Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) είχε συλλάβει ένα πολυδιάστατο σχέδιο για την επανάσταση των σκλαβωμένων εναντίον της απολυταρχικής εξουσίας του Σουλτάνου. Χρησιμοποίησε πρώτα τη μουσική με τον «Θούριό» του «Ως πότε παλληκάρια» για να εμψυχώσει, να ενισχύσει το ηθικό των σκλαβωμένων, ώστε να λάβουν τα όπλα και να πολεμήσουν για την ελευθερία τους. Ο Θούριος είχε πλατιά διάδοση και γι' αυτό περιλήφθηκε στα δημοτικά τραγούδια από τον Φωριέλ. Ο Ρήγας γνώριζε καλά πως χωρίς την στρατιωτική επιτυχία της σχεδιαζόμενης απ' αυτόν επανάστασhς δεν θα ήταν δυνατόν να γκρεμιστεί η απολυταρχική εξουσία του Σουλτάνου και να δημιουργηθεί το δημοκρατικό κράτος, που οραματίζονταν να δημιουργήσει. Για τον σκοπό αυτό μετέφρασε ένα βιβλίο με στρατιωτικούς κανόνες, το «Στρατιωτικό Εγκόλπιο», έργο του διάσημου τότε στρατηγού Ludwig Andreas vonKhevenhueller (1683-1744). Κατ' αυτόν τον τρόπο θα εκπαιδεύονταν οι άμαθοι σκλαβωμένοι ραγιάδες στην τέχνη του πολέμου, διότι τότε μόνο οι εμπειροπόλεμοι πληθυσμοί των Μανιατών και Σουλιωτών μαζί με του κλεφταρματωλούς ήταν  έμπειροι στον πόλεμο και μάλλον θα δημιουργούσε τακτικό στρατό. Επί πλέον ο Ρήγας είχε καταστρώσει ένα επιτελικό στρατιωτικό σχέδιο για την έναρξη και συνέχιση της επανάστασής του, όπως έχουν καταγραφεί στα έγγραφα σύλληψης και ανάκρισής του και των Συντρόφων του.

Παράλληλα ο Ρήγας το 1797 σε μια εποχή θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη δεν γράφει ούτε ένα στίχο ή μια φράση υπέρ του, όπως έκαναν άλλοι λόγιοι της εποχής του (Κοραής, Περραιβός, Μαρτελάος κ.ά). Αντίθετα τύπωσε την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να δώσει στους σκλαβωμένους ένα πρότυπο ανδρείας, μαχητικότητας και αποφασιστικότητας.

Επίσης ο Ρήγας τυπώνει τους χάρτες του, οι οποίοι αποτελούν σύμφωνα με τα τελευταία πορίσματα της έρευνας, πολιτικοί χάρτες του νέου κράτους και όχι απλές χαρτογραφικές εκδόσεις ενός χαρτογράφου, όπως θέλουν να τον παρουσιάσουν οι ασχολούμενοι μόνο με τους χάρτες δίχως να μελετούν  όλα τα έργα του. Οι χάρτες του Ρήγα είναι ενταγμένοι στο επαναστατικό του σχέδιο, γι΄ αυτό και βάζει με ιδιαίτερη διαγράμμιση σύνορα στο κράτος του και επί πλέον χρησιμοποιεί χάρτη της αρχαίας Ελλάδος του Gull.Delisle, όπως για πρώτη φορά έχουμε δείξει, διαιρεμένη σε επαρχίες και τοπαρχίες με ελληνική ονοματολογία και όχι με την μέχρι τότε οθωμανική.  Συγχρόνως τυπώνει παράνομα τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση», τον καινούργιο δημοκρατικό τρόπο διακυβερνήσεως σε αντίθεση με το μέχρι τότε απολυταρχικό σουλτανικό σύστημα. Στόχος του ήταν να γίνουν εκλογές για να υπάρξει ένας δημοκρατικός τρόπος διακυβερνήσεως του κράτους, που ήθελε να δημιουργήσει.

Επί πλέον εκδίδει την ίδια χρονιά διαφωτιστικά βιβλία που ενισχύουν την αυτοσυνειδησία και την ιστορική μνήμη, όπως τον «Ηθικό Τρίποδα», που περιέχει τα «Ολύμπια» του Μεταστάσιου. Αποδείξαμε ότι είναι μετάφραση του Ρήγα και επί πλέον έργο χωρίς ξένες λέξεις, όπως και η «Επαναστατική Προκήρυξή» του. Επίσης στον πρόλογο των «Ολυμπίων» ο Ρήγας μας δίνει και την σημαντική πληροφορία ότι τα Ολυμπιακά αγωνίσματα διατηρούνταν στην εποχή του στην Θεσσαλία και σε όλη την Ελλάδα.  Παράλληλα ολοκληρώνει την μετάφραση και εκδίδει τον τέταρτο τόμο του «Νέου Αναχάρσιδος», τον οποίο είχε αρχίσει να μεταφράζει ο Γεώργιος Βεντότης, αλλά παρέμεινε ημιτελής λόγω του προώρου θανάτου του τελευταίου το 1795. Στο κείμενο ο Ρήγας προσθέτει πολλές δικές του πληροφορίες στις υποσημειώσεις, οι οποίες δείχνουν τη δυναμική του πνεύματός του.

Εάν μελετήσει κανείς συστηματικά όλο το έργο του Ρήγα, (έχουν τώρα  εκδοθεί ΄Απαντα τα έργα με ευρετήρια, σχόλια και νέες έρευνες), και όχι αποσπασματικά, ευκαιριακά, τότε θα κατανοήσει το ολοκληρωμένο και μεθοδικό επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα. Τότε δεν θα καταλήξει στο ατεκμηρίωτο συμπέρασμα, στη νέα «άδικη κρίση» πως τάχα οι εκδόσεις του Ρήγα δεν έχουν «τον χαρακτήρα ενός ενιαίου συγκροτημένου πολιτικού και μορφωτικού προγράμματος. Ένα πρόγραμμα χρειάζεται ενιαία σύλληψη, επιτελικό σχεδιασμό, ειδική στόχευση και μακρόχρονη εκτέλεση». Δεν θα ακολουθούνταν η  «άδικη κρίση» του Ιωάννη Φιλήμονος, ο οποίος χωρίς μελέτη του συνολικού επαναστατικού έργου του Ρήγα διατύπωσε παρόμοια την ατεκμηρίωτη άποψή του ότι ο Ρήγας ήταν «Μεγαλόφρων και επιχειρηματίας, αλλ' όχι τόσον σκεπτικός και κρυψίνους, κάτοχος γνώσεων πολλών και ζωηρός εις το πνεύμα, αλλά επιπόλαιος εξεταστής των πραγμάτων και μάλλον της καταστάσεως του Εθνους του». Και αυτήν την ατεκμηρίωτη άποψη ανασκευάσαμε στην μελέτη μας με την παράθεση των σχετικών τεκμηρίων από το συνολικό έργο του Ρήγα, τα οποία αποδεικνύουν ακριβώς τα αντίθετα.

            Το "ρόπαλο του Ηρακλέους" στο Σύνταγμα του Ρήγα                    

 Για να έχει έτοιμο ένα σχέδιο πολιτικού κανόνος, Σύνταγμα, με σκοπό να διοικηθεί δημοκρατικά το κράτος μετά την επανάσταση, ο Ρήγας είχε την πρόνοια να μεταφράσει από τα γαλλικά το Σύνταγμα του 1793 και να τυπωθεί παράνομα το 1797 στη Βιέννη στο τυπογραφείο των Σιατιστινών αδελφών Πούλιου με τον τίτλο «Νέα Πολιτική Διοίκησις», για να κάνει αμέσως αισθητή την αντίθεση στην παλιά απολυταρχική διοίκηση του Σουλτάνου. Περιέχει την «Επαναστατική Προκήρυξη», «Τα Δίκαια του Ανθρώπου» και «Το Σύνταγμα». Ο Ρήγας πρόσθεσε πολλά δικά του στοιχεία σε διάφορα άρθρα του γαλλικού κειμένου καθώς επίσης και Παράρτημα, στο οποίο γίνεται αναφορά στη σημαία και τα διακριτικά των δημοκρατικών ανθρώπων του κράτους.  Χαρακτηριστικά ο Ρήγας Βελεστινλής στο Παράρτημα σημειώνει: «Η σημαία οπού βάνεται εις τα μπαϊράκια και παντιέρες της Ελληνικής Δημοκρατίας, είναι εν ρόπαλον του Ηρακλέους με τρεις σταυρούς επάνω...». Και συμπληρώνει «Κάθε Ελλην και Ελληνίς, ομοίως και κάθε κάτοικος της Δημοκρατίας ταύτης, πρέπει να φορή εις την περικεφαλαίαν του ή εις την σκούφιαν του εν παρόμοιον ρόπαλον, καθώς είναι εις την αρχήν...Τούτο είναι το σημείον του να γνωρίζωνται οι ελεύθεροι δημοκράται και ισότιμοι αδελφοί». Παρατηρούμε ότι ενώ χρησιμοποίησε την τρίχρωμη σημαία, όμως αντί της τρίχρωμης κονκάρδας που είχε καθιερωθεί στη Γαλλία ο Ρήγας διαφοροποιείται και χρησιμοποιεί το ρόπαλο, ως διακριτικό των δημοκρατών πολιτών.

Η φράση «καθώς είναι εις την αρχήν» δηλώνει ότι, όπως δείχνουν και τα χειρόγραφα αντίγραφα της «Νέας Πολιτικής Διοικήσεως» που έχουν σωθεί, το έντυπο κατά την εκτύπωση είχε οριζόντια το ρόπαλο με τους τρεις σταυρούς επάνω και τις λέξεις «Ελευθερία - Ισοτιμία - Αδελφότης». Όμως ο Ρήγας δεν επεξηγεί στο Παράρτημα του Συντάγματός του  τι συμβολίζει το ρόπαλο, όπως παρατηρεί και ο Λ. Βρανούσης. Επεξηγεί μόνο τα  τρία χρώματα της σημαίας του, τα οποία συμβολίζουν, όπως γράφει, «Το κόκκινον σημαίνει την αυτοκρατορικήν πορφύρα και την αυτεξουσιότητα του Ελληνικού λαού. Το άσπρον σημαίνει την αθωότητα της δικαίας ημών αφορμής κατά της Τυραννίας. Το μαύρον σημαίνει τον υπέρ Πατρίδος και Ελευθερίας ημών θάνατος».

Η σημασία του συμβολισμού του ροπάλου του Ηρακλέους έμμεσα θα εξαχθεί από τις παραστάσεις του στους χάρτες του, που τύπωσε την ίδια χρονιά και στους οποίους έχει πολλά στοιχεία, τα οποία βοηθούν στην ερμηνεία του συμβολισμού αυτού.

            Το "ρόπαλο του Ηρακλέους" στους χάρτες του Ρήγα

Ο Ρήγας, με την έλευσή του στη Βιέννη το 1796, άρχισε την εκτύπωση της «Επιπεδογραφίας της Κωνσταντινουπόλεως», που αποτελεί και του 1ο φύλλο της δωδεκάφυλλης «Χάρτας της Ελλάδος», ενώ τα υπόλοιπα τα τυπώνει το 1797. Σημειώνουμε ότι η «Χάρτα της Ελλάδος» κατ' όνομα είναι χάρτης της Ελλάδος και τούτο διότι περιλαμβάνει προς Βορρά και άλλες περιοχές, της Βουλγαρίας, Σερβίας, Μαυροβουνίου, Βλαχίας, Βασσαραβίας, Μολδαβίας, καθώς και μέρος της Κάτω Ουγγαρίας και Δαλματίας. Όπως έχουμε υποστηρίξει ο Ρήγας για λόγους συνωμοτικούς, για να πάρει την άδεια εκτυπώσεως της Χάρτας την οποία τύπωνε επί έξι μήνες, ανέγραψε ότι είναι χάρτης της Ελλάδος.  Χαρακτηριστικά στην για πρώτη φορά αυθεντική επανέκδοση της «Χάρτας της Ελλάδος» υποστηρίζαμε ότι στον τίτλο της «Χάρτας» του ο Ρήγας έγραψε ότι την εκδίδει «εις την κατάληψιν του Νέου Αναχάρσιδος» και «προς αμυδράν ιδέαν της αρχαιολογίας», όπως επίσης και η «Εφημερίς» των αδελφών Πουλίου στις 20 Φεβρουαρίου 1797 σημείωνε στη σχετική είδηση ότι η «Χάρτα» εκδίδεται «προς κατάληψιν της αρχαιολογίας». Όμως, αν κανείς παρατηρήσει προσεκτικά την Χάρτα θα δει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ουδεμία σχέση έχει με τον «Νέον Ανάχαρσιν», στην κατανόηση δηλαδή του ταξειδίου του, εκτός φυσικά από τις επιπεδογραφίες, οι οποίες πράγματι εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη.

Γι' αυτό ίσως ο Ρήγας τις παρέθεσε στα κενά μέρη της «Χάρτας» του, για να μπορέσει να παραπλανήσει την Αυστριακή λογοκρισία, η οποία ήλεγχε ό,τι επρόκειτο να τυπωθεί. Η τακτική αυτή δείχνει το πόσο προνοητικός ήταν ο Ρήγας, και όχι επιπόλαιος εξεταστής των πραγμάτων κατά τον Φιλήμονα. Δεν έδειξε τον πραγματικό του σκοπό, για τον οποίο ήθελε να έχει την «Χάρτα» του ως ένα γεωγραφικό και πολιτικό χάρτη για το επαναστατικό του σχέδιο, για το νέο κράτος, για τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση», που σχεδίαζε να δημιουργήσει μετά την επανάσταση. Μάλιστα αμέσως μετά την κατάλυση της Οθωμανικής τυραννίας σχεδίαζε τη διεξαγωγή εκλογών. Γεμίζει τη «Χάρτα» με ιστορικά στοιχεία με σκοπό να τονίσει στους Ελληνες την ιστορία, το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδος, όπως χαρακτηριστικά παρατηρείται από τις Αυστριακές ανακριτικές αρχές και από τον ίδιο του υπουργό της Αστυνομίας σε έγγραφό του προς τον Αυτοκράτορα Φραγκίσκο. Καλύπτει έτσι τον πραγματικό του σκοπό να είναι ένας λεπτομερής χάρτης της δημοκρατικής πολιτείας του βαλκανικού χώρου, με πολιτική διαίρεση σε επαρχίες και τοπαρχίες.

Η χρησιμοποίηση ακόμη του τίτλου «Χάρτα της Ελλάδος» μπορεί να σημαίνει ότι ίσως ήθελε να παραπλανήσει την Αυστριακή Λογοκρισία. Εάν ως τίτλο της «Χάρτας» του δήλωνε τον πραγματικό του σκοπό αναγράφοντας π.χ. "Χάρτης της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως", ή όπως μερικοί τονίζουν, που κρίνουν ετεροχρονισμένα με τα σημερινά δεδομένα, να ανέγραφε π.χ. "Χάρτης της Βαλκανικής Δημοκρατίας", με τα σύνορα του σχεδιαζόμενου κράτους και την πολιτική διαίρεση σε Τοπαρχίες και Επαρχίες, προφανέστατα δεν θα ήταν δυνατόν επί τόσους μήνες να αποφύγει την αυστριακή λογοκρισία και να τυπώσει τη «Χάρτα» του.

Με τις πρόσφατες έρευνές μας κατά την επανέκδοση της «Χάρτας της Ελλάδος» το ρόπαλο του Ηρακλέους έχει εντοπισθεί και σε άλλες θέσεις εκτός από εκείνες που είχαν εντοπιστεί από τους συγγραφείς του Ρήγα, ιδιαίτερα από τον Λέανδρο Βρανούση. Επίσης στους λεπτομερείς χάρτες, που ο Ρήγας τύπωσε το 1797, με τίτλο «Νέα Χάρτα της Βλαχίας» και «Γενική Χάρτα της Μολδαβίας», διαιρεμένες σε Τοπαρχίες εντοπίστηκε για πρώτη φορά το ρόπαλο του Ηρακλέους κατά την σύνταξη των ευρετηρίων  και την επανέκδοσή τους, που επιμεληθήκαμε. Κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούμε πλέον να παρουσιάσουμε συνολικά το «ρόπαλο του Ηρακλέους» στους χάρτες και το Σύνταγμα του Ρήγα και να επισημάνουμε τη διαχρονική σημασία του στην επαναστατική του σκέψη.

Α΄. Το "ρόπαλο του Ηρακλέους" στη Χάρτα της Ελλάδος

Το ρόπαλο του Ηρακλέους το συναντούμε σε πολλά μέρη της δωδεκάφυλλης «Χάρτας». Συγκεκριμένα στο 4ο φύλλο, στον τίτλο της «Χάρτας» συναντάμε το ρόπαλο στην παράσταση της πάλης του Ηρακλή με την  έφιππη Αμαζόνα, της οποίας έχει αρπάξει το χέρι και της έχει σπάσει το σιδερένιο τσεκούρι. Με αυτόν το συμβολισμό ο Ρήγας θέλει να πει πως τελικά θα νικήσει η ηθική δύναμη αν οι σκλαβωμένοι πορευτούν με τις αρετές του Ηρακλή, αποφασιστικότητα, αφοσίωση στα ιδεώδη, πίστη στο καθήκον, υπεράσπιση του δικαίου Έχει ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι ο Ρήγας δεν χρησιμοποιεί  ένα από τα χαρακτηριστικά και διαδεδομένα σύμβολα της Γαλλικής Επανάστασης, τον φρυγικό σκούφο. Ισως διότι οι Φρύγες θεωρούνταν βαρβαρικός λαός και πλησιέστερα στους Πέρσες. Γι' αυτό ίσως ο Ρήγας να χρησιμοποίησε τις Αμαζόνες ως σύμβολο του βαρβαρισμού. ΄Εμμεσα γίνεται και η συσχέτιση ότι οι Αμαζόνες και οι Πέρσες κατοικούν στην Ασία, της οποίας κοιτίδα είναι και των συγχρόνων του Οθωμανών. Συμπληρωματικά υπογραμμίζουμε ότι τον Ηρακλή μνημονεύει ο Ρήγας στον «΄Υμνο Πατριωτικό»όταν  παρομοιάζει τους κλεφταρματωλούς  Μπουκουβαλέους  ξακουστούς όπως και ο Ηρακλής:

                        «Μουκουβαλέοι ξακουστοί

                        οπού 'ναι σαν τον Ηρακλή,

                        Τυράννους Οθωμάνους

                        τους έχουν σα γαϊδάρους», (στροφή 22).

Γνωρίζoυμε πλέον μετά τις έρευνές μας ότι ο Ρήγας πήρε τον χάρτη της αρχαίας Ελλάδος του Gull. Delisle ως πρότυπο για τον χώρο της Ελλάδος και της Μικράς Ασίας. Μάλιστα έχουμε παρουσιάσει παράλληλα και τους τίτλους των δύο χαρτών, όπου διαπιστώνεται ότι ο Ρήγας προσθέτει ορισμένα μέρη, όπως και την παράσταση της πάλης του Ηρακλή. Υποστηρίχθηκε τότε ότι σύμφωνα με την διερεύνηση δεν βρέθηκε παρόμοια παράσταση την οποία να χρησιμοποίησε ως πρότυπο και θεωρήθηκε πως μάλλον είναι του Ρήγα σύνθεση.

Στο 1ο φύλλο της «Χάρτας της Ελλάδος», που είναι η «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως», στο δεξιό μέρος υπάρχει η «Επιπεδογραφία του Σαραγίου» και ακριβώς από πάνω έχει σχεδιαστεί μία ενδιαφέρουσα παράσταση. Συγκεκριμένα βρίσκεται ένα κοιμισμένο λιοντάρι στη ράχη του οποίου επικάθονται δύο κλαδιά, τα οποία είναι δεμένα στη βάση τους, έτσι ώστε το ένα έναντι του άλλου να ανέρχονται κυκλοειδώς και στην κορυφή τους να υποβαστάζουν το έμβλημα του Σουλτάνου, το οποίο ο Ρήγας μνημονεύει, από όπου κρέμεται ένας εγγεγραμμένος κύκλος με κεντρομόλα σύμβολα της δύναμής του, λόγχες, λάβαρα, λαβή από γιαταγάνι κ.α. Στα πόδια το κοιμισμένου λιονταριού ο Ρήγας έχει τοποθετήσει το ρόπαλο του Ηρακλέους, το οποίο για πρώτη φορά επισημάναμε το 1998 κατά την επανέκδοση της «Χάρτας της Ελλάδος» και τη σύνταξη του Ευρετηρίου της.

 Σημειώνουμε ότι το ρόπαλο στη θέση αυτή δεν μνημονεύεται από τους συγγραφείς, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τον Ρήγα και τη «Χάρτα» του. Συγκεκριμένα ο Γεώργιος Λάϊος κατά την περιγραφή της «Επιπεδογραφίας της Κωνσταντινουπόλεως» χαρακτηριστικά γράφει «.ακόμα δεξιώτερα είναι σχεδιασμένο το σαράγι κι' απάνω του υπνώτει το λιοντάρι(=Σουλτάνος). Από την ράχι του ανεβαίνουν καμπυλωτά δυό κλάδοι αγκαθωτοί, που συγκλίνουν στην κορυφή και υποβαστάζουν το σαρίκι με τη σουλτανική κορώνα. Από κει πάνω κρέμεται σαν τρομερό περιδέραιο εγγεγραμμένος κύκλος με κεντρομόλα σύμβολα της σουλτανικής ισχύος: λόγχες, λάβαρα, χρυσοποίκιλτη λαβή από γιαταγάνι κλπ.».

Διαπιστώνουμε ότι ο Λάϊος κατά την περιγραφή της παράστασης του κοιμισμένου λιονταριού δεν μνημονεύει το ρόπαλο του Ηρακλέους, διότι πιθανόν δεν το είχε παρατηρήσει, και γι' αυτό μάλλον γράφει ότι το λιοντάρι συμβολίζει τον Σουλτάνο. Επί πλέον δεν διερεύνησε τον «Θούριο» και τον «΄Υμνο Πατριωτικό», όπου ο Ρήγας δείχνει τι συμβολίζει  με το λιοντάρι και πώς αποκαλεί τον Σουλτάνο, όπως σχετικά παρακάτω γράφουμε.

            Επίσης ο Λέανδρος Βρανούσης (1921-1993) στην έκδοση των Απάντων του Ρήγα το 1968 έχει σε ιδιαίτερες σελίδες καταχωρίσει τις δύο παραστάσεις της «Χάρτας», την πάλη του ροπαλοφόρου Ηρακλή στο 4ο φύλλο, στον τίτλο, και την παράσταση από το 1ο φύλλο της «Χάρτας» με το λιοντάρι που κοιμάται. Χαρακτηριστικά γράφει: «Συμβολική παράσταση από το φύλλο 1 της Χάρτας (Κωνσταντινουπόλεως). Τα εμβλήματα του Σουλτάνου κι από κάτω ένα λιοντάρι που κοιμάται». Σημειώνουμε ότι δεν επεξηγεί τι συμβολίζει το λιοντάρι και επί πλέον διαπιστώνουμε ότι ούτε ο Λέανδρος Βρανούσης παρατήρησε την παρουσία του ροπάλου στα πόδια του λιονταριού.

Παρόμοια και στην μελέτη του, ένα χρόνο πριν από την εκδημία του, ο Βρανούσης διαλαμβάνει σχετικά με την παρουσία του ροπάλου στη «Χάρτα» και μνημονεύει την παράσταση της πάλης του ροπαλοφόρου Ηρακλή με την Αμαζόνα. Ομοίως μνημονεύει και τις άλλες θέσεις του ροπάλου, που ο Ρήγας έχει στη «Χάρτα» του, όπως στο πάνω περιθώριο του 10ου φύλλου στην αρχή των ονομάτων ενδόξων ανδρών της αρχαιότητας από τον 11ο αι. π.Χ. μέχρι τον 2 αι. μ.Χ.  Ακόμη επισημαίνει την παράσταση του ροπάλου και το αμφίστομο τσεκούρι στις μάχες και ναυμαχίες της αρχαιότητας, στο 6ο φύλλο για τη ναυμαχία της Μυκάλης και τη μάχη του  Γρανικού ποταμού και  στο 5ο φύλλο για τη ναυμαχία της Σαλαμίνος και της μάχης του Μαραθώνος.  Το ρόπαλο επίσης ο Βρανούσης το μνημονεύει και στα νομίσματα που ο Ρήγας έχει βάλει στη Χάρτα του. Διαπιστώνουμε πάλι ότι σε αυτήν την τελευταία εργασία του ο Λ. Βρανούσης δεν μνημονεύει την παρουσία του ροπάλου στην παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού του 1ου φύλλου, και τούτο διότι μάλλον  δεν το είχε παρατηρήσει.

 Ο Απόστολος Δασκαλάκης στην περιγραφή του για την «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως» χαρακτηριστικά σημειώνει: «Ολόκληρον την δεξιάν πλευράν της επιπεδογραφίας (Κωνσταντινουπόλεως) έχει καταλάβει μετά των επεξηγηματικών του σημείων το σχεδιάγραμμα του "Βασιλικού Σαραγίου" υπεράνω του οποίου είναι εξηπλωμένος τρομερός λέων, σύμβολον της σουλτανικής καταδυναστεύσεως. Υπεράνω τούτου το πελώριον μετά του σαρικίου φουντωτόν έμβλημα της σουλτανικής εξουσίας». Διαπιστώνεται ότι και ο Δασκαλάκης δεν είχε παρατηρήσει την παρουσία του ροπάλου στα πόδια του κοιμισμένου λιονταριού και γι' αυτό ίσως, όπως και ο Γ. Λάϊος, επεξηγεί πως το κοιμισμένο λιοντάρι είναι «σύμβολον της σουλτανικής καταδυναστεύσεως».

            Προσθέτουμε ότι και άλλοι συγγραφείς (Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Νικ. Πανταζόπουλος, Πασχ. Κιτρομηλίδης, Βίκτωρ Μελάς, Λουκία Δρούλια, Γεώργιος Τόλιας), σε δημοσιεύματά τους που έχουν γράψει σχετικά μέχρι την για πρώτη φορά αυθεντική επανέκδοση της «Χάρτας της Ελλάδος» το 1998, δεν μνημονεύσουν την παρουσία του ροπάλου του Ηρακλέους στην παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού του 1ου φύλλου. Και στο ερώτημα αν «αντιπροσωπεύει το ρόπαλο του Ρήγα μόνο την αρχαία ελληνική δύναμη σε αντιπαράθεση με την περσική ή φορτίζεται και με άλλους συμβολισμούς» με τις έρευνες μας, που τώρα παρουσιάζουμε, διαπιστώνεται ότι πράγματι φορτίζεται και με άλλους συμβολισμούς, στην παράσταση του λιονταριού καις στους χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας.

                        Τι συμβολίζει το λιοντάρι στην παράσταση του Ρήγα

Μετά τον εντοπισμό για πρώτη φορά του ροπάλου του Ηρακλέους στην παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού στην «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως» κατά την αυθεντική επανέκδοση της «Χάρτας» και τη σύνταξη του ευρετηρίου των ονομάτων της, υποστηρίξαμε ότι το κοιμισμένο λιοντάρι συμβολίζει τους σκλαβωμένους λαούς των Βαλκανίων, οι οποίοι όταν θα ενθαρρυνθούν και ενθουσιαστούν από τον «Θούριο» και την επανάστασή του Ρήγα θα αρπάξουν το ρόπαλο-τα όπλα και θα γκρεμίσουν την εξουσία του Σουλτάνου, τα σύμβολα του οποίου επικάθονται την ράχη του κοιμισμένου λιονταριού και θα δημιουργήσουν την δημοκρατική του πολιτεία στο χώρο της «Χάρτας» του.

 Αυτή η ερμηνευτική στην πρόσφατη «άδικη κρίση» για τον Ρήγα Βελεστινλή επικρίνεται ως λαθεμένη. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι «η ενθουσιώδης αυτή ανάλυση δεν ευσταθεί. Ο λέων είναι ένα σύνηθες έμβλημα των σουλτάνων, ενώ το ρόπαλο του Ηρακλή στα πόδια του μπορεί να υποδηλώνει, όπως ήδη είπαμε, την ύπαρξη δυνάμεων του ελληνισμού στη Βασιλεύουσα (τη Μητέρα Εκκλησία, τους Φαναριώτες, τους εμπόρους, κ.ο.κ.) αν δεν είναι απλώς μια εικονογραφική, "κρυπτογραφημένη" υπογραφή του ίδιου του Ρήγα». Προστίθεται ακόμη ότι «Την ερμηνεία ότι ο λέων συμβολίζει τον Σουλτάνο υιοθετεί και ο Λάϊος "Οι Χάρτες του Ρήγα", οπ΄. π., σελ. 234».

Θα θέλαμε να παρατηρήσουμε πρώτα πως μια τέτοια καταφατική απάντηση δίνει την εντύπωση ότι πριν από την δημοσίευσή της θα είχε προηγηθεί μια σχετική έρευνα των κειμένων του Ρήγα. Αλλά τούτο, όπως διαπιστώνεται από τα παρακάτω κείμενά μας, δεν έγινε. Δεν διερευνήθηκαν τα ίδια τα κείμενα του Ρήγα, στοιχείο που δηλώνει μια προχειρότητα στην διερεύνηση και διατύπωση  συμπερασμάτων. Ο Λάϊος, όπως και ο Απ. Δασκαλάκης, που αναφέρθηκε πιο πάνω (ο Λ. Βρανούσης απέφυγε να εκφράσει τέτοια ερμηνεία για το λιοντάρι), φαίνεται ότι πρόχειρα απέδωσε τον συμβολισμό του λιονταριού στον Σουλτάνο, διότι δεν είχε παρατηρήσει την παρουσία του ροπάλου στα πόδια του κοιμισμένου λιονταριού.

Εάν το είχε επισημάνει θα ήταν δύσκολο να δώσει την ερμηνεία που έδωσε, πως το κοιμισμένο λιοντάρι συμβολίζει τον Σουλτάνο. Επί πλέον και το πιθανότερο δεν θα είχε μελετήσει τον «Θούριο» και τον «Υμνο Πατριωτικό» του Ρήγα. Όμως πριν διατυπωθεί η νέα «άδικη κρίση» για τον Ρήγα και η αρνητική θέση στο συμπέρασμά μας, θα έπρεπε να μελετηθούν τα Επαναστατικά κείμενα του Ρήγα και εκεί θα βρίσκονταν ο συμβολισμός του κοιμισμένου λιονταριού. Ποιούς ο Ρήγας συμβολίζει με το κοιμισμένο λιοντάρι και πως ο Σουλτάνος παρομοιάζεται όχι με το λιοντάρι αλλά με τον λύκο.

Συγκεκριμένα από τους πρώτους στίχους του «Θουρίου» του ο Ρήγας δίνει την επεξήγηση πως τα παλληκάρια των σκλαβωμένων είναι σαν τα λιοντάρια. Μάλιστα ο Ρήγας δεν γράφει στο δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού «να ζήτε», αλλά βάζει πληθυντικό πρώτου προσώπου «να ζούμεν» περιλαμβάνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τον εαυτόν του και όλους τους σκλαβωμένους του Βαλκανικού χώρου:

«Ως πότε παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά,

μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά», (στιχ. 1-2).

Επίσης σε άλλους στίχους του «Θουρίου» αποκαλεί λιοντάρια τους Σουλιώτες και τους Μανιάτες και  μάλιστα ο Ρήγας διερωτάται γιατί «στες σπηλιές κοιμάστε»,  όπως στην παράσταση με το κοιμισμένο λιοντάρι:

            «Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά

            ως πότε στες σπηλιές σας κοιμάστε σφαλιστά;», (στιχ. 63-64).

Παρόμοια και στον «Υμνο Πατριωτικό» ο Ρήγας δίνει τη σχετική ερμηνεία για το συμβολισμό του λιονταριού, που είναι τα σκλαβωμένα παλληκάρια:

            «Όλα τα έθνη το θωρούν,

            και παλ' ευθύς το απορούν

            πως τέτοια παλληκάρια

            που 'ναι σαν τα λιοντάρια

            να ζουν στην τυραννίαν», (στροφή 5).

Επίσης ο Ρήγας  και σε άλλη στροφή του «Υμνου Πατριωτικού»  θεωρεί τα παλληκάρια  πως είναι σαν τα λιοντάρια:

«Αυτούς που βλέπετ' αντικρύ,

είναι Κονιάρηδες χοντροί.

Κ' εσείς, μπρε παλληκάρια,

Είστε σαν τα λιοντάρια», (στροφή 15).

 Αν θα είχαν προσεχθεί τα κείμενα του Ρήγα  τότε θα εντοπίζονταν οι χαρακτηρισμοί του για τον Σουλτάνο. Τον Σουλτάνο και τους πασάδες του ο Ρήγας τους αποκαλεί «λύκους». Αυτός είναι ο χαρακτηρισμός για τον Σουλτάνο και όχι το λιοντάρι. Στον «Θούριό» του ιδιαίτερα ο Ρήγας παρατηρεί πως  θα «ψωφίσει ο λύκος», δηλ. ο Σουλτάνος, αν δεν του στέλνουν από την Αίγυπτο το χαράτζι, δείχνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο και την πολιτικοοικονομική του γνώση:

«χαράτζι της Αιγύπτου στην Πόλ' ας μη φανή,

για να ψοφήσ' ο λύκος, οπού σας τυραννεί», (στίχ. 103-104).

Παρόμοιο χαρακτηρισμό  παρατηρούμε και στους επόμενους στίχους του «Θουρίου»:

«Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν

και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν», (στίχ. 121-122).

 Στο ανωτέρω δίστιχο του «Θουρίου», ο Ρήγας δίνει συνοπτικά την πολεμική τακτική του, η οποία στηρίζεται στην δύναμη των  σκλαβωμένων και όχι στη βοήθεια των ξένων δυνάμεων και στους «αγαθαγγελικούς χρησμούς», οι οποίοι γίνονται αποδεκτοί ανεξέταστα, χωρίς σχετική έρευνα και τεκμηρίωση. Πρέπει να εξουδετερωθούν, υποστηρίζει ο Ρήγας, οι λύκοι που κρατούν το ζυγό της τυραννίας, δηλαδή ο Σουλτάνος και οι κατά τόπους εκπρόσωποί του, οι οποίοι τυραννούν όλο τον λαό, και τους Χριστιανούς  και τους Τούρκους ακόμη. Σημαντική πολιτικοκοινωνική θεώρηση του προβλήματος της εξουσίας, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε να αλλάξει και στη θέση της να τεθεί η «Νέα Πολιτική Διοίκησις», ο δημοκρατικός τρόπος διοίκησης, που θα σέβεται τα δικαιώματα του κάθε πολίτη του οραματιζόμενου κράτους, ανεξάρτητα από φυλή, γλώσσα και θρησκεία.

            Μετά την παράθεση των απόψεων του ίδιου του Ρήγα για τον συμβολισμό του λιονταριού για τους σκλαβωμένους και του λύκου για τον Σουλτάνο θα πρέπει η «ενθουσιώδης ανάλυσή» μας να γίνει τελικά αποδεκτή.  Το  χαρτογραφικό έργο του Ρήγα Βελεστινλή ήταν ενισχυτικό του επαναστατικού του έργου, για να διοικηθεί το κράτος. Οι χάρτες του ήταν τελικά πολιτικοί χάρτες του οραματιζόμενου κράτους και όχι απλά μια βιοποριστική «προς κερδοφορίαν» χαρτογραφική εκδοτική δραστηριότητα, όπως παρουσιάζεται στη νέα «άδικη κρίση» για τον Ρήγα.

Β΄. Νέα Χάρτα της Βλαχίας και Γενική Χάρτα της Μολδοβίας

Ο Ρήγας την ίδια χρονιά που εξέδιδε την «Χάρτα της Ελλάδος» το 1797 εξέδωσε και τους δύο μικρούς χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας. Μάλιστα είχε σκοπό να εκδώσει και παρόμοιους λεπτομερείς χάρτες για τη Βουλγαρία και των «Ιλλυρικών χωρών» σύμφωνα με την πληροφορία του Engel. Επί πλέον επισημαίνουμε ότι ο Ρήγας στις αποσκευές του κατά τη σύλληψη είχε και ένα χάρτη της Σερβίας, Βοσνίας, που μάλλον θα τον ήθελε για την μελλοντική έκδοση λεπτομερών χαρτών και αυτών των περιοχών. Κατ' αυτόν τον τρόπο ο Ρήγας θα είχε λεπτομερείς πολιτικούς χάρτες διαιρεμένους σε τοπαρχίες και επαρχίες για όλο το δημοκρατικό κράτος, που οραματίζονταν να δημιουργήσει. Πρόθεσή του ήταν να γίνουν εκλογές μετά την επανάσταση, όπως ακριβώς γράφει στο Σύνταγμά του, άρθρο 20.

            Μέχρι τώρα από τους συγγραφείς που είχαν ασχοληθεί  με τους χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας δεν είχε γίνει σχετική μνεία της παρουσίας του ροπάλου του Ηρακλέους στις παραστάσεις τους. Συγκεκριμένα ο Λέανδρος Βρανούσης στον δεύτερο τόμο των Απάντων του Ρήγα έχει του χάρτες και τις παραστάσεις των Ηγεμόνων χωρίς κάποια παρατήρηση για το ρόπαλο και τους θυρεούς τους λοξά σα πεσμένους που έθεσε ο Ρήγας. Δεν έχει γίνει κάποια σχετική παρατήρηση ή σχολιασμό για όλα αυτά. Προσθέτουμε ακόμη ότι στη σημαντική τελευταία του μελέτη όπου διεξοδικά κάνει αναφορά στο ρόπαλο της παράστασης της πάλης του Ηρακλή και της Αμαζόνας,  ουδεμία μνεία κάνει για το ρόπαλο στις παραστάσεις των Ηγεμόνων των χαρτών της Βλαχίας και Μολδαβίας.

Ο Κων. ΄Αμαντος, ο οποίος στη Βιβλιοθήκη της Χίου είχε εντοπίσει το πρωτότυπο αντίτυπο της «Νέας Χάρτας της Βλαχίας» και στο σχετικό άρθρο του το παρέθεσε σε σμίκρυνση καθώς και την εικόνα του Ηγεμόνα Αλεξάνδρου Υψηλάντη, δεν επεσήμανε την παρουσία του ροπάλου, ούτε καταχώρισε κάποια παρατήρηση για τους λοξά τοποθετημένους θυρεούς της Ηγεμονίας της Βλαχίας.

Ο Γεώργιος Λάϊος στη μελέτη του για τους χάρτες του Ρήγα παρουσίασε τα πρότυπα των χαρτών Βλαχίας και Μολδαβίας, που ο Ρήγας χρησιμοποίησε για την έκδοση των χαρτών αυτών. Όμως δεν μνημονεύει το ρόπαλο κάτω από τους θυρεούς των Ηγεμονιών Βλαχίας και Μολδαβίας, ούτε κάνει κάποιο σχολιασμό για την λοξή θέση τους. Χαρακτηριστικά ο Λάϊος γράφει για τη «Νέα Χάρτα της Βλαχίας»: «Η προσθήκη της εικόνος του τότε Οσποδάρου της Βλαχίας Αλεξ. Υψηλάντη, προς τον οποίον αφιερώθη ο εν λόγω χάρτης και η χαρτογράφησι ενός μέρους της βορείως κειμένης Τρανσυλβανίας, αποδεικνύουν ότι ο Ρήγας ειργάσθη και εδώ με πρωτοβουλία και εχρησιμοποίησε και άλλα βοηθήματα, εκτός του χάρτη του Ruhedorf».

Επίσης ο Λάϊος για τη «Γενική Χάρτα της Μολδαβίας» σημειώνει: «Για το χάρτη της Μολδαβίας, τον οποίον ο Ρήγας αφιέρωσε στον τότε Οσποδάρο της χώρας Αλεξ. Καλλιμάχη.». Διαπιστώνεται ότι ο Γ. Λάϊος δεν είχε παρατηρήσει την παρουσία του ροπάλου του Ηρακλέους κάτω από τους θυρεούς των Ηγεμονιών Βλαχίας και Μολδαβίας, ούτε τη λοξή φορά αυτών των θυρεών, που φαίνονται σα παραπεταμένοι.

 Παρόμοια και η ΄Αννα Αβραμέα στις δύο εργασίες της για τον χάρτη της Βλαχίας του Ρήγα δεν κάνει κάποια παρατήρηση για τους θυρεούς ούτε για το ρόπαλο. Ο Π. Κιτρομηλίδης απλά και μόνο καταχωρίζει σε μία σελίδα τον χάρτη της Βλαχίας από το αντίτυπο της Βιβλιοθήκης της Χίου χωρίς κάποιο σχολιασμό για το ρόπαλο και τους θυρεού, όπως και στο βιβλίο του «Ρήγας Βελεστινλής. Ο οραματιστής της "Ελληνικής Δημοκρατίας"».

Κατά την για πρώτη φορά επανέκδοση των χαρτών αυτών με την προσθήκη ευρετηρίων και σχετικό σχολιασμό, επισημάναμε στις παραστάσεις των Ηγεμόνων το ρόπαλο του Ηρακλέους. Επεξηγήσαμε την σημασία του ροπάλου στους χάρτες αυτούς τονίζοντας ότι «ο Ρήγας θέλει να δώσει ένα μήνυμα, όπως και στην περίπτωση του κοιμισμένου λιονταριού της ΄΄Χάρτας της Ελλάδος΄΄, ότι με την επανάστασή του οι σκλαβωμένοι θα αδράξουν το ρόπαλο - τα άρματα - θα διώξουν τον τύραννο Σουλτάνο και θα ανορθώσουν τα σύμβολα των επαρχιών της Βλαχίας και Μολδαβίας στο νέο δημοκρατικό κράτος». Επί πλέον αποδείξαμε  ότι το κείμενο στο ανοιχτό βιβλίο που ο Ρήγας έχει βάλει στην παράσταση του Ηγεμόνα της Μολδαβίας το έχει πάρει από την Γαλλική Εγκυκλοπαιδεία των Diderot και D'Alebert. Η έρευνα μας αυτή έδειξε ότι ο Ρήγας χρησιμοποίησε την Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια, εκτός από εκείνη του 1790, όπως έχουμε δείξει,  για το «Φυσικής απάνθισμα» και κατά την σημαντική εκδοτική χρονιά του 1797 για τον  χάρτη της Μολδαβίας.

 Επίσης ερμηνεύσαμε την αναφορά στα έγγραφα σύλληψης και ανάκρισης του Ρήγα, όπου σημειώνεται ότι ο Ρήγας τύπωσε τους χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας κατά παραγγελία των Ηγεμόνων, «Ο Ρήγας καταθέτει μεν προς τούτοις, ότι σχεδίασε και χάρτας της Μολδαβίας και Βλαχίας, υποστηριχθείς προς τούτο δια χρημάτων υπό των ηγεμόνων των χωρών εκείνων Υψηλάντη και Καλλιμάχη, ους και εχάραξε μεν παρά τω Μύλλερ, εξετύπωσε δε παρά τω Νιτς».

Σχετικά είχαμε υποστηρίξει κατά την επανέκδοση των χαρτών Βλαχίας και Μολδαβίας ότι «ο Ρήγας θα ήθελε μάλλον να συγκαλύψει τους πραγματικούς του σκοπούς γι' αυτό και υποστήριξε ότι η έκδοση των χαρτών αυτών ήταν προς "κερδοσκοπίαν". Εάν πράγματι οι Ηγεμόνες είχαν παραγγείλει στον Ρήγα την έκδοση των χαρτών αυτών και είχαν κάποια σχέση με την επαναστατική του κίνηση, νομίζουμε ότι θα δημιουργούνταν προβλήματα στους Ηγεμόνες από την Οθωμανική εξουσία μετά την σύλληψη του Ρήγα κατά τον Δεκέμβριο του 1797 και την αποκάλυψη του επαναστατικού του σχεδίου. Από όσο όμως γνωρίζουμε δεν έχει αναφερθεί κάποια ενόχληση στους δύο αυτούς ηγεμόνες. Επιπροσθέτως κάτω από τις προσωπογραφίες των ηγεμόνων ο Ρήγας έθεσε τους θυρεούς, τα σύμβολα των Ηγεμονιών τους, πλαγιασμένους και όχι σε όρθια θέση, όπως θα άρμοζε σε σύμβολα. Αν ο Ηγεμόνας είχε παραγγείλει τους χάρτες, νομίζουμε ότι δεν θα ήθελε τα σύμβολα της ηγεμονίας του να είναι πλαγιασμένα σαν παραπεταμένα. Και επί πλέον ο Ρήγας έθεσε το ρόπαλο του Ηρακλέους, στοιχείο συμβολικό, κάτω από τους θυρεούς τα σύμβολα των ηγεμονιών, στοιχείο που έχει να κάνει με το επαναστατικό του σχέδιο».

Εάν αυτές οι παρατηρήσεις, οι καινούργιες έρευνες είχαν μελετηθεί  θα υπήρχε μια συνολική εικόνα του όλου έργου του Ρήγα, και δεν θα  επαναλαμβάνονταν ξεπερασμένες απόψεις.  Αν θα είχαν προσεχθεί δεν θα υπήρχε προβληματισμός για την αλήθεια των καταθέσεων, διότι αυτές κατά την ανάκριση ήταν αποτέλεσμα σκοπιμότητας. Θα γίνονταν διερεύνηση των παραστάσεων των Ηγεμόνων και τότε θα έπρεπε να εξηγηθεί γιατί ο Ρήγας έθεσε λοξά σα παραπεταμένους τους θυρεούς και μάλιστα καλυμμένο εν μέρει τον θυρεό της Μολδαβίας. Θα έπρεπε τότε να υπήρχε προβληματισμός αν ο Ηγεμόνας, που υποτίθεται ότι είχε παραγγείλει τον χάρτη, θα ήθελε τα σύμβολά του να είναι λοξά σα παραπεταμένα, εν μέρει καλυμμένα και με το ρόπαλο του Ηρακλέους από κάτω. Αυτή η διερεύνηση δεν έγινε. Διαπιστώνεται κατ' αυτόν τον τρόπο το χαμηλό επίπεδο γνώσης του χαρτογραφικού έργου του Ρήγα, η οποία ανάγεται στην εποχή του 1960, με την θαυμάσια για τότε εργασία του Γεωργίου Λαϊου. Παραλείπονται όμως οι σύγχρονες έρευνες, που έχουν έρθει στο φως και έχουν αλλάξει την ερμηνεία  των χαρτών και του όλου έργου συνολικά του επαναστάτη Ρήγα Βελεστινλή.

Τα πρότυπα του ροπάλου

Ζητούμενο της ιστορικής έρευνας για τον Ρήγα είναι να διαπιστωθεί ποιό ήταν το έναυσμα για να χρησιμοποιήσει ως σύμβολο της επαναστατικής του σκέψης καθώς και του οραματιζόμενου κράτους το ρόπαλο του Ηρακλέους. Επίσης αν χρησιμοποίησε πρότυπα για τις παραστάσεις με το ρόπαλο και  εάν ναι ποιά είναι αυτά. Γεγονός όμως είναι πως κατά την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνος στα σύμβολα της Γαλλικής Επανάστασης χρησιμοποιήθηκαν ο Ηρακλής και το ρόπαλό του. ΄Ισως από εκεί να είναι η αρχική επίδραση. Ο Ρήγας εξάλλου τόσα άλλα στοιχεία έχει πάρει από τα γαλλικά, όπως για παράδειγμα μετέφρασε το «Σχολείον των ντελικάτων εραστών»,  «Φυσικής απάνθισμα»,  «Νέος Ανάχαρσις,  «Νέα Πολιτική διοίκησις». 

            Για τα πρότυπα που πιθανό χρησιμοποίησε ο Ρήγας χαρακτηριστικά ο Λ. Βρανούσης παρατηρούσε ότι «οι παραπέρα έρευνες θα μας δείξουν κάποτε πού ακριβώς (σε ποια βιβλία ή γκραβούρες της εποχής» βρήκε ο Ρήγας τα εικονογραφικά πρότυπα των αρχαιοελληνικών παραστάσεων που περιβάλλουν τον τίτλο της "Χάρτας" (σκηνές από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μία αναπαράσταση θυσίας στο βωμό του Ολυμπίου Διός, Αμαζονομαχία κ.ά)». Και συνεχίζει τονίζοντας ότι «δικό του εύρημα και δική του ήταν ασφαλώς, ο ροπαλοφόρος Ηρακλής που καταβάλλει την ασιάτισσα Αμαζόνα, η συμβολική εκείνη παράσταση, η τόσο εύγλωττη, που κυριαρχεί στον τίτλο της "Χάρτας"».  Και ο Λ. Βρανούσης καταλήγει  επισημαίνοντας ότι «όταν επισημάνουμε ποιά ακριβώς ήταν τα εικονογραφικά πρότυπα που είχε υπ' όψη του ο Ρήγας, ίσως να βρούμε εκεί μέσα και κάτι σχετιζόμενο ειδικώτερα με το Ρόπαλον του Ηρακλέους».

            Όμως δεν έχει επισημανθεί μέχρι σήμερα παρόμοια παράσταση όπως εκείνη της πάλης του Ηρακλή με την Αμαζόνα. Κατά την ταύτιση για πρώτη φορά του προτύπου χάρτη της αρχαίας Ελλάδος του Gull. Deslile για τη «Χάρτα της Ελλάδος», παραθέσαμε τους τίτλους των δύο χαρτών, αλλά όπως διαπιστώνεται, ενώ το γενικό σχέδιο είναι παρόμοιο, όμως η παράσταση του Ηρακλή δεν υπάρχει στον πρότυπο χάρτη του Deslile. Από την έρευνα βρήκαμε μόνο για την παράσταση του ολυμπιακού αγωνίσματος της πάλης ένα πρότυπο στο έργο του  BernarddeMontfaucon.

Επί πλέον τονίσαμε ότι ο Ρήγας πρόσθεσε το ανοιχτό βιβλίο δίπλα στο αριστερό πόδι της θεάς Επιστήμης τη φράση «Πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω», που είναι από τον ΄Ομηρο, Οδύσσεια Α 3, ενώ ο πρότυπος χάρτης έχει μόνο δίπλα στο δεξί της πόδι το ανοιχτό βιβλίο με τα γεωμετρικά σχήματα. Υποστηρίξαμε, και μετά τις σχετικές παρατηρήσεις που προαναφέραμε, ότι η παράσταση της πάλης του ροπαλοφόρου Ηρακλή με την έφιππη Αμαζόνα  θα πρέπει να είναι μάλλον σύνθεση του Ρήγα. Όπως επίσης και η παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού με το ρόπαλο στα πόδια του και στη ράχη τα σύμβολα εξουσίας του Σουλτάνου θα πρέπει μάλλον και  η παράσταση αυτή να είναι σύνθεση του Ρήγα.

Η  επαναστατική δυναμική του "ροπάλου του Ηρακλέους" στον Ρήγα

Για να κατανοήσουμε το συμβολισμό του ροπάλου στους χάρτες του Ρήγα Βελεστινλή και γενικότερα στην επαναστατική του σκέψη θα πρέπει μετά την επισήμανσή του σε όλους τους χάρτες να συσχετισθεί με τα πολιτικά του κείμενα, την «Νέα Πολιτική Διοίκηση» και τον «Θούριο». Τώρα είμαστε πλέον σε θέση να κάνουμε αυτόν τον συσχετισμό και να κατανοήσουμε τη επαναστατική του σκέψη.

Ο Ρήγας στο 3ο φύλλο της Χάρτας της Ελλάδος διευκρινίζει στο υπόμνημα  «Εξήγησις των εν τω χάρτη σημείων» ότι το ρόπαλο συμβολίζει την Ελληνική δύναμη ενώ το αμφίστομο τσεκούρι την Περσική δύναμη. Νομίζουμε ότι ο Ρήγας από καθαρή πρακτική και συνωμοτική πλευρά, διότι έπρεπε να παίρνει άδεια εκτυπώσεως της «Χάρτας της Ελλάδος» για έξι μήνες από την Αυστριακή Αστυνομία, δεν επεξήγησε ότι το ρόπαλο συμβολίζει και τη δύναμη των σκλαβωμένων, εφόσον στο πρώτο φύλλο έχει και την παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού με το ρόπαλο στα πόδια του. Απέκρυψε τη σημασία του, όπως παρόμοια έκανε και για την ιδιαίτερη διαγράμμιση των συνόρων του κράτους, που επισημάναμε παραπάνω. Είναι λογικό ο Ρήγας να αποκρύψει για συνωμοτικούς λόγους τόσο την πλήρη σημασία του ροπάλου, όσο και την ιδιαίτερη διαγράμμιση των συνόρων του οραματιζόμενου κράτους.

Από τη διερεύνηση του ροπάλου στους χάρτες του Ρήγα διαπιστώνουμε ότι αυτό επισημάνθηκε αφενός σε δύο χρονικές περιόδους και αφετέρου σε όλο το υπ' αυτόν σχεδιαζόμενο κράτος:

α) Στην αρχαία Ελλάδα: στη μάχη του ροπαλοφόρου Ηρακλή με την Αμαζόνα, στην αρχή της παράθεσης των ενδόξων ανδρών της αρχαίας Ελλάδος, στις μάχες και ναυμαχίες της αρχαιότητος και στα νομίσματα.

 β). Στην εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας του βαλκανικού χώρου: στην «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως» υπό την κυριαρχία του Σουλτάνου, στην παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού όπου στα πόδια του βρίσκεται το ρόπαλο και στους χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας, κάτω από τα λοξά τοποθετημένα σα παραπεταμένα σύμβολα των Ηγεμόνων τους.

γ). Εκτός από τη διαχρονική  παρουσία του ροπάλου στους χάρτες του Ρήγα στην αρχαιότητα και τους νεώτερους χρόνους, έχουμε  και την παρουσία του ροπάλου σε όλο το κράτος του, την Ελλάδα, την Κωνσταντινούπολη, την Βλαχία και την Μολδαβία.

Ο Ρήγας επεκτείνει τη σημασία του ροπάλου σε όλο το σχεδιαζόμενο κράτος, στους σκλαβωμένους, που στενάζουν κάτω από την απολυταρχική εξουσία του Σουλτάνου, και έμμεσα θεωρεί ότι όλοι οι σκλαβωμένοι έχουν  την ίδια υλική και πνευματική δύναμη. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο τονίζει και την ισοτιμία των κατοίκων του κράτους του, ανεξάρτητα από φυλή, γλώσσα και θρησκεία.

Παρατηρούμε ότι ο συμβολισμός αυτός των χαρτών του Ρήγα έρχεται σε συμφωνία με το Σύνταγμα του, στην αρχή του οποίου έχει το ρόπαλο, καθώς και στο Παράρτημα, τη σημαία του κράτους, της «Ελληνικής Δημοκρατίας». Επί πλέον κάθε «κάτοικος της Δημοκρατίας ταύτης» πρέπει να φορεί το σήμα με το ρόπαλο. Και όπως χαρακτηριστικά παρατηρεί η Λουκία Δρούλια «με αυτήν την έννοια το ρόπαλο αποτελεί σύμβολο μιας ευρύτερης κοινότητας ανθρώπων, των κατοίκων της Δημοκρατίας, της Ελληνικής Δημοκρατίας, είτε πρόκειται για ΄Ελληνες, για Βούλγαρους, για Αλβανούς, Βλάχους, Αρμένηδες, Τούρκους ή για κάθε άλλο γένος που συναποτελούν τον "αυτοκράτορα" τον αυτεξούσιο, δηλαδή, λαό για τον οποίο το ριζοσπαστικό κίνημα του Ρήγα οργανώνει την απελευθέρωση από τον τυραννικό ζυγό και προετοιμάζει την Πολιτική του Διοίκηση σύμφωνα με τα Δίκαια του Ανθρώπου».

Συμπέρασμα

Από την έρευνά μας η παρουσία του Ροπάλου του Ηρακλέους,  εκτός από εκείνες που είχαν επισημάνει οι συγγραφείς Λ. Βρανούσης, Γ. Λάϊος, Απ. Δασκαλάλης κ. ά στην παράσταση της πάλης το Ηρακλή με την Αμαζόνα, στην αρχή του καταλόγου των ενδόξων ανδρών της αρχαιότητος, στα νομίσματα και στις ναυμαχίες και μάχες της αρχαιότητος, επί πλέον επισημανθεί για πρώτη φορά και στις παρακάτω θέσεις:

Α) Στην παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού στο 1ο φύλλο της «Χάρτας»   στην «Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως», όπου ο Ρήγας έθεσε το ρόπαλο στα πόδια του κοιμισμένου λιονταριού, το οποίο συμβολίζει σύμφωνα με τον Ρήγα τους σκλαβωμένους λαούς του Βαλκανικού χώρου.

Β) Στη «Νέα Χάρτα της Βλαχίας» κάτω από τα σύμβολα του Ηγεμόνα Αλεξάνδρου Υψηλάντη και τα οποία ο Ρήγας τα έθεσε λοξά σα παραπεταμένα.

Γ). Στη «Γενική Χάρτα της Μολδοβίας» κάτω από το σύμβολο του Ηγεμόνος Αλεξάνδρου  Καλλιμάχη, το οποίο είναι λοξά τοποθετημένο και σχεδόν το μισό καλυμμένο.

Δεν μπορεί να ήταν παραγγελία των Ηγεμόνων, όπως έχει υποστηριχθεί,  οι χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας διότι δεν θα θέλανε τα σύμβολα της Ηγεμονίας τους να είναι λοξά σα παραπεταμένα και μάλιστα καλυμμένα και το ρόπαλο του Ηρακλέους κάτω από αυτά τα σύμβολα τους.

            Οι πρόσφατες έρευνες με τις επισημάνσεις του ροπάλου του Ηρακλέους προσφέρουν νέα δυναμική στην επαναστατική σκέψη του Ρήγα Βελεστινλή. Δεν είναι σύμβολο μόνο της αρχαίας ελληνικής δύναμης, όπως ο ίδιος γράφει για λόγους σκοπιμότητας, για να πάρει την άδεια εκτυπώσεως από την Αυστριακή Αστυνομία. Εκτείνεται στην εποχή του, στους σκλαβωμένους και επί πλέον και σε όλα τα μέρη του σχεδιαζόμενου κράτους, του Βαλκανικού χώρου. Κατ' αυτόν τον τρόπο η παρουσία του ροπάλου, που έχουμε δείξει,  έρχεται σε συμφωνία με το Σύνταγμά του, στην αρχή του οποίου ο Ρήγας είχε θέσει το ρόπαλο, καθώς επίσης στη σημαία του κράτους, της «Ελληνικής Δημοκρατίας», του οποίου οι κάτοικοι θα  το φορούν στις περικεφαλαίες και στις σκούφιες του, όπως γράφει στο «Παράρτημα» του Συντάγματός του.

            Τέλος θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι προτού προβούμε σε οποιαδήποτε κρίση, όχι μόνο για την «Χάρτα» του Ρήγα ή τα σύμβολα που προτείνει, αλλά για κάθε σελίδα του ιστορικού μας παρελθόντος, πρέπει να περιοριζόμαστε στα ιστορικά τεκμήρια, να διασταυρώνομε τα στοιχεία και να μην διατυπώνουμε κρίσεις κατά το δοκούν. Αυτό επιβάλλει η επιστημονική δεοντολογία.