσσει τις ιδέες του για ανεξιθρησκεία,

Για δικαιοσύνη και πάνω από όλα για ελευθερία στους τελευταίους στίχους του Θουρίου του αναφωνεί:

  Ο Θούριος του Ρήγα αποτελούσε για τους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, το τραγούδι που τους εμψύχωνε στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα. Και μέχρι τις μέρες μας ο Θούριος αποτελεί το σημαντικότερο επαναστατικό τραγούδι του Ελληνισμού.

  Στου στρατηγού Μακρυγιάννη τη γραφή κάνουμε αναφορά, αδιάψευστος μάρτυρας για την ανύψωση του ηθικού του σκλαβωμένων ραγιάδων και την εμψύχωσή τους από του Ρήγα Βελεστινλή τα κηρύγματα. Στον πίνακα, που χαράχθηκε με τις οδηγίες του Μακρυγιάννη με τίτλο "Πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως", βάζει το ζωγράφο να ζωγραφίσει τον Ρήγα να σπέρνει τον σπόρο της ελευθερίας και σημειώνει:

  «Μετά πολλούς αιώνας Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους ΄Ελληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεως των. Οι Ελληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυνθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας».

  Τέσσερις αιώνες σκλαβιάς παρήλθαν, μέχρι να ακουσθούν του Θουρίου τα επαναστατικά λόγια, που ατσάλωσαν τους σκλαβωμένους, τους ραγιάδες στην απόφασή τους για την επανάστασή τους. Ο Ρήγας έδειξε στους σκλαβωμένους τον τρόπο της επανάστασης, αφού πρώτα είχαν εμψυχωθεί από τον Θούριό του Ως πότε παλληκάρια.

  Ας αναφερθούν όμως και οι πτυχές της προσωπικότητας, τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας του Ρήγα, όπως αποκαλύπτονται από την μελέτη των έργων του και του επαναστατικού του σχεδίου. Ο Ρήγας Βελεστινλής είναι μία από τις μοναδικές μορφές του Νεώτερου Ελληνισμού: ήταν Διαφωτιστής με τα εθνοδιαφωτιστικά του βιβλία. Ηταν Επαναστάτης με το συγκεκριμένο σχέδιο, πού είχε καταστρώσει για να εμψυχώσει πρώτα τους σκλαβωμένους και μετά να τους ωθήσει στην επανάσταση.

  Ηταν πολιτικός νούς. Ενδιαφέρθηκε και για τη συνέχεια, για το τι θα γίνει μετά την επανάσταση. Ο Ρήγας ήταν προνοητικός. Εφτιαξε Σύνταγμα για να διοικηθεί το κράτος του μετά την επανάσταση. Γι' αυτό το κίνημά του εντάσσεται στην επανάσταση και όχι στην εξέγερση.

  Ας αναφερθεί ένα σημαντικό στοιχείο του Ρήγα, ο οποίος για πρώτη φορά στο άρθρο 22 για την παιδεία που βρίσκεται στα Δίκαια του Ανθρώπου, εκτός από των αγοριών θέλει και των κοριτσιών την εκπαίδευση.

  Ας διαβάσουμε το άρθρο, το οποίο θα πρέπει να είναι αναρτημένο σε κάθε σχολείο της χώρας:

«Ολοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία δια τα αρσενικά και θηλυκά παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».

  Για πρώτη φορά απαντάται σε σύνταγμα το άρθρο αυτό για την εκπαίδευση και των κοριτσιών.

  Ο Ρήγας ηταν ακόμη και στρατιωτικός νούς. Είχε ένα συγκεκριμένο στρατιωτικό σχέδιο έναρξης και επέκτασης της επανάστασης. Ακόμη είχε μεταφράσει ένα βιβλίο από τα γερμανικά για την εκπαίδευση στην πολεμική τέχνη το Στρατιωτικό Εγκόλπιο. Ο Ρήγας γνώριζε καλά ότι οι σκλαβωμένοι Ελληνες εκτός από τους δύο πολεμικούς πληθυσμούς των Μανιατών και των Σουλιωτών, δεν ήταν εκπαιδευμένοι στη πολεμική τέχνη. Με το Στρατιωτικό Εγκόλπιο θα εκπαιδεύονταν οι επαναστατημένοι Ελληνες στην πολεμική τέχνη όπως και τα στρατεύματα του Σουλτάνου, κάτι που θα ενίσχυε ψυχολογικά και τους επαναστάτες.

  Ήταν Μάρτυρας, γιατί θυσιάστηκε μαζί με τους άλλους επτά συντρόφους του στον Πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου.

  Ηταν εθνεγέρτης γιατί με τον Θούριό του εμψύχωνε τους σκλαβωμένους ραγιάδες για την επανάσταση.

  Τέλος ο Ρήγας ήταν και οραματιστής, πριν από διακόσια και πλέον χρόνια, μιας δημοκρατικής πολιτείας του βαλκανικού χώρου, που στις μέρες μας πάει να γίνει πραγματικότητα.

Βλ. Αισχύλου, Επτά επί Θήβας 42, Πέρσαι 73, Αγαμέμνων 112, Ευμενίδες 627. Σοφοκλέους, Αίας 212, 612. Αριστοφάνους, Ιππής 757, Βάτραχοι 1289. Στον ΄Ομηρο, Ιλιάς Ο΄ 127, απαντάται το «θούρος» για τον θεό Άρη.

«Κατά τον Σεπτέμβριον του έτους τούτου (1797) ο Ρήγας Βελεστινλής έψαλεν εν τη οικία του Αργέντη, παρισταμένου τούτου και του Έλληνος Θεοχάρη, ύμνον ελευθερίας... και δή χορεύων περί την τράπεζαν», Αιμ Λεγράνδ, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή ..., σελ. 19.

Pouqueville F., Histoire de la Regeneration de la Grece, Παρίσι 1825, τόμ. Β΄, σελ. 179 και 387.

Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς, Αθήνα 1960, σελ. 657.

Κ. Κούμα, Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, τόμ. ΙΒ΄, Βιέννη 1832, σελ. 601.

Βλ. Γιάννη Παπακώστα, Τό πρότυπο του Ρήγα Φεραίου, εφημ. "Το Βήμα", 14-6-1998, σελ. 34.

Γεωργίου Τερτσέτη, (1800-1874), « Λόγος της 25 Μαρτίου 1857», στο ΄Απαντα, αναστήλωση Γ. Βαλέτας, έκδ. Γιοβάνη, Αθήνα 1967, τόμ. Α΄, σελ. 226.

Βλ. την έκδοση με τις πέντε παραδοσιακές μουσικές παραλλαγές του Θουρίου σε ψηφιακό δίσκο της Επιστημονικής Εταιρείας Μελετης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997, όπου καταχωρίζεται και η σχετική μελέτη «Η μουσική του Θουρίου και τα άσματα της εκδόσεως» του καθηγητού της βυζαντινής και παραδοσιακής μουσικής π. Χρήστου Κυριακοπούλου, σελ. 11-21.

Ο Ρήγας τους μνημονεύει, ακόμη και στη Χάρτα του, φύλλο 8, ανατολικά του Στρυμώνος ποταμού, στα βουνά του Παγγαίου, όπου γράφει, σχετικά «Εδώ εμφωλεύουν οι Γκιρντζαλήδες».

Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1930, Επανέκδοση φωτομηχανική με την προσθήκη ευρετηρίου, επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου, από την Επιστημονική Εταιρεία Μελετης Φερών-Βελεστίνου- Ρήγα, Αθήνα 1997, σελ. 35.