Και πάλι για την  καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή (2)
11 Σεπτεμβρίου 2009

Κύριε Διευθυντά,

1. Όταν κάποιος δημοσιεύει τις απόψεις του τότε αυτοδικαίως κρίνεται από τους αναγνώστες και η έκφραση σχετικών κρίσεων τους δεν μπορεί να θεωρηθεί «επίθεση» και μάλιστα «αναίτια», όπως θα ήθελε να παρουσιάσει ο κ. Γεώργιος Σαββανάκης στην απαντητική του επιστολή της 5 Σεπτεμβρίου για το κείμενό μου σχετικά με την ντόπια και μη βλάχικη καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή, που δημοσιεύθηκε στην έγκριτο εφημερίδα «Η Θεσσαλία» στις 2 Σεπτεμβρίου.  Επί πλέον από πουθενά δεν διαπιστώνεται στο κείμενό μου να υπήρξε προσβολή της ηθικής υπόστασής του, γι' αυτό και στη χρησιμοποίηση του δεύτερου επιθέτου της φράσης του «αναίτια και ανήθικη επίθεση» κάποιο εννοιολογικό λάθος θα έχει κάνει. Αλλά συγχωρητέος. Από πότε όμως η κριτική των απόψεων άρχισε να θεωρείται   «ανήθικη» επίθεση; Οι συστάσεις  σε επιστήμονες να παραθέτουν τα απαραίτητα επιστημονικά τεκμήρια στις υποστηριζόμενες απόψεις τους δεν μπορεί να θεωρείται «ανήθικη επίθεση». Χρειάζεται προσοχή να μην μπερδεύουμε τα «αμπέρδευτα».

2. Οι αναγνώστες, που διάβασαν την παράθεση του χωρίου του Gustan Weigand στο κείμενο «Οι Βλάχοι του Βελεστίνου» των «Διαδρομών», 15 Αυγούστου 2009, αποκόμισαν την άποψή του, που είναι και καταληκτήρια φράση του κειμένου, πως  «Ενας από τους πιο γνωστούς ποιητές της σύγχρονης Ελλάδος, ο Ρήγας Φεραίος, γεννήθηκε εκεί από αρωμούνικη οικογένεια».  Αυτό θα κράταγαν, αφού το λέει και ο Γερμανός επιστήμονας(!!!). Χωρίς επεξήγηση, χωρίς τεκμήρια, έτσι αυθαίρετα γραμμένη  στο κείμενο. 

 Αφού δόθηκε όλο το κείμενο με τις επεξηγήσεις, όπως υποστηρίζεται, και διαπιστώθηκε η παράλειψη τους, δεν υπήρξε όμως στα επόμενα φύλλα της εφημερίδος σχετική επεξήγηση και αντίστοιχη προσθήκη, ώστε οι αναγνώστες να μην μείνουν με την αυθαίρετη άποψη του Weigand για την καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή. Το σωστό και δεοντολογικό θα ήταν σε επόμενο φύλλο της εφημερίδας, να είχε γίνει η σχετική διόρθωση με την παράθεση όλης της παραγράφου. Επομένως οι αναγνώστες ανέγνωσαν καθαρά και σκέτα την άποψη του Weigand, ο οποίος, όπως γράψαμε, δεν έχει δημοσιεύσει κάποια εργασία για τον Ρήγα, ώστε να λαμβάνεται σοβαρά η άποψή του, πως ο Ρήγας κατάγονταν από Αρωμούνικη οικογένεια, κάτι που δίνει την εντύπωση στους αναγνώστες ότι το αποδέχεται και ο αρθρογράφος.

3.Οσον αφορά την παράθεση αποσπασμάτων από άλλους συγγραφείς, τονίζουμε ότι όταν παρατίθενται αυτό γίνεται πάντοτε με κριτικό μάτι και μετά την επιστημονική εξέταση για την αλήθεια τους. Η αναγραφή της τελευταίας φράσης από το απόσπασμα του Weigand για την καταγωγή του Ρήγα θα έπρεπε να είχε ήδη ανασκευασθεί από τον αρθρογράφο μετά  τα όσα σχετικά επιστημονικά τεκμήρια έχουν παρατεθεί και να αγνοηθούν από επιστήμονες πού ακολουθούν την ρήση του Ρήγα να συλλογιέται κανείς ελεύθερα και να μην καταφεύγουν στις κατασκευασμένες  απόψεις περί βλάχικης καταγωγής του Ρήγα.

4. Δεν γίνεται συζήτηση για το αν οι ορεσίβιοι κάτοικοι του Περιβολίου κατέβαιναν στα χειμαδιά της περιοχής Βελεστίνου. Περί αυτού ουδείς έχει αντίθεση άποψη. Η συζήτηση γίνεται αν ο Ρήγας κατάγονταν από το Περιβόλι και όχι από το Βελεστίνο, αν είχε βλάχικη καταγωγή ή ήταν ντόπιος, γηγενής. Και μέχρι σήμερα λέγεται σαν επιχείρημα,  μεταφέροντας ανακόλουθα το σήμερα στην εποχή του Ρήγα, πως αφού το «Σπίτι του Ρήγα» βρίσκεται στο Βλαχομαχαλά άρα ο Ρήγας ήταν Βλάχος!!!  Γι' αυτό και τονίσθηκε ότι είναι πολύ σημαντικό το απόσπασμα που μνημόνευσε ο κ. Σαββανάκης, (και θα περιληφθεί στη νέα έκδοση του βιβλίου "Ονομα και καταγωγή του Ρήγα", αφού εκφράσω τις ευχαριστίες για την υπόμνηση) από το κείμενο του William Leake: «Στην πόλη-το Βελεστίνο-υπάρχουν γύρω στις 250 τουρκικές οικογένειες, αλλά τα τούρκικα σπίτια είναι πολύ περισσότερα. Τα υπόλοιπα, καθώς είναι διαθέσιμα με ενοίκιο, κατέχονται από ΄Ελληνες των Αγράφων ή από Βλάχους του όρους Πίνδος». Δηλαδή οι Βλάχοι του Περιβολίου «νοίκιαζαν» τα σπίτια των Τούρκων, που βρίσκονταν στον τούρκικο μαχαλά από το Κεφαλόβρυσο και κάτω προς τους μπαξέδες μέχρι το Τσιφλίκι (τοπωνύμιο που διατηρείται μέχρι σήμερα), ενώ η μόνιμοι ΄Ελληνες κάτοικοι  του Βελεστίνου στην εποχή του Ρήγα έμεναν στη χριστιανική συνοικία, που εκτείνονταν πάνω από το Κεφαλόβρυσο μέχρι τους πρόποδες της Μαλούκας. Δεν υπήρχε «βλάχικη συνοικία» εκείνα τα χρόνια, απλώς οι «Βλάχοι του όρους Πίνδος» «νοίκιζαν» τα σπίτια των Τούρκων στην τουρκική συνοικία. Δεν έμειναν στην χριστιανική συνοικία όπου ήταν και το Σπίτι του Ρήγα. Γι' αυτό και τονίσθηκε πως η παράθεση του κειμένου του Leake θα έπρεπε να προσεχθεί, διότι ακριβώς δίνει τη λύση στο που κατοικούσαν τα χρόνια εκείνα οι Βλάχοι του Βελεστίνου κατά τον χειμώνα.

 5. Η χρήση των επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων και τεκμηρίων είναι απαραίτητη στην υποστηριζόμενη άποψη  κάθε γνωστικού αντικειμένου της επιστήμης, (ιστορίας, φιλολογίας, ιατρικής,  φυσικής κλπ.). Πρέπει δηλαδή να υπάρχει η απαραίτητη τεκμηρίωση. Η σύσταση αυτή είναι γενική. Γι' αυτό και έγινε. Και για ένα σοβαρό μεταπτυχικό και σοβαρή διδακτορική διατριβή πρέπει να ακολουθείται η ρήση του Ρήγα «Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά» και να τεκμηριώνονται τα υποστηριζόμενα.

6. Είναι πολύ ενθαρρυντική η αναφορά του κ. Γ. Σαββανάκη πως θα είναι ελεύθερος από σκοπιμότητες και  όσο πιο αντικειμενικά γίνεται.  ΄Ετσι  αφού πάλι με ψυχραιμία αναλύσει όλα τα επιστημονικά τεκμήρια περί της καταγωγής του Ρήγα θα φθάσει στο ίδιο συμπέρασμα που έφθασα μετά την έρευνά μου, πως ο Ρήγας δεν έχει βλάχικη καταγωγή, αλλά ήταν γηγενής, ντόπιος, όπως αυτό τεκμαίρεται από τα συνοπτικά παρατιθέμενα: Α)   το όνομά του ήταν «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός», δηλωτικό της καταγωγής του. Δεν επονομάζεται «Ρήγας Περιβολιώτης Μακεδών». Β). Για τη γενέτειρά του το Βελεστίνο ακόμη και για τη Μαγνησία και τη Θεσσαλία γράφει πάρα πολλά, αντίθετα για τα Βλαχοχώρια της Πίνδου Περιβόλι, Αβδέλα, Σαμαρίνα δεν κάνει καμμιά μνεία, παντελώς τα αγνοεί. Γ). Στη «Χάρτα της Ελλάδος» δεν αναγράφει το Περιβόλι και τα άλλα Βλαχοχώρια. Αν η καταγωγή του ήταν από το Περιβόλι θα το ανέγραφε. Δεν το αναγράφει διότι ούτε κάν θα το γνώριζε. Δ). Στα βιβλία του και τους χάρτες του ο Ρήγας δεν μνημονεύει τους Βλάχους, ενώ δύο φορές μνημονεύει τους «Γκαραγκούνηδες» (στην Χάρτα του και στον Νέον Ανάχαρσι). Ε). Το «Σπίτι του Ρήγα» βρίσκονταν στην χριστιανική συνοικία, το Βαρούσι, όπου έμεναν οι μόνιμοι Ελληνες κάτοικοι του Βελεστίνου. Οι Βλάχοι «νοίκιαζαν» τα σπίτια των Τούρκων, που βρίσκονταν στην τουρκική συνοικία, που εκτείνονταν από το Κεφαλόβρυσο και μέχρι τους μπαξέδες, μέχρι το Τσιφλίκι.  

              Ευελπιστεί κανείς πως τώρα ως νέος επιστήμονας ο κ. Γεώργιος Σαββανάκης, «ελεύθερος από σκοπιμότητες και όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά» θα μελετήσει διεξοδικά το θέμα της καταγωγής του Ρήγα και θα συστήσει τα επιστημονικά συμπεράσματά του και στους άλλους που κατά κανόνα δεν μελετούν τα έργα του Ρήγα, ώστε να πάρει ένα τέλος αυτή η αντιεπιστημονική «παραφιλολογία» περί της τάχα  βλάχικης καταγωγής του «Ρήγα Βελεστινλή του Θετταλού».

 

Και πάλι η καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή 31-8-2009

            Στο αφιέρωμα με τίτλο «Οι Βλάχοι της Μαγνησίας»  των «Διαδρομών» της εγκρίτου εφημερίδας «Η Θεσσαλία», (15 Αυγούστου 2009),  δημοσιεύονται και πάλι ορισμένες ανακρίβειες για την καταγωγή του Ρήγα από τον αρθρογράφο του κειμένου κ. Γεώργιο Σαββανάκη. 

Γενικά πρέπει να λεχθεί ότι ο επιστήμονας που έχει θητεύσει στο Πανεπιστήμιο για κάθε άποψη, που υποστηρίζει, θα πρέπει να προσκομίζει τα απαραίτητα στοιχεία, τα οποία αντέχουν στην επιστημονική βάσανο. Τα υποστηριζόμενα όμως στο άρθρο για την τάχα βλάχικη καταγωγή του Ρήγα δείχνουν ότι δεν έχουν μελετηθεί από τον αρθρογράφο τα έργα του Ρήγα, ώστε να σχηματίσει γνώμη για το τι λέει ο Ρήγας για την καταγωγή του, ούτε λαμβάνονται υπ' όψιν οι σοβαρές μελέτες περί του θέματος, παρά αυθαίρετα και σκόπιμα παρατίθενται κάποιες ατεκμηρίωτες «παραφιλολογικές» γνώμες, οι οποίες όμως δυστυχώς λαμβάνονται ως θέσφατα.

Η επιμονή και ιδιαίτερα από επιστήμονες στο θέμα της τάχα βλάχικης καταγωγής του Ρήγα, δύο τινά δηλώνουν, ή δεν έχουν μελετήσει το θέμα και δέχονται έτσι αποσπασματικά κάποιες άλλες γνώμες ή σκοπίμως ακολουθούν με επιμονή αυτήν την τακτική, παρόλο που τα επιστημονικά τεκμήρια δείχνουν ότι ο Ρήγας δεν έχει βλάχικη καταγωγή. Η τακτική τους αυτή μοιάζει με εκείνη των Σκοπιανών, οι οποίοι παραγνωρίζουν όλα τα επιστημονικά στοιχεία της αρχαιολογίας και της ιστορίας για τον Μέγα Αλέξανδρο και την Μακεδονία.

Για τους αναγνώστες σας και για τον κ. Γεώργιο Σαββανάκη, θα αναφερθούν ενδεικτικά και από εκείνα που έχουμε γράψει στην τεκμηριωμένη μελέτη μας «΄Ονομα και καταγωγή ου Ρήγα Βελεστινλή», Β΄ έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα,, Αθήνα 2000, την οποία θα όφειλε ο κ. Σαββανάκης να την είχε μελετήσει αντικειμενικά χωρίς παρωπίδες και σκοπιμότητες, όπως αρμόζει σε επιστήμονα: 

1.      Το ίδιο το όνομα, που ο Ρήγας αναγράφει στα έργα του, «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός», δείχνει την καταγωγή του από το Βελεστίνο.  Επί πλέον προσθέτει και την καταγωγή του από την ευρύτερη περιοχή, την Θεσσαλία. Αν κατάγονταν από το Περιβόλι, με τη γνωστή τοπικιστική νοοτροπία, που διακρίνει τους Βλάχους - και καλά κάνουν - θα ανέγραφε «Ρήγας Περιβολιώτης Μακεδών», όπως και άλλοι λόγιοι Μακεδόνες έχουν χρησιμοποιήσει, όπως ενδεικτικά μνημονεύουμε τους ιατρούς «Θωμάς Μανδακάσης Καστοριανός Μακεδών», «Δημήτριος Καρακάσσης Σιατιστεύς Μακεδών».

2.       Θα έπρεπε ο κ. Σαββανάκης να μελετούσε τα έργα του Ρήγα και να σημείωνε τι έγραψε ο Ρήγας για το Βελεστίνο και τη Θεσσαλία και τι για την υποτιθέμενη Βλάχικη καταγωγή του, για το Περιβόλι και γενικότερα τα Βλαχοχώρια της Πίνδου. Αν έκανε αυτή τη διερεύνηση, που θα όφειλε να την έκανε ως πτυχιούχος του Αρχαιολογικού Ιστορικού Τμήματος Πανεπιστημίου και μεταπτυχιακός φοιτητής, θα διαπίστωνε ότι για μεν το Βελεστίνο και τη Θεσσαλία έχει καταχωρίσει στα έργα πάρα πολλά στοιχεία, ενώ για το Περιβόλι και την υποτιθέμενη βλάχικη καταγωγή του καθώς και για τους Βλάχους ούτε μία λέξη, ούτε μία αράδα. Περισσότερα βλ. Δρ. Δημ. Καραμπερόπουλου, «Το Βελεστίνο και η Θεσσαλία στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή», Υπέρεια, τόμ. 3, Πρακτικά Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου "Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας", (Βελεστίνο 1997), Αθήνα 2002, σσ. 713-738.

Μάλιστα θα διαπίστωνε ότι, ενώ ο Ρήγας δεν μνημονεύει στα έργα του τους Βλάχους του Βελεστίνου, θα έβλεπε ότι μνημονεύει τους «Γκαραγκούνηδες», γιατί τους γνωρίζει, και μάλιστα τους ταυτίζει με την αρχαία φυλή των «Κενταύρων», (βλ. Χάρτα, φύλο 5, και Νέο Ανάχαρσις, Βιέννη 1797, επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, επιμέλεια-εισαγωγή-ευρετήριο Δημ. Καραμπερόπουλου, Αθήνα 2006, σ. 263).

3.      Επίσης ο αρθρογράφος ως νέος επιστήμονας, με ζήλο για την ανεύρεση της ιστορικής αλήθειας, θα έπρεπε να μελετούσε  τη μεγαλειώδη «Χάρτα της Ελλάδος», στην οποία ο Ρήγας καταχωρίζει το τοπογραφικό διάγραμμα της γενέτειράς του Βελεστίνου, για την οποία αναγράφει και τόσα άλλα στοιχεία καθώς επίσης για την ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας.  Όμως αν θα πήγαινε στην περιοχή της Πίνδου θα έβλεπε ότι ο Ρήγας δεν αναγράφει το Περιβόλι, ούτε άλλο Βλαχοχώρι. Αν ο Ρήγας κατάγονταν από εκεί, αν το είχε επισκεφθεί, αν ήταν από «αρωμούνικη οικογένεια», όπως σημειώνει, και οι γονείς, παππούδες του είχαν μιλήσει για το Περιβόλι, θα ανέγραφε στη Χάρτα του το Περιβόλι, όπως τόσα και τόσα ανέγραψε για το Βελεστίνο. Ο Ρήγας παντελώς  αγνοεί το Περιβόλι, ούτε καν το γνώριζε.

Χαρακτηριστικά ο Βλάχος ιστορικός του Ρήγα πρ. Διευθυντής του Κέντρου Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, σημειώνει σχετικά,  «Αν ο Ρήγας είχε έστω και κάποια μακρινή καταγωγή (ή είχε ακούσει αόριστες αναμνήσεις κάποιας μακρινής καταγωγής) από τους ορεινούς εκείνους πληθυσμούς που παραχείμαζαν στα βοσκοτόπια του Βελεστίνου, όταν συνέτασσε τον μεγάλο Χάρτη του και τον παραγέμιζε με άπειρες λεπτομέρειες, θα θυμόταν και θα σημείωνε δύο-τρία τουλάχιστον από τα ορεινά χωρίς των ημινομαδικών εκείνων πληθυσμών. Δεν σημείωσε όμως κανένα. Τα χωριά της Πίνδου, Περιβόλι, Σαμαρίνα, Αβδέλλα κλπ. δεν αναγράφονται στον Χάρτη. Ο Ρήγας δεν ήξερε ούτε την ύπαρξή τους». (Βλ. Λ. Βρανούση, Ρήγας Βελεστινλής, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, 1998, σ. 15-16).

Δυστυχώς οι συγγραφείς, που υποστηρίζουν την βλάχικη τάχα καταγωγή του Ρήγα, παραβλέπουν το σημαντικό αυτό στοιχείο. Στέκονται στη συνήθη «παραφιλολογία» και όχι στα επιστημονικά τεκμήρια.

4.      Εντύπωση προκαλεί που ο κ. Γ. Σαββανάκης παραθέτει κείμενο του Γερμανού επιστήμονα Gustan Weigand, (άχ αυτή η ξενομανία διατηρείται δυστυχώς ακόμη και στους νέους μας επιστήμονες του 21ου αι.), ο οποίος το 1889 είχε επισκεφθεί το Βελεστίνο, κατέγραψε τα σχετικά με τους Βλάχους και ανέγραψε στο βιβλίο του απλά και μόνο χωρίς την απαραίτητη επεξήγηση ότι «Ένας από τους πιο γνωστούς ποιητές  της σύγχρονης Ελλάδος, ο Ρήγας Φεραίος γεννήθηκε από αρωμούνικη οικογένεια».  Όμως θα έπρεπε να γνωρίζει ότι ο Weigand δεν έχει γράψει κάποια μονογραφία για τον Ρήγα, ώστε να έχει επιστημονική ισχύ η γνώμη του. Απλά και μόνο  αναγράφει εκείνο που του είπανε οι Βλάχοι του Βελεστίνου, χωρίς να τεκμηριώνει με τα απαραίτητα στοιχεία ότι ο Ρήγας «γεννήθηκε από αρωμούνικη οικογένεια». Γι' αυτό και δεν θα έπρεπε να λαμβάνεται υπ' όψιν η αναφορά του αυτή.

Και αν πράγματι ο αρθρογράφος θα ήθελε να είναι αντικειμενικός θα έπρεπε να παραθέσει στο κείμενο του και τη γνώμη του Βλάχου ιστορικού του Ρήγα Λέανδρου Βρανούση, (ό. π. σ. 15) ο οποίος ως σοβαρός επιστήμονας που δεν υπηρετεί σκοπιμότητες γράφει τα αντίθετα. Μάλιστα επεξηγεί ότι «Δεν ήταν δυνατόν να θεωρείται και να αυτοαποκαλείται "Βελεστινλής"παρά μόνον ένας από τους μόνιμους κατοίκους του Βελεστίνου, γέννημα και θρέμμα του χωριού και όχι κάποιος από τους εποχικούς περιοίκους, όπως εκείνοι που κατέβαιναν τον χειμώνα από τα ορεινά της Πίνδου και παραχείμαζαν στα βοσκοτόπια της γύρω περιοχής. Αυτοί θεωρούσαν και θεωρούν γενέτειρά τους το ορεινό χωριό τους και ποτέ τα χειμαδιά», (υπογράμμιση δική μας)

5.      Τα σχετικά με την «Αγιά Παρασκευή» του τοπογραφικού διαγράμματος του Βελεστίνου του Ρήγα, που χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος, δείχνουν τη ρηχότητα των επιχειρημάτων του. Δεν είναι δυνατόν να υποστηρίζεται χωρίς στοιχεία, μια και δεν υπάρχουν, για το ποιός ανοικοδόμησε τον ναό της Αγίας Παρασκευής με  μόνο σκεπτικό τις πιθανότητες μια και οι Περιβολιώτες τιμούν την «αγία Παρασκευή». Αυτά είναι παραφιλολογήματα δεν είναι επιστημονικά τεκμήρια. Πάντως σημειώνουμε ότι μέχρι πρόσφατα που αρχίσαμε να ασχολούμαστε με την έκδοση της Χάρτας του Ρήγα δεν υπήρξε μέριμνα για τον ναό της Αγίας Παρασκευής της Χάρτας του Ρήγα. Γι' αυτό και προτείναμε στον τότε ιερέα του Αγίου Κωνσταντίνου π. Γεώργιο Αλεξίου να βοηθήσουμε να κτισθεί ένας μικρός ναϊσκος στο όνομα της Αγίας Παρασκευής που μνημονεύει ο Ρήγας. Τελικά όμως έγινε το γνωστό παρεκκλήσι μέσα στον  Ιερό Ναό του αγίου Κωνσταντίνου.

Ακόμη, με την αυθαίρετη αυτή συλλογιστική που υποστηρίζει και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής του Νταβλεγλί, (που δείχνει  το αντίθετο από όσα μειωτικά σημείωνε για τους ντόπιους κατοίκους του Βελεστίνου για την αγία Παρασκευή) πως και αυτήν την έκτισαν οι  Βλάχοι της περιοχής(!!!). 

6.      Θα ήθελα να συστήσω στον νέο επιστήμονα κ. Γεώργιο Σαββανάκη να μελετάει, να εξετάζει το περιεχόμενο  των πηγών που χρησιμοποιεί, όπως εκτός των ανωτέρω που αναφέρθηκαν, και εκείνο του περιηγητή William Leake,  ο οποίος αναφέρει ότι το 1809 οι Περιβολιώτες «νοίκιαζαν» τα σπίτια των Τούρκων του Βελεστίνου. Αν το πρόσεχε θα τον βοηθούσε σημαντικά.

Η πληροφορία αυτή δείχνει ότι οι ορεσίβιοι πληθυσμοί και οι Περιβολιώτες, που παραχείμαζαν στο Βελεστίνο «νοίκιαζαν» τα σπίτια των Τούρκων, τα οποία, όπως σημειώνει και ο Leake, βρίσκονταν στους μπαξέδες, στο κάτω μέρος του Βελεστίνου, όπου εκτείνονταν η τουρκική συνοικία από το Κεφαλόβρυσο μέχρι τη συνοικία «Τσιφλίκι», τοπωνύμιο που διατηρείται μάλιστα μέχρι σήμερα. Δεν έμεναν δηλαδή στην περιοχή όπου ήταν η χριστιανική συνοικία, το Βαρούσι, και η οποία εκτείνονταν πάνω από το Κεφαλόβρυσο μέχρι τους πρόποδες της Μαλούκας. Αυτό εξάλλου δείχνει και ο Ρήγας στο τοπογραφικό διάγραμμα του Βελεστίνου. Ας γίνει επί τέλους κατανοητό πως στην εποχή του Ρήγα δεν υπήρχε «Βλάχικη συνοικία» στο Βελεστίνο. Απλά «νοίκιαζαν» τα σπίτια των Τούρκων. Η «Βλάχικη συνοικία» με μόνιμη δηλαδή κατοικία, άρχισε να αναπτύσσεται μετά την απελευθέρωση του 1881, όπως έχει παρατηρήσει ο Σπυρίδων Λάμπρος, που επισκέφθηκε το Βελεστίνο το 1894.

7.      Τέλος θα έλεγα στον νέο επιστήμονα κ. Γεώργιο Δ. Σαββανάκη μια και συμμετείχε στο Ε΄ Διεθνές Συνέδριο «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας» (Βελεστίνο 2007) και με γνώριζε,  πως θα μπορούσε, αν βέβαια θα ήθελε την ανεύρεση της αλήθειας για την καταγωγή του Ρήγα, να συζητούσαμε διεξοδικά το θέμα και να μην έγραφε τα ανωτέρω υποστηριζόμενα χωρίς τεκμήρια. Θα γνώριζε ακόμη ότι αν η μελέτη μου για την καταγωγή του Ρήγα έδειχναν ότι ήταν βλάχικη θα την υποστήριζα και πάλι κατά τον ίδιο τρόπο. Προέχει  η ιστορική αλήθεια. Πάντως για ένα σοβαρό μεταπτυχιακό και στη συνέχεια μια σοβαρή διδακτορική διατριβή θα πρέπει να έχει πάντοτε στο μυαλό του τη ρήση του Ρήγα Βελεστινλή «Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά». Να 'ναι πάντοτε ελεύθερος από σκοπιμότητες.