Με την ανακοίνωση εδώ θα παρουσιασθούν, συνοπτικά, πρώτα το ποιό όνομα ο ιδιος ο Ρήγας χρησιμοποίησε στα έργα του και στα έγγραφα του, ποιό όνομα αναγράφουν οι ιστορικές πηγές της εποχής του και στη συνέχεια θα παρουσιασθεί η πορεία των "περιπετειών" του ονόματος του από του κατοπινούς συγγραφείς.

  Το ποιό όνομα χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Ρήγας μπορεί κανείς να το δεί στα έργα του (1), που έχουν δημοσιευθεί. Πάντοτε αναγράφει το «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός» και ουδέποτε άλλο όνομα, που οι μετέπειτα λόγιοι του αποδόσανε. Συγκεκριμένα, στα κατωτέρω αναγραφόμενα έργα του (η υπογράμμιση δική μας) παρατηρούμε:

1) Σχολείον των ντελικάτων εραστών...παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1790.

2) Φυσικής απάνθισμα...παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1790.

3) Νέος Ανάχαρσις, τόμος τέταρτος παρά...Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1797

4) Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως...παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1796

5) Χάρτα της Ελλάδος...παρα του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1797

6) Νέα Χάρτα της Βλαχίας...παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1797.

7) Γενική Χάρτα της Μολδοβίας...παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, Βιέννη 1797.

8) Στο αφιερωματικό κείμενο του βιβλίου του Ηθικός τρίπους, Βιέννη 1797, υπογράφει «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός».

9) Στην εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που εξέδωσε στη Βιέννη 1797, αναγράφει το «παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού».

  Εκτός από τα ανωτέρω έντυπα έργα του, όπου πάντοτε χρησιμοποιούσε το «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός», από την ιστορική έρευνα τεκμηριώνεται ότι στα διάφορα χειρόγραφα ή έγγραφα πάντοτε υπέγραφε «Ρήγας Βελεστινλής» (2) ή απλά «Ρήγας» και ουδέποτε υπέγραψε με άλλο όνομα, που του αποδώσανε οι μετέπειτα οι ιστοριογράφοι. Στα κατωτέρω έγγραφα διαπιστώνεται:

1. «Εκ των του Ρήγα Βελεστινλή και τούτο», είναι η ιδιόχειρος υπογραφή του Ρήγα στο βιβλίο, που του χάρισε ο συγγραφέας Δημήτριος Δάρβαρις, Αληθής οδός εις την ευδαιμονίαν, Βιέννη 1796 (3). Το βιβλίο αυτό τώρα απόκειται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αίθουσα Σπανίων Βιβλίων.

2. «Ρήγας Βελεστινλής γραμματικός βεβαιώ», η υπογραφή του Ρήγα σε ένα έγγραφο του 1796, που βρίσκεται στα Αρχεία του Ρουμανικού κράτους (4).

3. Η υπογραφή «Ρήγας Βελεστινλής» στην Ελληνική ταβέρνα της Βιέννης «Griechen-Beisl» θεωρείται αυτόγραφο του Ρήγα συγκρίνοντας το γραφικό χαρακτήρα της με άλλα χειρόγραφά του (5).

4. Στο χειρόγραφο των εξόδων, ως γραμματέας και διερμηνέας του Χριστόφορου Κιρλιάνου, στα 1790, υπογράφει «Ρήγας Βελεστινλής» (6).

5. Επίσης, σε χειρόγραφα του 1791 και 1792, δημοσιευμένα από τον Ν. Iorga, σχετικά με τις απαιτήσεις του Ρήγα από τον Χριστόφορο Κιρλιάνο υπογράφει «Rigas Velestinlis», καθώς και ο Παναγιώτης Κοδρικάς, που απευθύνει το έγγραφο στις Αυστριακές Αρχές, γράφει «Un certain Riga Velestinly...» (7).

  Ο Αιμ. Λεγγράνδ , το 1891, δημοσίευσε τριάντα πέντε έγγραφα από τα Αρχεία της Βιέννης και αργότερα ο Κων. Αμαντος (9), το 1930, άλλα εξήντα τρία έγγραφα σχετικά με τη σύλληψη και την ανάκριση του Ρήγα και των συντρόφων του. Η μελέτη όλων αυτών των εγγράφων δείχνει πως μόνο το όνομα «Ρήγας Βελεστινλής» αναφέρουν. Εξαίρεση αποτελούν από δύο έγγραφα του Γάλλου προξένου στη Τεργέστη Μπρεσσέ, στα οποία γίνται χρήση του ονόματος «Αντώνιος Ρήγας Βελεστινλής». Για την εξαίρεση αυτή, που αποτέλεσε και την αφετηρία της δημιουργίας του ονόματος «Αντώνιος Κυριαζής», γίνεται παρακάτω σχετική συζήτηση.

  Επίσης στα έγγραφα, που δημοσίευσε ο Πολ. Ενεπεκίδης (10), πάντοτε αναγράφεται το «Ρήγας Βελεστινλής». Μάλιστα, ακόμη και ο καταδότης του, ο έμπορος Δημήτριος Οικονόμου στην αίτησή του προς τον Αυστριακό Διοικητή της Τεργέστης, τρεις εβδομάδες μετά την προδοσία του, που ζητάει την προστασία του από τις Αυστριακές αρχές, χρησιμοποιεί το όνομα «Ρήγα Βελεστινλής».

  Ενδιαφέρον έχει να εξετάσουμε με ποιό όνομα οι σύγχρονοί του και οι μετέπειτα συγγραφείς αποκαλούσαν τον Ρήγα Βελεστινλή. Η σημαντική «Εφημερίς» (11) των αδελφών Πούλιου, που εκδόθηκε από το 1790 και κυκλοφόρησε έως το 1798, που παύθηκε, διότι οι εκδότες της ενοχοποιήθηκαν ως συνεργάτες του Ρήγα, αναγράφει πάντοτε το όνομα «Ρήγας». Ο Franz Carl Alter (12) από τη Βιέννη σε δημοσίευμά του στις 26 Ιουλίου 1797, όπου αναγγέλει την έκδοση της Χάρτας του Ρήγα στο περιοδικό Allgemeiner Litterarischer Anzeiger, Λειψία 1797, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «...ένας ικανότατος Θεσσαλός όνομα Ρήγας, καταγόμενος από τας Φεράς, που τώρα ονομάζονται Βελεστίνος, γι' αυτό κι' εκείνος αυτοαποκαλείται Βελεστινλής...». Επίσης, ο Ιωάννης Κωλέττης (13) στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις αναφέρει το όνομα «Ρήγας Βελεστινλής».
Μετά το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, το 1798, οι συγγραφείς (14), έκτοτε και μέχρι περίπου την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, δεν αναφέρουν άλλο όνομα παρά μόνο το «Ρήγας Βελεστινλής»ή «Ρήγας Θεσσαλός»ή απλά «Ρήγας».

  Το όνομα του Ρήγα Βελεστινλή δεν είχε παραλλαχθεί μέχρι περίπου την περίοδο, που ιδρύθηκε το Ελληνικό κράτος. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι για πρώτη φορά, το 1832, χρησιμοποιείται σε έντυπο βιβλίο ως όνομα του εθνεγέρτη το «Ρήγας Φεραίος» από τον Κων. Κούμα (15) και δύο χρόνια αργότερα από τον Ιωάννη Φιλήμονα στο βιβλίο του για την Φιλική Εταιρεία, ο οποίος όμως σε υποσημείωση παρατηρούσε ότι «...δεν εμεταχειρίζετο ο Ρήγας το αρχαίον τοπικόν όνομα της πατρίδος του, κατά την οποίαν έκαμον χρήσιν διάφοροι άλλων τόπων, αλλά το μεταγενέστερον Βελεστηνός» (16), θέλοντας μάλλον να αναφέρει το όνομα «Βελεστίνος ή Βελεστίνο».

  Εκείνος όμως, ο οποίος πράγματι συνέβαλε στην αλλαγή του ονόματος από «Ρήγας Βελεστινλής» σε «Ρήγας Φεραίος» ήταν ο Χριστόφορος Περραιβός (17). Στο βιβλίο του Απομνημονεύματα πολεμικά αναγράφει το «Ρήγας Φερραίος ο Θετταλός» (μάλιστα με δύο ρρ), δίνοντας επί πλέον και μια αναληθή "πληροφορία", πως τάχα ο Ρήγας χρησιμοποιούσε στα βιβλία του δύο ονόματα: το «Ρήγας Φερραίος» και το «Ρήγας Βελεστινλής». Αυτή η άποψη ήταν κατασκεύασμα του Περραιβού, διότι ουδέποτε ο Ρήγας σε βιβλίο του έγραψε το «Ρήγας Φεραίος», όπως μπορεί και ο αναγνώστης να διαπιστώσει από τη μελέτη των έργων του Ρήγα. Κατά τον Απ. Δασκαλάκη (18), ο Περραιβός υπήρξε ο κυριώτερος αίτιος της μεταλλαγής του ονόματος του Ρήγα. Με το κύρος που διέθετε ως συναθλητής του Ρήγα, τα γραφόμενα του θεωρήθηκαν ως έγκυρα και ακολουθήθηκαν από τους μεταγενέστερους συγγραφείς, οι οποίοι έκτοτε, με λίγες εξαιρέσεις χρησιμοποιούσαν το όνομα «Ρήγας Φεραίος».

  Πρώτος που διαμαρτυρήθηκε γι' αυτήν την μεταλλαγή του ονόματος του εθνομάρτυρος ήταν ο ελληνιστής Αιμίλιος Λεγράνδ (19), ο οποίος κυκλοφόρησε τα έγγραφα περί Ρήγα από τα Αρχεία της Βιέννης,. Χαρακτηριστικά σημειώνει στον πρόλογο του: «Πριν ή περάνω τούτον τον πρόλογον θα επιτρέψωσιν εις εμέ τον φιλλέληνα οι Έλληνες μου φίλοι να εκφράσω ευχή τινά. Η ευχή μου αύτη είνε να ίδω καταργουμένην την εις το όνομά του Ρήγα προσάρτησιν του εθνικού Φεραίος. Αυτός εκείνος ουδέποτε προσέλαβεν εκείνο το όνομα. Η δε συναίσθησις της ιστορικής ακριβείας, η δικαιοσύνη και η ευλάβεια απαιτούσι να διατηρήσωμεν του μάρτυρος τούτου το όνομα εκείνο όπερ φέρων υπέστη τον θάνατον υπέρ πίστεως, πατρίδος, νόμων και ελευθερίας, ως είχεν επιγεγραμμένον επί της σφραγίδος». Έκτοτε, αρκετοί συγγραφείς (20) χρησιμοποιούν το όνομα «Ρήγα Βελεστινλής» με αποτέλεσμα και τα δύο ονόματα να συνυπάρχουν στα διάφορα ιστορικά βιβλία.

  Στην εφημερίδα «Κλειώ» της Τεργέστης, το 1869, ο Κων. Σάθας (21) δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Περί Ρήγα Φεραίου» στο οποίο διερωτάται μήπως το πραγματικό όνομα του Ρήγα ήταν «Αντώνιος» μια και στο έγγραφο του Γάλλου προξένου της Τεργέστης Brechet αναγράφεται το όνομα «Αντώνιος Ρήγας Βελεστινλής». Για πρώτη φορά γίνεται μνεία του ονόματος «Αντώνιος».
Στη συνέχεια, ο Ν. Πολίτης (22) στα 1885, στην εργασία του για τα νεανικά χρόνια του Ρήγα, σημειώνει πως σύμφωνα με τις διηγήσεις των κατοίκων του Βελεστίνου το όνομα του πατέρα του Ρήγα ήταν «Κυριαζής». Το όνομα αυτό το μνημονεύει και ο ίδιος ο Ρήγας στο αυτόγραφό του, μαθητής ακόμη στη Ζαγορά, σε βιβλίο αρχαίων γεωγράφων, όπου γράφει «το παρόν βιβλίον υπάρχ(ει) του Ρήγα Κυρίτζη Βελεστίνου, ατάροισι ποτί εντί και τούτο», που θέλει να πεί πως του Ρήγα του Κυρίτζη εκ Βελεστίνου είναι κοντά στα άλλα και τούτο το βιβλίο (23). Για την κατασκευή τώρα του ονόματος «Αντώνιος Κυριαζής» χαρακτηριστικά σημειώνει ο Απ. Δασκαλάκης, «τινές συνδυάσαντες την τοπικήν παράδοσιν, ένθα γίνεται λόγος περί Κυριαζή, αλλ' ουδείς περί ονόματος Αντωνίου και τα έγγραφα του Μπρεσσέ, ένθα γίνεται λόγος περί Αντωνίου, αλλ' ουδείς περί Κυριαζή, κατασκεύασαν ως οικογενειακόν ονοματεπώνυμον του εθνομάρτυρος το "Αντώνιος Κυριαζής"».

  Πράγματι, όπως έχει δείξει η έρευνά μας (24) έτσι "κατασκευάσθηκε" ως πραγματικό όνομα του Ρήγα το «Αντώνιος Κυριαζής». Συγκεκριμένα, διαπιστώσαμε ότι για πρώτη φορά το όνομα αυτό εισάγεται στην ιστοριογραφία από τον Φάνη Μιχαλόπουλο (25), στα 1930, σε σχετική μελέτη του. Με αυθαίρετους συλλογισμούς και παρερμηνεύοντας τα έγγραφα κατέληξε στο "συμπέρασμα" πως ο Ρήγας Βελεστινλής «ονομαζόταν ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΥΡΙΕΖΗΣ, αλλά λόγοι...τον ανάγκασαν, όπως μεταλλάξη τόσον το κύριον όσο και το μικρό του όνομα». Και αναφέρει πως «αυτός ο Ρήγας στην επιστολή, που απηύθυνε στον Γάλλο πρόξενο Τεργέστης, μετά τη σύλληψή του, υπογράφεται με το μικρό του και το κύριον όνομα ως ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ» (σελ. 4).
  Πρέπει όμως να επισημάνουμε εδώ μια σημαντική ανακρίβεια του Φ. Μιχαλόπουλου, που τον οδήγησε σε λαθεμένα συμπεράσματα: το «Αντώνιος Ρήγας Βελεστινλής» δεν αναγράφεται από τον Ρήγα, διότι δεν έχει βρεθεί η επιστολή του αυτή, αλλά μνημονεύεται από τον Γάλλο πρόξενο Μπρεσσέ στην επιστολή του προς τον Αυστριακό Διοικητή της Τεργέστης Brigido. Μάλιστα, έχει ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς τα σχετικά έγγραφα και θα παρατηρήσει ότι ο Brigido απαντά στον Γάλλο πρόξενο Μπρεσσέ και αναγράφει το όνομα «Ρήγας Βελεστινλής»:
«Κύριε, τό έγγραφον της 5 Φεβρουαρίου, το οποίον μου ενεχειρίσατε χθές αφορά τον Ελληνα Ρήγαν Βελεστινλήν...» (26).

  Μάλιστα, μνημονεύει άλλες δύο φορές το όνομα «Ρήγας Βελεστινλής», που σημαίνει ότι ο Γάλλος πρόξενος θα είχε κάνει λάθος, διότι μαζί με τον Ρήγα στο δεσμωτήριο βρισκότανε και ο έμπορος Αντώνιος Κορωνιός, ο οποίος θα ήταν γνωστός στην Τεργέστη. Ακόμη, προσθέτουμε πως όλα τα υπόλοιπα έγγραφα, περί τα εκατό, τα σχετικά με την σύλληψη, ανάκριση και εκτέλεση του Ρήγα αναγράφουν πάντα το όνομα «Ρήγας Βελεστινλής» και ουδέποτε το «Αντώνιος Ρήγας Βελεστινλής». Ακόμη, ο Φ. Μιχαλόπουλος αναφέρει (σελ. 7) και άλλα αναληθή στοιχεία, πως τάχα η τοπική παράδοση του Βελεστίνου εγνώρισε τον Ρήγα ως «Αντώνιον», παραπέμποντας στον Ν. Πολίτη. Όμως, στη μελέτη του ο Ν. Πολίτης δεν αναφέρει το όνομα «Αντώνιος», αλλά το «Ρήγας», ενώ το «Κυριαζής»ως όνομα του πατέρα του.

  Με "ευφάνταστους", λοιπόν, συλλογισμούς ο Φ. Μιχαλόπουλος, το 1930, κατασκευάζει, χωρίς τεκμηρίωση, ως πραγματικό όνομα του Ρήγα Βελεστινλή το «Αντώνιος Κυριεζής», το οποίο έκτοτε επαναλαμβάνεται ανεξέταστα από άλλους συγγραφείς και αργότερα αναγράφεται, μέχρι και πρόσφατα (27), στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας.

  Το όνομα «Κωνσταντίνος Ρήγας Φεραίος» απαντάται στα 1851 στον ύμνο «Contsantino Riga Ferreo» του Ιταλού ποιητή Luigi Mercantini (28), ο οποίος βρισκότανε στη Ζάκυνθο. 'Εκτοτε, έχουμε την αναγραφή αυτή σε γερμανικά δημοσιεύματα, σε περιηγητικό κείμενο και στη μελέτη της Αγγλίδος συγγραφέως Edmonds (29). Επίσης, αναγράφεται, στα 1923, από τον Κλεάνθη Νικολαϊδη (30), ο οποίος ήταν «καθηγητής της Ακαδημία των Ανατολικών γλωσσών και του Πανεπιστημίου της Βιέννης», χωρίς να δίδει επεξηγηματικά στοιχεία. Ομοίως, «Κωνσταντίνος Ρήγας Φεραίος 1754-1798. Ελλην της ελευθερίας ποιητής» (31), αναγράφεται σε αναμνηστική πλάκα που εντοιχίσθηκε το 1930, σε δρόμο της Βιέννης, που φέρει το όνομά του. Ακόμη, αναφέρεται από τον Τρ. Ευαγγελίδη (32), στα 1936 και από τον Ρώσσο ιστορικό Γκ. Αρς σε άρθρο του στη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια (33), που όμως διορθώνεται στο συμπληρωματικό σχόλιο της ελληνικής έκδοσης.

  Εχει υποστηριχθεί (34) με συγκεχυμένα και αμφίβολα στοιχεία, που έχουν καταγραφεί σε πολύ μεταγενέστερη εποχή, ενάμιση σχεδόν αιώνα από τη γέννηση του Ρήγα, όπως παρατηρεί ο Λέανδρος Βρανούσης (35), πως ο Ρήγας καταγόταν από τη «γενιά των Οικονομάδων». Μάλιστα, από τους συγγραφείς, που υποστηρίζουν την άποψη αυτή, δεν έχουν προσκομισθεί αρχειακά έγγραφα ή πληροφορίες που να τεκμηριώνουν επιστημονικά το επώνυμο «Οικονομάς». Η διερεύνηση, ωστόσο, όλου του συγγραφικού έργου του Ρήγα Βελεστινλή δεν δείχνει να υπάρχει κάποια ένδειξη περί αυτού του ονόματος, ούτε επί πλέον γίνεται μνεία από άλλους συγγραφείς της εποχής του ή και των μετέπειτα χρόνων, στοιχεία όλα αυτά, τα οποία έχουν, ας σημειωθεί, αγνοηθεί από του συγγραφείς που θέλουν το επώνυμο «Οικονομάς».

  Με τη τωρινή ανακοίνωση παρουσιάζονται οι "περιπέτειες" του ονόματος του επαναστάτη του Βαλκανικού χώρου Ρήγα Βελεστινλή, ο οποίος πάντοτε σε όλα τα έργα του και τα έγγραφα, που ήρθαν στο φως της δημοσιότητος, χρησιμοποίησε ως όνομα μόνο το «Ρήγας Βελεστινλής» και ουδέποτε άλλο όνομα ή ψευδώνυμο. Εν τούτοις όμως, το όνομά του μεταπλάσθηκε πολλές φορές.

1. Μετατρέπεται, κυρίως μετά το 1836, σε «Ρήγας Φεραίος», από τους αρχαιολάτρες συγγραφείς και ιδιαίτερα από τον σύντροφό του Χριστόφορο Περραιβό.

2. Το θεωρούμενο ως πραγματικό όνομα «Αντώνιος Κυριαζής» είναι κατασκεύασμα αυθαίρετο, που κάνει την εμφάνισή του το 1930 από "ευφάνταστους" συγγραφείς, οι οποίοι χωρίς επιστημονικά τεκμήρια θεώρησαν ως ψευδώνυμο το «Ρήγας Βελεστινλής».

3. Και τα άλλα δύο ονόματα, που του προσδώσανε «Κωνσταντίνος Ρήγας Φεραίος» και «Ρήγας Οικονομάς», είναι αστήρικτα κατασκευάσματα, χωρίς τεκμήρια.

4. Η έρευνα έδειξε ότι το όνομα του επαναστάτη του Βαλκανικού χώρου είναι «Ρήγας Βελεστινλής». Και με το συμπέρασμα αυτό γίνεται έκκληση στους ιστορικούς και μελετητές, ιδιαίτερα της Σερβίας, της χώρας που είχε τη τιμή να φιλοξενήσει στα χώματά της, τους τελευταίους μήνες της ζωής τον Ρήγα Βελεστινλή και τους Συντρόφους του στις φυλακές του Πύργου Νεμπόϊζα, να σεβαστούμε το όνομα που ο ίδιος ο Ρήγας πάντοτε χρησιμοποιούσε για τον εαυτόν του και να αντικαταστήσουμε πλέον το «Φεραίος»¨με το «Βελεστινλής», επώνυμο που ίδιος είχε διαλέξει.

(1) 'Ολα τα έργα του Ρήγα Βελεστινλή για πρώτη φορά εκδόθηκαν συνολικά σε δύο τόμους στη σειρά Απαντα των Νεοελλήνων Κλασσικών, Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων από τον Λ. Βρανούση, Ρήγας, Αθήνα 1968. Επίσης, η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα επανεκδίδει σταδιακά τα έργα του Ρήγα.

(2) Ο Ρήγας χρησιμοποίησε ως επώνυμο το «Βελεστινλής», από το όνομα της γενέτειράς του «Βελεστίνο» κατά τη συνήθεια των λογίων της εποχής, όπως και άλλοι λόγιοι: Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Αθανάσιος Πάριος, Βενιαμίν Λέσβιος, Προκόπιος Πελλοποννήσιος, Πανταζής Τυρναβίτης, Πολυχρόνιος ο Θράξ κ. ά.

(3) Πρβλ. Γ. Λαδά-Α. Χατζηδήμου, Ελληνική Βιβλιογραφία των ετών 1796-1799, Αθήνα 1973, αρ. 2, σελ. 1-4.

(4) Βλ. Δημ. Οικονομίδου, «Ο Ρήγας Φεραίος εν Βλαχία», περιοδ. Αθηνά, τόμ. 53, 1949, σελ. 130-146.

(5) Βλ. Λ. Βρανούση, Ρήγας, Αθήνα , σελ. 266, σημ. 1 και σελ. 399.

(6) Βλ. Nestor Camariano, «Rigas Velestinlis, comletemantes et correction concernant sa vie et son activite», Revue des Etudes Sud-Est Europeennes, τόμ. 28, 1980, σελ. 687-719 και την ελληνική έκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Νέστορος Καμαριάνου, Ρήγας Βελεστινλής. Συμπληρώσεις και διορθώσεις για την ζωή και το έργο του, Αθήνα 1999, σελ. 46, σε μετάφραση, εισαγωγή και σχόλια από τον καθηγητή Αθ. Ε. Καραθανάση.

(7) Βλ. Λ. Βρανούση, ό. π., σελ. 263, όπου αναδημοσιεύονται.

(8) Βλ. Αιμ. Λεγράνδ - Σπ. Λάμπρου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ μαρτυρησάντων εκ των εν Βιέννη Αρχείων εξαχθέντα και δημοσιευθέντα, Αθήνησιν, 1891, φωτομηχανική επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα με την προσθήκη ευρετηρίου (επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου), Αθήνα 1996.

(9) Βλ. Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1930, φωτομηχανική επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα με την προσθήκη ευρετηρίου, (επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου), Αθήνα 1997.

(10) Βλ. Πολ. Ενεπεκίδη, «Συμβολαί εις την ιστορίαν των Συντρόφων του Ρήγα, Ι. Μαυρογένη, Γ. Πουλίου, Γ. Θεοχάρη. Ανέκδοτα έγγραφα εκ του Υπουργείου Αστυνομίας εν Βιέννη μετά εισαγωγής και σχολίων», Θεσσαλικά Χρονικά, τόμ. 6, 1955, στις σελ. 45, 49, 53, 55, 65, 69 απαντάται το όνομα του Ρήγα Βελεστινλή. Βλ. επίσης, Πολ. Ενεπεκίδη, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδος, Αθήνα 1965, σελ. 11-96.

(11) Βλ. "Εφημερίς" 20 Φεβρουαρίου 1797, 10 Μαρτίου 1797, 22 Μαίου 1797. Η "Εφημερίς" επανεκδόθηκε φωτομηχανικά από την Ακαδημία Αθηνών, Κέντρο Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού το 1995 με επιμέλεια, σχόλια, σημειώσεις του Λέανδρου Βρανούση.

(12) Βλ. Γεωργίου Λαϊου, «Οι χάρτες του Ρήγα», Δελτίο Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος, τόμ. 14, 1960, Παράρτημα Ι, σελ 293 και 295 το κείμενο και η μετάφραση του.

(13) «Τα υπέρ της ελευθερίας της πατρίδος συγγράμματα του αθανάτου Ρήγα Βελεστινλή εξύπνησαν εις τον Κωλέττη, εν ώ εσπούδαζε εις Ιωάννινα μέγιστον ενθουσιασμόν δια την ελευθερίαν της πατρίδος». Βλ. Β. Πλαγιαννάκου-Μπεκιάρη και Αρ. Στεργέλλη, (επιμέλεια), Αρχείο Ιωάννη Κωλέττη, Ακαδημία Αθηνών, Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας 13, τόμ. Α', Αθήνα 1996, σελ. κθ'.

(14) Βλ.διεξοδική αναφορά των συγγραφέων στη μελέτη του Δημ. Καραμπερόπουλου, Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα-Βελεστίνο, Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, 1997, σελ. 27-32.

(15) Βλ. Κων. Κούμα, Ιστορίαι αθρωπίνων πράξεων, τόμ. 12, Βιέννη 1832, σελ. 600-601.

(16) Ιωάννου Φιλήμονος, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας, Εν Ναυπλία, 1834, σελ. 90-99. Επίσης, ως «Ρήγα Φεραίο» τον αποκαλεί και στο Δοκίμιον Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 1859, τόμ. Β', σελ. 10.

(17) Βλ. Χριστοφ. Περραιβού, Απομνημονεύματα πολεμικά. Εν Αθήναις 1836, σελ. η', «ποτέ μεν Ρήγας Φερραίος ποτέ δε Ρήγας Βελεστινλής το γράφει εις τα συγγράμματά του». Επίσης, Χριστοφ. Περραιβού, Σύντομος βιογραφία του αοιδήμου Ρήγα Φεραρίου του Θετταλού, Εν Αθήναις 1860. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο επίγραμμα του βιβλίου «Νέος Ανάχαρσις», Βιέννη 1797, όπως επίσης και στο χειρόγραφο λιβελλογράφημα κατά του Ρήγα, του Μιχαήλ Περδικάρη, που το είχε γράψει το 1811, και είχε, μέχρι πρόσφατα, μείνει ανέκδοτο, αναγράφεται το «Ρήγας Φεραίος». Βλ. Λέανδρου Βρανούση, «Μιχαήλ Περδικάρη, Ρήγας ή κατά ψευδοφιλελλήνων», στον τόμο Οι Πρόδρομοι, Αθήνα 1956, Βασική Βιβλιοθήκη, αρ. 11, σελ. 198 και την επανέκδοση όλου του έργου στην Επετηρίδα του Μεσαιωνικού Αρχείου, τόμ. 11, 1961 και σε ανάτυπο 1997, σελ. 66, 67, 192, 202.

(18) Απ. Δασκαλάκη, «Περί το πραγματικόν όνομα του Ρήγα Βελεστινλή», στον τόμο Τεσσαρακονταετηρίς Θεοφίλου Βορέα, τόμ. Β', Αθήνα 1940, σελ. 129.

(19) Αιμ. Λεγράνδ, Ανέκδοτα έγγραφα...ό. π., Πρόλογος, σελ. ζ'.

(20) Αναλυτικώτερα βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Όνομα και καταγωγή..., ό. π., σελ. 37-39.

(21) Βλ. εφημ. Κλειώ, Τεργέστης, αρ. 431, 20 Οκτωβρίου 1869. Επίσης, τον επόμενο χρόνο τα ίδια αναγράφει ο Αναστάσιος Γούδας, «Ρήγας Φεραίος», Βίοι Παράλληλοι, Αθήνα 1870, σελ. 123.

(22) Βλ. Ν. Πολίτου, «Η νεότης του Ρήγα», Εστία, τόμ. 18, 1 Ιανουαρίου 1885, σελ. 13-16.

(23) Ενδεικτικά βλ. Λ. Βρανούση, «'Αγνωστα νεανικά χειρόγραφα του Ρήγα», Υπέρεια, τόμ. 2, Πρακτικά Β' Συνεδρίου "Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας" (Βελεστίνο 1992), Αθήνα 1994, σελ. 563-576.

(24) Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Ονομα και καταγωγή..., ό. π., σελ. 47 κ. εξ.

(25) Βλ. Φάνη Μιχαλόπουλου, «Ρήγας ο Βελεστινλής. Βιογραφικόν εράνισμα», Θεσσαλικά Χρονικά, τόμ. 1, Εν Αθήναις, Δελτίον της εν Αθήναις Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας των Θεσσαλών, 1930, σελ. 3-21, όπου μεταξύ άλλων σημειώνει πως «...το μικρό καθώς και το κύριον όνομα του εθνομάρτυρος παρέμειναν άγνωστα για μακρό διάστημα και μόλις σήμερα μπορούμε να τα γνωρίζουμε με σχετική βεβαιότητα» (σελ. 3). Αυτή η παρατήρηση του Μιχαλόπουλου νομίζουμε ότι μας βοηθάει να συμπεράνουμε την αρχή της παρερμηνείας και διαστρέβλωσης του ονόματος του Ρήγα Βελεστινλή.

(26) Βλ. Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα...ό. π., αρ. εγγράφου 43, σελ. 125

(27) Η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, προσκομίζοντας την απαραίτητη βιβλιογραφία στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας, κατόρθωσε να απαλείψει, ως ανιστόρητο λάθος το αναγραφόμενο «Αντώνιος Κυριαζής» για πραγματικό όνομα του Ρήγα Βελεστινλή, από τα Σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας της Στ' Δημοτικού, της Α' Λυκείου και της Β' Λυκείου. Σχετικά βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή, 1997, σελ. 53-56, όπου καταχωρίζονται και τα σχετικά έγγραφα.

(28) Αναφέρεται από τον Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, 1930, σελ. κζ'.

(29) Βλ. Απ. Δασκαλάκη, «Περί το πραγματικόν όνομα του εθνομάρτυρος Ρήγα», στον τόμο Τεσσαρακονταετηρίς Θεοφίλου Βορέα, Αθήνα 1940, τόμ. 2, σελ. 142, Fredrica Bremer, Greece and Greeks, London 1863, τόμ. II, σελ. 102, E.M. Edmonds, Rhigas Pheraios, London 1890, σελ., 2, 9, 37.

(30) Βλ. Κλεάνθους Νικολαϊδου, Ιστορία του Ελληνισμού με κέντρον και βάσιν την Μακεδονίαν..., Αθήνα 1923, σελ. 246.

(31) Βλ. Δ. Α. Πετρακάκου, Κοινοβουλευτική Ιστορία της Ελλάδος, τόμ. 1 (1453-1843), Αθήνα 1935, σελ. 116-118.

(32) Βλ. Τρύφωνος Ευαγγελίδου, Η παιδεία επί Τουρκοκρατίας, Εν Αθήναις 1936, επανέκδοση 1992, ευρετήριο Κώστα Λάππα, τόμ. Α', σελ. 202.

(33) Βλ. Γκ. Α. Αρς, «Ρήγας Βελεστινλής (ή Ρήγας Φεραίος Κωνσταντίνος)», Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 29, Αθήνα 1982, σελ. 397. Επίσης και σε Ισπανικές Εγκυκλοπαίδειες γίνεται αναφορά στο όνομα «Κωνσταντίνος»: Enciclopedia Universal Ilustrada, Europeo-Americana, Μαδρίτη 1926 , τόμ. 51 και Gran Enciclopedia Larousse, editorial Planeta, S.A., Barcelona 1990, τόμ. 10.

(34) Βλ. Βάσου Καλογιάννη, Η γενιά του Ρήγα. Κλάδοι και παρακλάδια του δένδρου των Βελεστινλήδων, Λάρισα 1973, σελ. 6 και Θεσσαλικός χώρος, τόμ. πρώτος. Γενικά της θεσσαλίας, (χ. χ. και χ.τ.), σελ. 276.

(35) Βλ. Λέανδρου Βρανούση, Ρήγας, Βασική Βιβλιοθήκη, αρ. 10, Αθήνα , σελ. 8.