Το 1797 ήταν μία σημαντική χρονιά για τον Ρήγα Βελεστινλή με την πλούσια εκδοτική του δραστηριότητα και την προετοιμασία του επαναστατικού του σχεδίου. Τυπώνει τη Χάρτα της Ελλάδος με τα δώδεκα φύλλα της σε χρονικό διάστημα έξι μηνών, τους χάρτες της Βλαχίας και της Μολδαβίας, την εικόνα του μεγάλου Αλεξάνδρου, τα βιβλία Ηθικός Τρίπους, Νέος Ανάχαρσις και Στρατιωτικό εγκόλπιο. Και όλα αυτά τα τυπώνει αφού είχε εξασφαλίσει την έγκριση του λογοκρίτη της Αυστριακής Αστυνομίας, διότι τότε τίποτε δεν τυπώνονταν χωρίς τη σχετική έγκρισή του.

Ο Ρήγας παράλληλα ετοιμάζει και το Επαναστατικό του Μανιφέστο, για μια Νέα Πολιτική Διοίκηση, δημοκρατική και αντιπροσωπευτική των λαών του Βαλκανικού χώρου και της Μ. Ασίας, με τη σχεδιαζόμενη επανάσταση του, η οποία θα αντικαταστούσε την οθωμανική απολυταρχική εξουσία. Για το σκοπό αυτό ο Ρήγας κλεισμένος δύο μερόνυχτα στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου στη Βιέννη τυπώνει παράνομα το έντυπο με τον τίτλο Νέα Πολιτική Διοίκησις, που περιέχει την επαναστατική Προκήρυξη, Τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα και τον Θούριο. Και ο Ρήγας τυπώνει παράνομα τη Νέα Πολιτική Διοίκηση γιατί γνώριζε πολύ καλά πως δεν θα ήταν δυνατόν πλέον να παραπλανήσει τον λογοκρίτη της Αυστριακής Αστυνομίας, όπως έκανε με τα άλλα βιβλία και με τη Χάρτα της Ελλάδος, η οποία Χάρτα τελικά, όπως έχουμε δείξει, αποτελούσε τον πολιτικό χάρτη του κράτους του και όχι απλά ένα χαρτογραφικό έργο. Τα κείμενά του τώρα μιλούσαν καθαρά για επανάσταση, για τη δημιουργία μίας νέας, δημοκρατικής πολιτείας στο Βαλκανικό χώρο, της «Ελληνικής Δημοκρατίας».

Τα αντίτυπα του επαναστατικού του κειμένου, που τύπωσε ο Ρήγας τα συσκεύασε σε κιβώτια και τα απέστειλε στην Τεργέστη, η οποία αποτελούσε τότε το άκρο της Αυστριακής επικράτειας στη Μεσόγειο. Θα τα παραλάμβανε όταν θα έφτανε στην Τεργέστη, αφού εν τω μεταξύ είχε εξασφαλίσει στη Βιέννη το διαβατήριο από την Αυστριακή Αστυνομία για να αναχωρήσει για την Ελλάδα. Όμως η σύλληψη του Ρήγα κατά τον Δεκέμβριο του 1797, μετά από την προδοσία ενός τυχάρπαστου ΄Ελληνα εμπόρου της Τεργέστης, ήταν αιτία να ανακοπεί το επαναστατικό του σχέδιο, που διαφορετικά η επαναστατική του φωτιά θα είχε λάβει απρόβλεπτες διαστάσεις. Αποτέλεσμα της σύλληψης ήταν και η κατάσχεση των βιβλίων του Στρατιωτικού Εγκολπίου, με κανόνες περί πολεμικής τέχνης, που ο θεωρούσε ο Ρήγας απαραίτητους για της εκπαίδευση των σκλαβωμένων επαναστατών και του σημαντικού και πρωτοποριακού του κειμένου του «Νέα Πολιτική Διοίκησις», που αποτελούσε έναν νέο τρόπο διακυβέρνησης, της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Από τα λίγα αντίτυπα του τυπωμένου εντύπου «Νέα Πολιτική Διοίκησις», που ξέφυγαν από τις Αυστριακές αρχές κατά τη σύλληψη του Ρήγα, περίπου διακόσια αντίτυπα, δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί ούτε ένα αντίτυπο της έκδοσης της Βιέννης του 1797. Στην καταστροφή των εντύπων αυτών συνετέλεσε η σύλληψή και θανάτωσή του Ρήγα με τον συνακόλουθο φόβο στους κύκλους των Ελλήνων και επί πλέον η μετά έξι μήνες σύσταση σε επιστολή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε΄, για την καταστροφή όσων ακόμη αντιτύπων είχαν απομείνει.

Γνωρίζουμε όμως ότι το Σύνταγμα, η Νέα Πολιτική Διοίκηση και ο Θούριος κυκλοφόρησαν πριν από την έντυπη έκδοση και σε χειρόγραφη μορφή, ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Συγκεκριμένα για τη χειρόγραφη αναπαραγωγή του εντύπου της Βιέννης έχουμε πληροφορίες από τα έγγραφα Λεγράνδ, όπου σχετικά διαβάζουμε: «Εν δε τη Πέστη λέγει ο Τουρούντζιας έδωκε το αντίτυπον τούτο προς ανάγνωσιν εις τον υπηρέτην του υιού του αυτόθι εμπόρου Ντορμούση τον καλούμενον Δημήτριον , αλλ΄ ότι ούτος απήντησεν εις αυτόν ότι είχεν ήδη αντιγράψει αυτό και ότι ενησχολήθη περί αυτό δύο νύκτας χωρίς να εκφρασθή ακριβέστερον περί τούτου». Και στη συνέχεια τονίζεται ότι «ο Τουρούντζιας ωμίλησε περί Προκηρύξεως εν τω εν Πέστη καφενείω του Λέζερ, και παρετήρησεν ότι πλείστοι των αυτόθι Ελλήνων είχαν ήδη γνώσιν αυτής, αλλά χωρίς όμως να έχωσιν ίδει αντίτυπον αυτής παρ' οιωδήποτε». Ακόμη προστίθεται ότι «το αντίτυπον όπερ αυτός είχε λάβει παρά του Ρήγα ανεκοίνωσεν εις τον νεωκόρον της αυτόθι εκκλησίας Ιωάννην Καρατζάν δια τον λόγον ότι ούτος παρεκάλεσεν αυτόν θερμώς περί τούτου και εδήλωσεν ότι θέλει ν' αντιγράψη αυτό και αποδώση πάραυτα εις αυτόν».

***

Πέρασαν από το 1797 πάνω από εβδομήντα χρόνια για να γνωρίσουμε το περιεχόμενο του εντύπου, που τύπωσε ο Ρήγας στη Βιέννη. Δεν είχε βρεθεί μέχρι τότε ένα αντίτυπο ή χειρόγραφο της «Νέας Πολιτικής Διοικήσεως» του Ρήγα. Το 1871 έγινε η αρχή.

1. Το χειρόγραφο Ζακύνθου. Για πρώτη φορά στο περιοδικό Παρθενών, δημοσιεύθηκε από τον Π. Χιώτη το χειρόγραφο με το Σύνταγμα του Ρήγα Βελεστινλή. Το χειρόγραφο αυτό, που αποκλήθηκε χειρόγραφο Ζακύνθου, δεν περιέχει τον Θούριο, παρά μόνο το Σύνταγμα, ενώ το έντυπο του 1797 περιείχε και τα δύο. Το χειρόγραφο βρισκόταν στο ιδιωτικό αρχείο του νομικού καθηγητή στην Ιόνιο Ακαδημία Νικόλαο Μανιάκη (1812-1852), ο οποίος θεωρείται αντιγραφέας του χειρογράφου τούτου από το αντίτυπο του 1797. Όπως όμως παρατηρούμε περιέχει την προσθήκη «Ρήγα του φιλοπάτριδος....» και στην προμετωπίδα από το Θούριο «Συμβούλους προκομμένους...» (στ. 23-26), στοιχεία που δεν περιέχονταν στο έντυπο, και τα οποία μας κάνουν να υποθέσουμε ότι είναι προσθήκες του αντιγραφέα. Επίσης στο άρθρο 4 Συντάγματος αναγράφει «υποστατικόν» και όχι τη τουρκική λέξη «μούλκι», όπως τα άλλα δύο χειρόγραφα, καθώς επίσης στο άρθρο 3 Συντάγματος δίπλα στους ελληνικούς όρους της διοικητικής διαίρεσης του κράτους του «Επαρχία, Τοπαρχία, Προεστάτον», δεν αναγράφει τις αντίστοιχες τουρκικές λέξεις «καδηλίκια, μεμλεκέτια, σουμπασηλίκια». Ισως να αφαιρέθηκαν από τον αντιγραφέα.Επίσης δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν οι προσθήκες και αποκλίσεις που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Παρθενών ήταν και στο χειρόγραφο ή προστέθηκαν από τον αντιγραφέα, ο οποίος θα έκανε σιωπηρές παρεμβάσεις. Δυστυχώς το σημαντικό αυτό χειρόγραφο έχει πλέον χαθεί, αγνοείται η τύχη του.

2. Το χειρόγραφο Βουκουρεστίου. Πέρασαν άλλα ογδομήντα περίπου χρόνια, όταν το 1950 ο καθηγητής Al. Elian βρήκε ένα άλλο χειρόγραφο της «Νέας Πολιτικής Διοικήσεως» στο Βουκουρέστι, γι' αυτό και αποκλήθηκε «χειρόγραφο Βουκουρεστίου». Γράφθηκε το 1807 από τον αντιγραφέα, όπως το δηλώνει ο ίδιος στο χειρόγραφο αυτό. Ο Θούριος περιλαμβάνεται μαζί με άλλα προεπαναστατικά στιχουργήματα, και το Σύνταγμα βρίσκεται στο τέλος ενός «Χρησμολόγιο διαφόρων χρησμοδότων» του Νικολάου Παρπαρίγου, από τη Λέσβο και εγκαταστημένο στο Ιάσιο της Μολδαβίας.

Το ρόπαλο με του σταυρούς - το εθνόσημο - τίθεται στο τέλος του Παραρτήματος του χειρογράφου, εντός μιας σημαίας, όπως βλέπουμε στη εικόνα. Ωστόσο δεν διορθώνεται η φράση στο τέλος του Παραρτήματος, που αναγράφει ο Ρήγας για το ρόπαλο με τους τρεις σταυρούς «καθώς είναι εις την αρχήν» του εντύπου. Το χειρόγραφο αυτό του Βουκουρεστίου αποτελεί μάλλον αντίγραφο του αρχικού κειμένου του Συντάγματος του Ρήγα, που κυκλοφόρησαν σε χειρόγραφη μορφή πριν από την έκδοση. Στο άρθρο 16 των Δικαίων του ανθρώπου αναγράφεται η λέξη «οβολός», ενώ στα χειρόγραφα Ζακύνθου και Κυθήρων αναγράφεται η λέξη «λεπτόν», που σημαίνει ότι ο Ρήγας θα είχε μέχρι την τελευταία στιγμή κάνει τις διορθώσεις πριν από την εκτύπωση, τακτική που ακολουθούσε, όπως γνωρίζουμε και από άλλα έργα του.

3. Την πρώτη έκδοση του Θουρίου, μετά από εκείνη του Ρήγα του 1797, έχουμε την έκδοση του 1798 στην Κέρκυρα από τον Χριστόφορο Περραιβό. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι ο Θούριος είχε πλατιά κυκλοφορήσει στον ελληνικό χώρο και σε χειρόγραφη μορφή σε πολλές παραλλαγές, παίρνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο μια θέση στα δημοτικά μας τραγούδια. Ο Θούριος βρέθηκε και στον ρουμανικό κώδικα 3078 της βιβλιοθήκης της Ρουμανικής Ακαδημίας γραμμένο από τον αντιγραφέα Δημήτριο Αναγνώστη, 10 Ιουλίου 1809, ο οποίος στο τέλος του Θουρίου σημειώνει «τέλος των στίχων, οι δε νόμοι ήν πολλοί και ενβαρύνθην να τους γράψω». Θα είχε μάλλον μπροστά του το χειρόγραφο αντίγραφο του εντύπου του 1797 με το Σύνταγμα του Ρήγα, αλλά βαρέθηκε να αντιγράψει και αυτό το κείμενο.

4. Το χειρόγραφο Κυθήρων. Το αξιόλογο αυτό χειρόγραφο της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως του Ρήγα βρέθηκε από τον φιλόλογο Εμμ. Σ. Στάθη στο ιδιωτικό Αρχείο του πατέρα του Σπύρου Στάθη (1889-1945). Το χειρόγραφο περιέχει πρώτα τη Νέα Πολιτική Διοίκηση και μετά τον Θούριο, όπως και στο έντυπο της Βιέννης, που γνωρίζουμε από τα ανακριτικά έγγραφα Αιμ. Λεγράνδ και Κων. Αμάντου. Στο χειρόγραφο των Κυθήρων δεν αναγράφεται ο αντιγραφέας ούτε και το έτος αντιγραφής. Σύμφωνα με τον Στάθη το χειρόγραφο αντιγράφθηκε από έντυπο του 1797 για λογαριασμό του Κυθήριου λογίου Εμμανουήλ Καλούτση (1755-1833), ο οποίος ήταν γνωστός για τα δημοκρατικά του φρονήματα.

Σχετικά τώρα με την περιγραφή χειρογράφου σημειώνουμε ότι κατά την αυτοψία διαπιστώσαμε ότι είναι ένα φυλλάδιο με 12 φύλλα (24 σελίδες διαστάσεων 28 εκ. Χ 20 εκ.). Το πρώτο φύλλο είναι λευκό και το κείμενο αρχίζει από την τρίτη σελίδα μέχρι την 23 σελίδα, ενώ η 24 σελίδα είναι λευκή. Το χειρόγραφο βρίσκεται σε καλή κατάσταση, είναι ευανάγνωστο όπως βλέπει κανείς στην εικόνα, και απόκειται τώρα στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων στο Τμήμα των Παλαιών Βιβλίων και Χειρογράφων. Το χειρόγραφο περιέχει την Επαναστατική Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα μέχρι το μέσο της εικοστής σελίδας και από εκεί τον Θούριο μέχρι την εικοστή τρίτη σελίδα. Στην αρχή είναι σχεδιασμένο και το ρόπαλο του Ηρακλέους με τους τρεις σταυρούς. Ενδιαφέρον έχει σημειώσουμε ότι ο αντιγραφέας διέγραψε την πρώτη του απόπειρα σχεδιασμού του ροπάλου και σχεδιάζει ένα άλλο ρόπαλο του Ηρακλέους με τους τρεις σταυρούς και τις φράσεις «Υπέρ των νόμων και της πατρίδος» και εντός δε του ροπάλου τις λέξεις «ελευθερία - ισοτιμία-αδελφότης».

΄Οσον αφορά τη θέση του ροπάλου στο έντυπο της Βιέννης, θεωρούμε ότι θα ήταν στην αρχή του κειμένου και τούτο το συμπεραίνουμε από τρία στοιχεία: πρώτον από τη φράση που γράφεται στο τέλος του Παραρτήματος της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως και η οποία αναφέρεται στο ρόπαλο του Ηρακλέους και σημειώνει «καθώς είναι εις την αρχήν» δηλ. της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως, όπου ήταν σχεδιασμένο. Και πράγματι στο χειρόγραφο των Κυθήρων το σχέδιο του ροπάλου βρίσκεται στην αρχή του κειμένου. Δεύτερον από τη ρωσική μετάφραση του Συντάγματος, η οποία πραγματοποιήθηκε μετά την προδοσία και την αποκάλυψη της επαναστατικού σχεδίου του Ρήγα. Παρατηρούμε ότι η ρωσική μετάφραση που έγινε από το έντυπο του 1797 έχει την ίδια αναγραφή με το σχέδιο στην αρχή της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως, όπως και το χειρόγραφο Κυθήρων. Και τρίτον ο Αυστριακός τυπογράφος των αδελφών Πούλιου κατέθεσε ότι το έντυπο που τυπώθηκε είχε στην αρχή «ξυλογραφίαν σφηνός», δηλαδή το ρόπαλο του Ηρακλέους.

Ο Εμμ. Στάθης έχει μεταγράψει κριτικά το χειρόγραφο στο βιβλίο του που εξέδωσε το 1996 και στη συνέχεια έχει χρησιμοποιηθεί στην πρόσφατη έκδοση των έργων του Ρήγα από τη Βουλή των Ελλήνων. Με την ευκαιρία θέλουμε να επισημάνουμε ότι η λέξη «εξουσίαν» στην τελευταία φράση του άρθρου 68 του Συντάγματος του χειρογράφου «...δεν μετέρχονται καμμίαν προσωπικήν εξουσίαν, αλλ' εν ονόματι του διοικητηρίου», στην έκδοση του Εμμ. Στάθη έχει αντικατασταθεί από τη λέξη «εξέτασιν», που δεν δίνει εννοιολογικό περιεχόμενο στη πρόταση. Το λάθος αυτό φυσικά έχει αναπαραχθεί στη συνέχεια και στην πρόσφατη έκδοση της Βουλής των Ελλήνων.

Σχετικά με τις τούρκικες λέξεις που αναγράφονται στο Σύνταγμα θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι στην πρόσφατη έρευνά μας «Ο Ρήγας μεταφραστής των Ολυμπίων του Μεταστάσιο» αποδεικνύουμε με ενδοκειμενικά στοιχεία ότι είναι μετάφραση του Ρήγα και όχι άλλου φίλου του, όπως έχει υποστηριχθεί. Επί πλέον στη μελέτη μας αυτή έχουμε διαπιστώσει ότι στο έργο αυτό ο Ρήγας δεν χρησιμοποιεί ξένες λέξεις, στοιχείο που μας κάνει να υποθέσουμε ότι τουλάχιστον το διόρθωσε την τελευταία στιγμή πριν τυπωθεί, όταν δηλαδή φθάνει στην ακμή της επαναστατικής του δράσης. Ακόμη παρατηρήσαμε ότι και η «Επαναστατική Προκήρυξη» δεν περιέχει ξένες λέξεις, θεωρώντας ότι μάλλον θα γράφθηκε πριν από την εκτύπωση.

Κάνουμε την υπόθεση μήπως ο Ρήγας ακολούθησε την ίδια τακτική και στα Δίκαια του Ανθρώπου και στο Σύνταγμα, να τα διόρθωσε δηλαδή την τελευταία στιγμή και να διέγραψε τις ξένες λέξεις πριν από την εκτύπωση της Νέας Πολιτικής Διοίκησης. Οι αναγραφόμενες τώρα στα χειρόγραφα ξένες λέξεις να έχουν τεθεί εν μέρει από τους αντιγραφείς για να επεξηγήσουν τις καινούργιες λέξεις που εισάγει ο Ρήγας, ή ο ίδιος να τις είχε αναγράψει αρχικά στο χειρόγραφό του. Στοιχείο που ενισχύει την άποψη ότι ο Ρήγας μέχρι και την τελευταία στιγμή μπορεί να έκανε διορθώσεις στο κείμενό του πριν από την εκτύπωση του εντύπου της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως αποτελεί το γεγονός ότι στο άρθρο 16 των Δικαίων του ανθρώπου του χειρογράφου Βουκουρεστίου αναγράφεται η λέξη «οβολός», ενώ στα χειρόγραφα Ζακύνθου και Κυθήρων αναγράφεται η λέξη «λεπτόν».

Ο όρος «μούλκι» χρησιμοποιείται μόνο σε μία περίπτωση (άρθρο 4 του Συντάγματος) από τις επτά περιπτώσεις που αναφέρεται ο όρος «υποστατικόν» (Επαναστατική Προκήρυξη, Δίκαια του Ανθρώπου άρθρο 4, 8, και 16, Σύνταγμα άρθρο 4, 54 και 122). Σημειώνουμε ωστόσο ότι η γερμανική μετάφραση της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως στο άρθρο 4 του Συντάγματος δεν αναγράφει τη λέξη «μούλκι» δίπλα στη γερμανική λέξη «Bezitzung». Επίσης η λέξη «ζαμπητλήκι» του άρθρου 14 του Συντάγματος μεταφράζετε στα γερμανικά «Sicherheitswache» (=φρουρά ασφαλείας) χωρίς επεξηγήσεις, διότι προφανώς ο μεταφραστής γνώριζε την λέξη και την απέδωσε στα γερμανικά. Ομοίως και ο όρος «Πλάσα» του άρθρου 78 του Συντάγματος ο μεταφραστής στα γερμανικά φαίνεται ότι γνώριζε τον όρο και τον αποδίδει με τον όρο «Gemeinde» βάζοντας σε παρένθεση ως επεξήγηση και τη γαλλική λέξη «commune».

Ακόμη θέλουμε να επισημάνουμε ότι κατά τη εξέταση της γερμανικής μετάφρασης του Συντάγματος στο άρθρο 2 παρατηρήσουμε ότι ο μεταφραστής αναγράφει τις λέξεις «Επαρχία», «Τοπαρχία» και «Προεστάτον» με λατινικούς χαρακτήρες «Eparchien» «Toparchien» «Proestate» και σε παρένθεση επεξηγεί ότι στα τουρκικά η Επαρχία λέγεται «Memlek» και στα γαλλικά «Departements», η «Τοπαρχία» στα τούρκικα «Kadi» στα γαλλικά «Districts» παραθέτοντας και τη γερμανική αντίστοιχη λέξη «Bezirke» και για τον όρο «Προεστάτον» σημειώνει τους όρους στα τούρκικα «Sumpasilik», στα γαλλικά «Cantons» και στα γερμανικά «Ortschaften». Σημειώνουμε όμως ότι στα χειρόγραφα Κυθήρων και Βουκουρεστίου της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως υπάρχει επεξήγηση σε παρένθεση ότι στα τουρκικά η Επαρχία ονομάζεται «Μαμλεκέτια», η Τοπαρχία «Καδηλήκια» και το «Προεστάτον» αποκαλείται «Σουμπασηλήκια».

Το αρχικό κείμενο του εντύπου μάλλον είχε τους ελληνικούς όρους «Επαρχία, Τοπαρχία, Προεστάτον», τους οποίους και ο μεταφραστής τους στα γερμανικά αναγράφει με τους λατινικούς χαρακτήρες, αλλά για να γίνουν κατανοητοί οι όροι αυτοί θέτει σε παρένθεση τους αντίστοιχους όρους στα τουρκικά, γαλλικά και γερμανικά. Νομίζουμε ότι ο Ρήγας δεν θα ανέγραφε όλους αυτούς τους όρους. Μάλλον θα περιείχε τους τουρκικούς όρους στα χειρόγραφά του, και πιθανόν στο έντυπο να τους αφαίρεσε, ακολουθώντας την τακτική της τελευταίας στιγμής να αποκαθαίρει το λεξιλόγιό του από τις ξένες λέξεις, που αναφέραμε παραπάνω, ή ίσως του άφησε για να γίνουν κατανοητοί οι καινούργιοι όροι που ήθελε να εισαγάγει στην πολιτική διοίκηση του κράτους του. Ενδιαφέρον πάντως έχει να επισημάνουμε ότι ο Ρήγας ενώ στον αυτόγραφο χάρτη της Βλαχίας χρησιμοποίησε τον όρο «Καδιλίκια» αναγράφοντας επί πλέον το «Καδιλίκι Λόβιστα», που περιέχει και ο πρότυπος χάρτης, όμως παρέλειψε τον όρο «Καδιλίκια» στην έκδοση του χάρτη της Βλαχίας.

Πάντως το γεγονός ότι στο άρθρο 78 του Συντάγματος ο μεταφραστής στα γερμανικά τους όρους «Επαρχία, Τοπαρχία» συνοδεύει με τους αντίστοιχους όρους στα τουρκικά «Memleket» και «Kadiliki» και με τους όρους στα γαλλικά, όπως και στο άρθρο 2 του Συντάγματος, και ακόμη ότι οι τουρκικοί όροι αναγράφονται αντίστοιχα και στα χειρόγραφα Κυθήρων και Βουκουρεστίου, μας κάνει να καταλήξουμε ότι μάλλον θα περιέχονταν και στο έντυπο της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως, που τύπωσε ο Ρήγα το 1797.

***

Με το χειρόγραφο των Κυθήρων του Συντάγματος του Ρήγα, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι μάλλον έχουμε μπροστά μας ένα αντίγραφο του εντύπου του Συντάγματος του Ρήγα του 1797, που δυστυχώς δεν έχει μέχρι τώρα βρεθεί. Το χειρόγραφο των Κυθήρων μας βοηθάει να αναπαραστήσουμε το κείμενο που τύπωσε ο Ρήγας Βελεστινλής, και το οποίο αποτελεί το πρώτο πολιτικό συνταγματικό κείμενο του νεώτερου Ελληνισμού.

Dim. Karaberopoulos

Contribution to the research of Rhigas' Constitution:

The Cythyrae's significant manuscript

The publication of the Constitution, that Rhigas Velestinlis printed in Wienn in 1797, has not been bound yet, nevertheless its manuscripts have been located with their content. One of them is the manuscript of Cythyrae, which was presented by literature Emm. Stathis in 1996 and now belongs to the Library of the Greek Parliament. At the beginning of the manuscript there is a picture of Hercules' cudgel with three crosses on it and the words «freedom, parity, fraternity», as they were in the publication of 1797. The significant manuscript of Cythyrae helps us to reproduce the text, which Rhigas printed and it is the first constitutional text of the New Hellenism.

--------------------------------------------------------------------------------

Το βιβλίο «Στρατιωτικόν Εγκόλπιον» τυπώθηκε, αλλά κατασχέθηκε από την Αυστριακή Αστυνομία μετά την προδοσία και σύλληψη του Ρήγα και δεν είδε το φως της δημοσιότητος. ΄Ο,τι γνωρίζουμε είναι γνωστό από τα ανακριτικά έγγραφα των Αιμ. Λεγράνδ-Σπ. Λάμπρου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2000, σελ. 67, όπου αναγράφεται ότι το «περί στρατιωτικών κανόνων πραγματευόμενον έργον το επιγραφόμενον "ο στρατάρχης Κεβενχύλλερ"» είχε και κείμενο καθώς και άσματα. Επίσης, τα έγγραφα του Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτςη Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997, σελ. 165 και 185, όπου αποκαλείται «Εγκόλπιον», το οποίο περιείχε «τους πολεμικούς κανονισμούς».

Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλος, «Η Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα. Τα πρότυπά της και νέα στοιχεία», στο Η Χάρτα του Ρήγα, επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, με την υποστήριξη της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1998.

Το γεγονός ότι ο Ρήγας είχε λάβει το διαβατήριο από τις Αυστριακές αρχές δείχνει πως δεν είχαν υποψιασθεί την όλη κίνηση του Ρήγα. Κατ' αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται ότι ο Ρήγας με φρόνηση προχώρησε στην όλη διοργάνωση του επαναστατικού του σχεδίου και δεν ευσταθούν τα όσα έγραψε ο Ιωάννης Φιλήμων πως τάχα ο Ρήγας ήταν «επιπόλαιος εξεταστής των πραγμάτων». Βλ. σχετικά Δημ. Καραμπερόπουλος, Η άδικη κρίση του Ιω,. Φιλήμονος για τον επαναστάτη Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 2000.

Από τα τρεις χιλιάδες αντίτυπα που τυπώθηκαν μυστικά στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου μόνο περί τα 215 αντίτυπα δεν κατασχέθηκαν διότι μάλλον είχαν διανεμηθεί και δεν κατέστη δυνατόν στην Αυστριακή Αστυνομία να τα συγκεντρώσει. Βλ. Κ. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1930, επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997, σελ. 149.

Η επιστολή δημοσιεύθηκε στο Γ. Γ. Παπαδόπουλος, Τα κατά τον αοίδημον πρωταθλητήν του ιερού τωνΕλλήνων αγώνος, τον πατριάρχην Κων/πόλεως Γρηγόριον τον Ε΄, Εν Αθήναις 1866, τόμ. Β΄, σελ. 498-499.

Αιμ. Λεγράνδ- Σπ. Λάμπρου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγας Βελεστινλή, ό.π., σελ. 103-105

Περιοδικό Παρθενών, τόμ. Α΄, 1871, σελ. 507-512, 545-556.

Alex. Elian, « Sur la circulation manuscrite des ecrits politiques Rhigas en Moldavie », Revue roumaine d' histoire, τόμ. 1, 1962, σελ. 487-497.

Φωτομηχανική ανατύπωση της έκδοσης της Κέρκυρας (1798) Επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα και ο Υμνος στον Μποναπάρτε του Περραιβού έγινε από το Κέντρο Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1998.

Ένα δείγμα της πλατιάς διάδοσης του Θουρίου αποτελεί το γεγονός ότι συμπεριλήφθηκε στη συλλογή με τα δημοτικά τραγούδια από τον Claude Fauriel, Chants populaires de la Grecce moderne, τόμ. Β' , Παρίσι 1925, σελ. 20-28.

Ε. Σ. Στάθης, Το Σύνταγμα και ο Θούριος του Ρήγα. Το αρχικό και το τελικό κείμενο. Κριτική έκδοση. Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1996.

Βλ. Κ. Αμαντος, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό. π., σελ. 31, «...ένα τραγούδι υπέρ της ελευθερία (ακριβώς το ευρισκόμενον εις την τέταρτην σελίδα της προκηρύξεως)».

Βλ. Εμμ. Στάθη, ό. π., σελ. 78.

Τη ρωσσική μετάφραση της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως και του Θουρίου, που αντίτυπο τον Φεβρουάριο του 1798 είχε προμηθευθεί το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσσίας, ανακάλυψε και παρουσίασε το 1963 ο ιστορικός και ακαδημαϊκός Γρηγόριο Αρς, Βλ. Λέανδρος Βρανούσης, Ρήγας, ΄Απαντα Νεοελλήνων Κλασσικών, Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων, τόμ. 2, Αθήνα 1968, σελ. 675.

Κ. ΄Αμαντος, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό. π., σελ. 21.

Βλ. Ρήγα Βελεστινλή, Απαντα τα σωζόμενα. Πέμπτος Τόμος. Νέα Πολιτική Διοίκησις. Εισαγωγή-Επιμέλεια-Σχόλια Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 2000, σελ. 60.

Δημ. Καραμπερόπουλος, Ο Ρήγας μεταφραστής των Ολυμπίων του Ματαστάσιο, Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2001, και Ρήγα Βελεστινλή, Ο Ηθικός Τρίπους, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2001, Εισαγωγή σελ. λα΄-λγ΄.

Η γερμανική μετάφραση του Συντάγματος του Ρήγα περιέχεται εις του Κ. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό π., σελ. 45-83.

Βλ. ΄Αννα Αβραμέα, «Τα τοπωνύμια της Βλαχίας στον χειρόγραφο χάρτη του Ρήγα», Ο Ερανιστής, τόμ. 17, 1981, σελ. 100-119, «Η ΄΄Νέα Χάρτα της Βλαχίας΄΄του Ρήγα και η αυτόγραφος επεξεργασία της», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, τόμ. 53, 1978, σελ. 395-407. Πρβλ. Δημ. Καραμπερόπουλος, Οι χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας του Ρήγα Βελεστινλή. Επανέκδοση για πρώτη φορά και νέα στοιχεία, Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2005.