Ο Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε το 1757 από ντόπιους γονείς στο Βελεστίνο Μαγνησίας, όπου βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλεως των Φερών, γι' αυτό και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς του δώσανε το επώνυμο "Φεραίος", ενώ ο ίδιος ουδέποτε το χρησιμοποίησε. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν "Ρήγας", όνομα που συνηθιζόταν στην περιοχή του Βελεστίνου και του Πηλίου, ενώ ως επώνυμο ο ίδιος χρησιμοποίησε το όνομα της γενέτειράς του, κατά τη συνήθεια των λογίων της εποχής του, το "Βελεστινλής" . Νέος με δίψα για μάθηση σπουδάζει στη Σχολή της Ζαγοράς, όπου μελετούσε και αρχαίους συγγραφείς, όπως διαπιστώνεται από αυτόγραφά του σε σχετικό βιβλίο, το οποίο τώρα απόκειται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος . Στη γενέτειρά του θα άγγιξε τα λείψανα των Φερών, της πόλης του Αδμήτου και του Ιάσονα. Εκεί θα ένιωσε τη σημασία, που έχει στην αυτοσυνειδησία, η γνώση της ένδοξης ιστορίας των προγόνων. ΄Ομως στη γενέτειρά του, το Βελεστίνο, θα είχε επίσης και την τρομακτική εμπειρία της βαρβαρότητας της οθωμανικής εξουσίας, που χαρακτηριστικά περιγράφει σε υποσημείωση του στο βιβλίο "Νεος Ανάχαρσις" : «Οι συχνοί άδικοι φόνοι κατά των χριστιανών, οπού γίνονται την σήμερον εδώ, ήθελον ερημώσει εξ ολοκλήρου αυτήν την πόλιν, αν αι φυσικαί χάριτές της δεν ήθελον τους αναγκάζει να υπομένουν όλα, δια ν' αφήσωσι κάν τα κόκκαλά των εκεί οπού ετάφησαν και οι προπάτορές των. Ο Ανάχαρσις δεν εστέκετο μήτε μίαν στιγμήν τώρα, αλλ' έφευγε να κρυφθή το γληγορώτερον εις τα ενδότερα της Σκυθίας του». Από το Βελεστίνο ο Ρήγας φεύγει σε ηλικία περίπου είκοσι ετών και πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου μαθαίνει ξένες γλώσσες και αυξάνει τις γνώσεις του κοντά στους Φαναριώτες. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Βλαχία , όπου υπήρχε κάποια ελευθερία και γειτνίαζε με την Ευρώπη.

  Σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της επαναστατικής σκέψης του Ρήγα και τη σύλληψη του συγκεκριμένου επαναστατικού του σχεδίου θα διαδραμάτισαν οι μελέτες του και τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του. Επισημαίνουμε ότι ήδη ακόμη όταν μετέφραζε το Σχολείον των ντελικάτων εραστών και το Φυσικής απάνθισμα, ο Ρήγας παράλληλα ασχολούνταν με τα πολιτικοκοινωνικά θέματα, όπως δείχνει το γεγονός ότι εκείνη την εποχή μετέφραζε το βιβλίο του Μοντεσκιέ, Πνεύμα των νόμων, που αναφέρεται στη διάκριση των εξουσιών και στα πολιτικά συστήματα διακυβερνήσεως του κράτους. Η ενέργεια αυτή του Ρήγα δείχνει ότι από την αρχή της πνευματικής του δημιουργίας υπήρχε το ενδιαφέρον του για τη σημασία της υπάρξεως ενός συγκεκριμένου νομικού πλαισίου για την λειτουργία της πολιτείας. Χαρακτηριστικά σημειώνει στην τελευταία σελίδα του βιβλίου Φυσικής απάνθισμα, Βιέννη 1790, «Είδησις. Αν κανένας φιλογενής αγαπά να κοπιάση μεταφράζωντας προς όφελος του γένους κανένα βιβλίον, ας μην επιχειρισθή το Esprit des loix par monsieur Montesquieu επειδή και είναι μισομεταφρασμένον υπ' εμού, και τελειώωντας έχει να τυπωθή». Ακόμη ο Ρήγας βίωσε σημαντικά γεγονότα της εποχής του τα οποία ενίσχυσαν στο να διαμορφώσει τη συγκεκριμένη επαναστατική του φυσιογνωμία: Α). Τα Ορλωφικά, (1770), όπως αποκλήθηκαν οι επαναστατικές κινήσεις των σκλαβωμένων Ελλήνων κατά των Τούρκων μετά από παρακίνηση του ναυάρχου Αλεξίου Ορλώφ (1737-1809), που πνίγηκαν στο αίμα λόγω της μη παροχής της υποσχόμενης βοηθείας εκ μέρους των Ρώσων. Β) Τον πόλεμο των «τριών Ιμπερίων» (1787-1792) μεταξύ Αυστρίας, Ρωσίας και Τουρκίας αντίστοιχα, που κατέληξε στις μεταξύ τους συμφωνίες του Συστόβ (1791) και Ιασίου (1792), διαψεύοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο τις ελπίδες των σκλαβωμένων για βοήθεια από τα χριστιανικά κράτη. Γ) Τη νέα πολιτειακή κατάσταση με την Γαλλική Επανάσταση (!789) και την κατάργηση της κληρονομικής εξουσίας.

  Οι πολύπλευρες ωστόσο πτυχές της προσωπικότητος του Ρήγα αποκαλύπτονται μετά από τη διεξοδική μελέτη των έργων του και του επαναστατικού του σχεδίου, από όπου διαπιστώνεται ότι είναι μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του Νεώτερου Ελληνισμού: Διαφωτιστής, Επαναστάτης, Μάρτυρας, Πολιτικός νούς, Στρατιωτικός νούς, Εθνεγέρτης, Οραματιστής μιας δημοκρατικής πολιτείας του Βαλκανικού χώρου.

  1. Διαφωτιστής θεωρείται για τα εθνοδιαφωτιστικά του βιβλία, που έγραψε και τύπωσε. Συγκεκριμένα, ο Ρήγας κάνει την εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1790 με τα πρώτα του δύο βιβλία. το «Σχολείον των ντελικάτων εραστών», θεωρείται ως το πρώτο βιβλίο από το νέο είδος λογοτεχνικού έργου, του μυθιστορήματος, στο ελληνικό χώρο. Μάλιστα στο βιβλίο αυτό από πολύ νωρίς δείχνεται η πρωτοπόρα πολιτικοκοινωνική θέση του Ρήγα, διότι εναντιώνεται στους τίτλους ευγενείας, που τότε συνηθίζονταν. Χαρακτηριστικά γράφει ότι «η αληθινή ευγένεια είναι φυτεμένη εις το υποκείμενον του ανθρώπου και όχι εις τους ματαίους τίτλους των προπατόρων (καθώς μεγαλαυχούν μερικοί και υπεραίρονται, ωσάν να εκατέβηκαν από τα σύννεφα με το ζιμπίλι και άν τους παρατηρήσει κανείς, τους ευρίσκει ή τρελλούς ή μωρούς» .

  Την ίδια χρονιά τύπωσε επίσης το βιβλίο "Φυσικής απάνθισμα" ;, όπου στον πρόλογό του δίνει ένα δίδαγμα, πως πρέπει να αποφεύγουμε την μεμψιμοιρία και να δουλεύουμε για την μόρφωση του λαού. Παρατηρεί χαρακτηριστικά ότι "Δεν ευχαριστήθην μόνον απλώς να θρηνήσω την κατάστασιν του γένους μου, αλλά και συνδρομήν να επιφέρω επάσχισα όσον το επ' εμέ, απανθίζοντας από τε της Γερμανικής και Γαλλικής γλώσσης τα ουσιωδέστερα της Φυσικής ιστορίας, τα οποία δια να γένουν πλέον εύληπτα, συνέπονται κατ' ερωταπόκρισιν διδασκάλου και μαθητού, έως εις ένα μέρος". Ο Ρήγας γράφει τη φυσική του σε "απλούν ύφος" για να είναι κατανοητή από τον λαό και να καταπολεμήσει έτσι τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Μεταφέρει, όπως έχουμε αποδείξει με τις έρευνές μας , στις σελίδες της φυσικής του την επιστημονική γνώση της γαλλικής Εγκυκλοπαιδείας (1751-1776) των Diderot και D' Alambert. Κατόρθωσε μάλιστα τα επιστημονικά κείμενα να τα αποδίδει στα απλά ελληνικά με θαυμάσια ρέουσα γλώσσα και με γλαφυρότητα. Τονίζει ακόμη στον πρόλογό του ότι στόχος του ήταν όλοι να καταλάβουν αυτά που γράφει και όχι να κάνει επίδειξη γνώσεων για μία μικρή μειοψηφία μορφωμένων, οι οποίοι έγραφαν σε δυσκολονόητο αρχαϊκό ιδίωμα. Χαρακτηριστικά παρατηρεί ότι "Οθεν αφορώντας ο σκοπός μου εις το να ωφελήσω το γένος μου, και όχι πρός επίδειξιν να επισωρεύσω λέξεις εις αυτό μου το απάνθισμα, έπρεπε να το εκθέσω με σαφήνειαν όσον το δυνατόν, οπού να το καταλάβουν όλοι, και να αποκτήσουν μίαν παραμικράν ιδέαν της ακαταλήπτου φυσικής". Στόχος του τελικός ήταν "να αναλάβη το πεπτωκός Ελληνικόν γένος" και να φθάσει στην προγενέστερη του θέση στην παιδεία και στην μόρφωση.

  Ωστόσο όπως έχουμε δείξει σε σχετική μελέτη μας , με την φυσική του Ρήγα μεταφέρεται για πρώτη φορά σε έντυπο ελληνικό βιβλίο η επιστημονική γνώση της κυκλοφορίας του αίματος. Ας σημειωθεί ακόμη ότι ο Ρήγας συμβάλλει και στον πλουτισμό της ελληνικής γλώσσας καταχωρίζοντας λέξεις και νέους όρους, οι οποίοι έκτοτε καθιερώνονται στο Ελληνικό λεξιλόγιο, όπως "ανεμόμετρον", "ηλεκτρόμετρον", "μαγνητισμός", "πνευμονική αρτηρία", "πνευμονική φλέβα", "αισθαντικός", "ωθηστικός", "οριζοντικός" .

  Ο Ρήγας τη σημαντική χρονιά που αρχίζει να εφαρμόζει το επαναστατικό του σχέδιο, το 1797, μεταφράζει και τυπώνει δύο θεατρικά έργα, γνωρίζοντας τον παιδευτικό ρόλο του θεάτρου στην πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων. Γι' αυτό εξάλλου στην Χάρτα της Ελλάδος, το φύλλο επτά, παραθέτει και την εικόνα του αρχαίου θεάτρου. Στα "Ολύμπια" του Μεταστάσιο απαριθμεί τα αθλήματα των Ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητας, όπου ακόμη παραθέτει και την πληροφορία ότι μερικά από αυτά τα αθλήματα στην εποχή του διατηρούνται στην Θεσσαλία και σε όλη την Ελλάδα. Προφανής ο σκοπός του Ρήγα, να συνδέσει το παρόν με το ένδοξο παρελθόν, και να δημιουργήσει τα ανάλογα συναισθήματα στους αναγνώστες του, που θα είναι απαραίτητα στην ανάπτυξη της επαναστατικής τους διάθεσης. Μάλιστα, βρίσκει ευκαιρία και με τα πιό έντονα τυπογραφικά στοιχεία τονίζει ιδιαίτερα τέσσερις φορές τη λέξη «Ελευθερία», φορτίζοντάς την με νόημα επαναστατικό. Επίσης, στο έργο του "Βοσκοπούλα των Αλπεων" του Μαρμοντέλ τονίζει στην αρχή του βιβλίο με έμφαση υπογραμμίζει τη ρήση «Ο ιερός της πατρίδος έρως εμφωλεύει εις την καρδίαν και η καρδία δεν γηράσκει ποτέ», θέλοντας έτσι να τονίσει την προς την πατρίδα αφοσίωση των Ελλήνων.

  2. Επαναστάτης. Ο Ρήγας, ως πραγματικός ηγέτης και επαναστάτης έδωσε προτεραιότητα στην ψυχική προετοιμασία των σκλαβωμένων, ώστε να πάρουν τα όπλα και να επαναστατήσουν κατά της Οθωμανικής τυραννίας. Είθελε πρώτα να εξυψώσει το ηθικό τους και μετά να τους ωθήσει στον αγώνα της επανάστασης, όπου θα χρειαζόταν και τη ζωή τους ακόμη να θυσιάσουν. Προσπάθησε να δείξει στους συμπατριώτες του τη μεγάλη κληρονομιά, που είχαν από τους αρχαίους ΄Ελληνες, το μεγαλείο των ελληνικών πόλεων, την οικονομική και πολιτική τους δύναμη και την ανδρεία των προπατόρων τους.

  Ο Ρήγας, όπως διαπιστώνεται από τα έργα του και τα ανακριτικά έγγραφα, χρησιμοποιεί δύο σημαντικά μέσα επικοινωνίας: την εικόνα και την μουσική. Έτσι θα μπορούσε να περάσει στους σκλαβωμένους τα μηνύματα που ήθελε και θα είχε όσο το δυνατόν καλλίτερα αποτελέσματα κατά την πραγματοποίηση του επαναστατικού του σχεδίου. Αναλυτικώτερα μπορούμε δούμε ότι χρησιμοποίησε,

  Α) εποπτικό υλικό: Εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τέταρτος τόμος Νέος Ανάχαρσις και Χάρτα της Ελλάδος.

  Β) το τραγούδι: Θούριος και Ύμνος Πατριωτικός.

  Αποκαλυπτικά είναι τα όσα γράφει ο υπουργός Αστυνομίας της Αυστρίας για την επαναστατική μέθοδο και τακτική του Ρήγα: «Ως προπαρασκευαστικόν μέσον προς τον σκοπόν τούτον (δηλ. τον στρατιωτικό και επαναστατικό) συνέταξε και διέδωσεν ο Ρήγας σφόδρα επαναστατικόν τραγούδι, τον Θούριον ύμνον, ητοίμασε χάρτας της Ελλάδος και των γειτονικών χωρών, εκ των οποίων είς απετελείτο από 12 φύλλα. Ετύπωσε δε μέγα αριθμόν αντιτύπων, μετέφρασεν ελληνιστί το τέταρτον μέρος του βιβλίου Ανάχαρσις με πολιτικάς σημειώσεις και τον Ηθικόν Τρίπουν. Εξέδωκεν εθικόνας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με παρατηρήσεις περί της ανδρείας του...με την πρόθεσιν να κάμη εις τους Έλληνας την αντίθεσιν μεταξύ της παλαιάς και της σημερινής καταστάσεως» .

  Ο Ρήγας, εφαρμόζοντας το συγκεκριμένο επαναστατικό του σχέδιο, τυπώνει το 1797 σε ένα φύλλο, διαστάσεων 44.7 εκ.Χ 29 εκ., την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου , που πλαισιώνεται από τις μορφές των τεσσάρων στρατηγών του, τον Αντίγονο, τον Σέλευκο, τον Κάσσαδρο και τον Πτολεμαίο. Επίσης και τις τέσσερες παραστάσεις, όπως τις μνημονεύει, από τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου: «1. την θριαμβευτικήν είσοδό του εις την Βαβυλώνα, 2. Την φυγήν των Περσών εις τον Γρανικόν ποταμόν, 3. Την ήτταν του Δαρείου και 4. Την φαμιλίαν του νικημένου τούτου βασιλέως εις τους πόδας του Αλεξάνδρου». Μάλιστα, ο Ρήγας υπογραμμίζει ότι ο Μ. Αλέξανδρος «εχάλασε την αυτοκρατορίαν των Περσών εις την Ασίαν και Αφρικήν». Τα κείμενα εικόνα είναι στα ελληνικά και γαλλικά, ίσως για να διαβασθούν και από τους ξένους, τους φιλέλληνες, που γνώριζαν γαλλικά. Πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι είναι το μόνο έργο, όπου ο Ρήγας γράφει εκτός από τα ελληνικά και σε άλλη γλώσσα.

  Ωστόσο, αξίζει να τονισθεί πως σε μιά εποχή θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο οποίος είχε καταλύσει και την Βενετική αυτοκρατορία, και όλοι τον υμνούσανε ως ελευθερωτή, ο Ρήγας δεν έγραψε υπέρ του ούτε μια λέξη ούτε ένα στίχο, όπως κάνανε άλλοι Έλληνες . Αντίθετα, αυτήν την εποχή τύπωνε την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου τονίζοντας την ανδρεία του και προσφέροντάς τον ως πρότυπο στους Ελληνες, για την πορεία της ελευθερώσεώς τους, που μόνοι τους θα την αποκτήσουν, χωρίς να προσβλέπουν στη βοήθεια των ξένων.

  Επίσης, μετέφρασε το μεγαλύτερο μέρος από τον τέταρτο τόμο Νέος Ανάχαρσις, έργο του Γάλλου συγγραφέως J. J. Barthelemy, (1716-1795), και τον εξέδωσε την ίδια χρονιά, το 1797. Την έκδοση εμπλούτησε με πολλές υποσημειώσεις και παρατηρήσεις, όπου τονίζει στους Ελληνες την αρχαία δόξα και την σημαντική καταγωγή τους. Αξίζει να αναφερθεί το πώς έκριναν οι ανακριτικές αρχές της Αυστρίας την αξία της ελληνικής αυτής έκδοσης, η οποία τόνιζε το πνεύμα της ελευθερίας των Ελλήνων. ΄Εγραφε, στις 29 Δεκεμβρίου 1797, ο υπουργός Αστυνομίας Pergen στον αυτοκράτορά του Φραγκίσκο:«Ο Νέος Ανάχαρσις εφαίνετο όλως διόλου κατάλληλος να δείξη εις το ελληνικόν έθνος, ποίον μέγεθος κατείχε άλλοτε η πατρίς του». Και ο υπουργός χαρακτηριστικά συνεχίζει για την σημασία του βιβλίου, που διάλεξε ο Ρήγας, για την αφύπνιση των σκλαβωμένων, γι' αυτό και απαγόρευσε μόνο την ελληνική μετάφραση και όχι τις εκδόσεις του βιβλίου στα γαλλικά και γερμανικά: «Αν και το βιβλίον ταξείδια του Αναχάρσιδος εις την γαλλικήν και εις την γερμανικήν μετάφρασιν δεν είναι απηγορευμένον, εν τούτοις άλλως έχει ως προς την ελληνικήν μετάφρασιν, η οποία φαίνεται ότι είναι προωρισμένη μόνον πρός τούτο, να εξεγείρη δηλαδή το πνεύμα της ελευθερίας εις τους Ελληνας. Δια τούτο έδωκα εντολήν εις την Αστυνομίαν να κατάσχουν όλα τα ήδη τυπωμένα ή ακόμη τυπούμενα μέρη του βιβλίου τούτου» .

  Ενα τρίτο σημαντικό εποπτικό μέσο για την προώθηση των σκοπών του ήταν ο σχεδιασμός και η έκδοση της Χάρτας της Ελλάδος . Αποτελείται από δώδεκα φύλλα, τα οποία άν συνενωθούν στην αρμόζουσα θέση σχηματίζεται τότε ένας μεγάλος χάρτης της Ελλάδος και του Βαλκανικού χώρου, διαστάσεων περίπου δύο επί δύο μέτρων. Η έκδοσή της εντυπωσίασε τους ειδικούς χαρτογράφους και τους μορφωμένους Ελληνες της Βιέννης και του Ελλαδικού χώρου. Μάλιστα, όπως και ο υπουργός της Αστυνομίας Pergen έγραφε προς τον αυτοκράτορα της Αυστρίας, ο Ρήγας με τη Χάρτα του ήθελε να προπαρασκευάσει το επαναστατικό του σχέδιο και να παραστήσει «το μεγαλείον της Ελλάδος» . Την εμπλούτισε με τοπογραφικά διαγράμματα σημαντικών ιστορικών τόπων και γεγονότων της αρχαιότητος: της Ολυμπίας, της Σπάρτης, της Σαλαμίνος, των Αθηνών, των Δελφών, των Πλαταιών, των Θερμοπυλών. Αλλά όμως καταχωρίζει και το τοπογραφικό διάγραμμα της γενέτειράς του, του Βελεστίνου , όπου καταγράφει τις αρχαιότητες που είχε δεί και ψηλαφίσει στα νεανικά του χρόνια. Προσφέρει ακόμη και ένα μήνυμα, πως ο καθένας θα πρέπει να αναδεικνύει τα ιστορικά στοιχεία του τόπου του .

  Μάλιστα, ο Ρήγας άρχισε την έκδοση της Χάρτας του με την επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως, Βιέννη 1796, που αποτελεί το πρώτο φύλλο της, παραθέτοντας και έξι νομίσματα της. Τα τρία είναι της αρχαίας και τα τρία της βυζαντινής εποχής. θέλοντας ίσως έτσι να δείξει τη συνέχεια του Ελληνισμού. Ομως, ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση του κοιμισμένου λιονταριού, όπου στη ράχη του βρίσκονται τα σύμβολα της σουλτανικής εξουσίας, ενώ στα πόδια εναποτίθεται οριζόντια το ρόπαλο του Ηρακλέους. Με τη συμβολική αυτή παράσταση ο Ρήγας προσφέρει μήνυμα αισιοδοξίας στους σκλαβωμένους Ελληνες και τους άλλους λαούς των Βαλκανίων. Θέλει να πεί πως όταν ξυπνήσουν από την κατάσταση της σκλαβιάς και ενθουσιασθούν από το επαναστατικό του κήρυγμα, θα αρπάξουν τα αρματα-το ρόπαλο- και θα συντρίψουν την οθωμανική τυραννία, δημιουργώντας στη θέση της τη δημοκρατική πολιτεία, τη Νεά Πολιτική Διοίκηση.

  Πρέπει να τονίσουμε ότι το "ρόπαλο του Ηρακλέους" αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην επαναστατική σκέψη του Ρήγα, που έχει συμβολική δυναμική ανά τους αιώνες, ενώ αλλάζουν οι αντίπαλες δυνάμεις. Πρώτα ήταν η περσική με τον διπλό πέλεκυν και μετέπειτα η οθωμανική με την ημισέληνο. Ετσι η Ελληνική δύναμη, που συμβολίζεται με το ρόπαλο, αντιπαλαίει ανά τους αιώνες με τον βαρβαρισμό. Στη Χάρτα του ο Ρήγας παραθέτει το ρόπαλο και τον πέλεκυν τσακισμένο στις ναυμαχίες Σαλαμίνος και Μυκάλης και στις μάχες Μαραθώνος και Γραννικού ποταμού. Ακόμη μνημονεύει το ρόπαλο στα νομίσματα Ζακύνθου, Θηβών, Κωνστάντζας, Μανγγάλιας, Νικοπόλεως, και Φθιώτιδος Θεσσαλίας. Επίσης με το ρόπαλο συμβολίζει στην αρχή του πάνω περιθωρίου του δεκάτου φύλλου, την ελληνική πνευματική δύναμη καταχωρίζοντας αλφαβητικά, αρχίζοντας μάλιστα με τον ΄Αδμητο των Φερών, εκατόν δεκατέσσερα ονόματα μεγάλων ανθρώπων της αρχαιότητος, που έζησαν σε διάφορες εποχές από τον ενδέκατο αιώνα π. Χ. μέχρι το πρώτο αιώνα μ.Χ. Θα ήθελε έτσι να δείξει στους σύγχρονούς του ΄Ελληνες την πολύχρονη ιστορική πνευματική διαδρομή των προγόνων τους.

  Ο Ρήγας με τις παραστάσεις αυτές στη Χάρτα του προσδίδει διαχρονική σημασία στο ρόπαλο του Ηρακλέους. Με αυτό δεν χαρακτηρίζει μόνο την αρχαία ελληνική δύναμη, αλλά την σημασία του την εκτείνει και μέχρι την εποχή του. Γι' αυτό εξ άλλου στο Σύνταγμά του θέτει ως σύμβολο στη τρίχρωμη σημαία του κράτους του και το ρόπαλο του Ηρακλέους.

  Για να πετύχει την μετάδοση του επαναστατικού μηνύματός του στους σκλαβωμένους και να τους εμψυχώσει στην απόφασή για επανάσταση, ο Ρήγας, εκτός από το εποπτικό υλικό, χρησιμοποίησε και τη μουσική. Συγκεκριμένα συνέθεσε τον παιάνα με τίτλο "Θούριος", που αρχίζει με τον στίχο "Ως πότε παλληκάρια". Ας σημειωθεί ότι η λέξη θούριος, που είναι από το ρήμα θρώσκω, σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός, δεν ήταν σε χρήση στην εποχή του και ο Ρήγας, την δανείζεται από τους Αττικούς ποιητές . Εκτοτε καταγράφεται στο νεοελληνικό λεξιλόγιο, γίνεται πλέον πασίγνωστος και συνώνυμος με την επανάσταση.

  Ο Θούριος είναι με απλά λόγια γραμμένος, για να είναι κατανοητός από τον λαό και δεν χρειάζονται υποσημειώσεις και επεξηγήσεις όπως άλλες συνθέσεις της εποχής του. Γρήγορα διαδόθηκε σε χειρόγραφη μορφή. Πέρασε βουνά και κάμπους, πολιτείες και χωριά στεριές και θάλασσες του Βαλκανικού χώρου εμψυχώνοντας τους σκλαβωμένους στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα . Ο Ρήγας τονίζει τη σημασία της ελευθερίας, ως πρώτιστου αγαθού του ανθρώπου, που είναι και πάνω από τη ζωή. Διακηρύσσει πως είναι προτιμότερη μιάς ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή. Είναι η εμπειρία των σαράντα χρόνων της ζωής του. Στους στίχους διεκτραγωδεί την θλιβερή κατάσταση των σκλαβωμένων, την αβεβαιότητα της ζωής και της περιουσίας από τις αυθαιρεσίας της οθωμανικής εξουσίας,

  Ως πραγματικός επαναστάτης, ακόμη, προσπαθεί να συνενώσει τους λαούς των Βαλκανίων να αρπάξουν τα όπλα και να ριχθούν στον ιερό αγώνα της επανάστασης, εναντίον του κοινού τυράννου . Γι΄ αυτό διακηρύσσει,

  Ακόμη ο Ρήγας Βελεστινλής αναδεικνύεται ρεαλιστής επαναστάτης. Και για κάτι άλλο σημαντικό. Προετοίμασε το κίνημά του, για τη μεθοδευμένη επανάσταση των Ελλήνων και των άλλων Βαλκανικών λαών, να στηρίζεται στις ντόπιες δυνάμεις και όχι στη βοήθεια των δυνάμεων της "Ανατολής" και της "Δύσης" της εποχής του. Γνώριζε καλά ότι οι ξένες δυνάμεις θα εξυπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα. Γι' αυτό και στα επαναστατικά του κείμενα, στην Επαναστατική Προκήρυξη, στον Θούριό του δεν απευθύνει έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις για βοήθεια στη σχεδιαζόμενη επανάσταση. Πρωτόγνωρη τακτική, που για πρώτη φορά απαντιέται. Μέχρι τότε οι σκλαβωμένοι προσβλέπανε στη βοήθεια των ξένων δυνάμεων για την αποτίναξη της τυραννίας. Η αντίληψη αυτή του Ρήγα θα ήταν πιθανόν αποτέλεσμα της ιστορικής γνώσης του και τις εμπειρίες του από τις πρόσφατες συνθήκες μετά τον πόλεμο των «τριών ιμπερίων»: Σιστόβ, 4 Αυγούστου 1791 και Ιασίου, 9 Ιανουαρίου 1792 μεταξύ της Αυστρίας, της Ρωσίας και της Οθωμανικής Πύλης αντίστοιχα.

  3. Πολιτικός νους. Ο Ρήγας Βελεστινλής αποδεικνύεται με το επαναστατικό του κείμενο «Νέα Πολιτική Διοίκησις» ότι ήταν και πολιτικός νούς. Πρώτα-πρώτα συνέταξε κατά τον σχεδιασμό της επανάστασής του την Επαναστατική Προκήρυξη. Είναι κείμενο το οποίο θα διαμοίραζε και θα διακήρυχνε σε όλα τα έθνη το δίκαιον της επανάστασής του. Είναι μία πολύ σωστή πολιτική ενέργεια, μεθοδευμένη κίνηση για να υποστηρίξει τα δίκαια του αγώνα των σκλαβωμένων. Στη συνέχεια είχε την πρόνοια να συντάξει σε μία εποχή σκλαβιάς και τυραννίας το πρώτο Καταστατικό Πολιτειακό Χάρτη του Ελληνισμού με το όνομα «Νέα Πολιτική Διοίκησις», όπου περιέχονται τα Δίκαια του Ανθρώπου και το Σύνταγμα. Πίστευε ότι η αναρχία είναι μορφή τυραννίας , γι΄ αυτό και προσπάθησε να συντάξει τον καταστατικό χάρτη πριν από την έκρηξη της επανάστασής του, πριν από την κάθοδό του στην Ελλάδα. Κατ' αυτόν τον τρόπο οι επαναστατημένοι Ελληνες και οι άλλοι Βαλκανικοί λαοί θα είχαν έτοιμο ένα σχέδιο για να το ψηφίσουν και να κυβερνηθεί δημοκρατικά η νέα του πολιτεία, που θα είχε αντικαταστήσει την οθωμανική τυραννία.

  Στη Νέα Πολιτική Διοίκηση του Ρήγα διακηρύσσονται η ισότητα των πολιτών έναντι των νόμων, η ατομική και εθνική ελευθερία, η ελευθερία έκφρασης των ιδεών, των θρησκευτικών πεποιθήσεων, των συγκεντρώσεων, η ελευθερία του τύπου, η ασφάλεια των πολιτών, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, η κατάργηση της δουλείας, η αντίσταση στη βία και αδικία κ. ά. Ωστόσο, ο Ρήγας πρόσθεσε και πολλά δικά του κείμενα στο Γαλλικό Σύνταγμα του 1793, το οποίο μετέφρασε και είχε ως πρότυπο. Ενδεικτικά μνημονεύονται η υποχρεωτική εκπαίδευση όχι μόνο των αγοριών αλλά και των κοριτσιών (Δίκαια του Ανθρώπου, άρθρο 22), διάταξη που για πρώτη φορά καταχωρίζεται σε Σύνταγμα, η στρατιωτική άσκηση των γυναικών, θεωρούμενος ίσως ως ο εισηγητής της ισότητας ανδρών και γυναικών στην εποχή του. Η προστασία των πολιτών από την τοκογλυφία, η υπεράσπιση της δημοκρατίας από εκείνους που την επιβουλεύονται κ. ά.

  Ο Ρήγας κατόρθωσε, ωστόσο, με το Σύνταγμά του να αποδώσει στα ελληνικά τους νέους νομικούς, πολιτικούς, οικονομικούς όρους που εισάγονταν με τη Νέα Πολιτική Διοίκηση και ακόμη να χρησιμοποιήσει λέξεις και όρους, που για πρώτη φορά καταγράφονται στο ελληνικό λεξιλόγιο: "κοινωνική νομοθεσία", "πολιταρχία", "ψηφιστής", "επιθεωρητής", "ονοματίζω", "ονομάτισις", "ονοματισμός", "σιγουρότης", "εγκάλεσις", "Νομοδοτικόν Σώμα", "πληρεξούσιος", "πληρεξουσιότης" .

  Το ενδιαφέρον του Ρήγα να συντάξει το Σύνταγμα για τους σκλαβωμένους, οι οποίοι θα επαναστατούσαν και θα δημιουργούσαν την νέα πολιτειακή πραγματικότητα, κατατάσσει το σχεδιαζόμενο κίνημα του στην κατηγορία της επανάστασης και όχι της εξέγερσης, όπου συνήθως δεν υπάρχει μέριμνα για την μελλοντική πορεία των εξεγερμένων.

  Ενα ακόμη στοιχείο το οποίο δείχνει την πολιτική σκέψη του Ρήγα αποτελεί το γεγονός ότι είχε την πρόνοια να ετοιμάσει έναν πολιτικό χάρτη με τις διοικητικές διαιρέσεις σε τοπαρχίες και επαρχίες του κράτους του, που ήθελε να δημιουργήσει μετά την επανάσταση, για να είναι σε θέση να διεξαχθούν ψηφοφορίες με σκοπό την εκλογή των αντιπροσώπων, των βουλευτών. Συγκεκριμένα τύπωσε για τον σκοπό αυτό τη μεγάλη δωδεκάφυλλο "Χάρτα", η οποία ουσιαστικά αποτελούσε πολιτικό χάρτη του κράτους του με σύνορα και πολιτική διαίρεση σε τοπαρχίες και επαρχίες, όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες έρευνες μας. Τέτοιος μεγάλος χάρτης του βαλκανικού χώρου για πρώτη φορά είχε συνταχθεί από τον Ρήγα .

4. Στρατιωτικός νούς. Ο Ρήγας γνώριζε ότι χωρίς την στρατιωτική επιτυχία της επανάστασής του δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί η πτώση του οθωμανικού δεσποτισμού και δεν θα ήταν δυνατόν να αποκτηθεί η πολυπόθητος ελευθερία και η δημιουργία της δημοκρατικής του πολιτείας. Γι΄ αυτό το λόγο κατά τον σχεδιασμό και την προετοιμασία της επανάστασής του γνώριζε ότι Α) θα ήταν απαραίτητος η στρατιωτική εκπαίδευση των Ελλήνων και Β) θα πρέπει η έναρξη της επανάστασης να γίνει με προετοιμασία και επιτελικό σχεδιασμό.

  Α). Ο Ρήγας γνώριζε ότι οι μόνοι εμπειροπόλεμοι πληθυσμοί του ελληνικού χώρου ήταν οι Μανιάτες και οι Σουλιώτες και οι διάσπαρτοι κλεφταρματωλοί. Το μεγαλύτερο μέρος ήταν απαίδευτο στην πολεμική τέχνη. Έτσι, δεν θα ήταν δυνατόν οι επαναστατημένοι πληθυσμοί των σκλαβωμένων να αντιπαλαίσουν στα εξασκημένα στρατεύματα του σουλτάνου, αν δεν εκπαιδεύονταν στην σύγχρονη πολεμική τέχνη. Γι΄ αυτό το λόγο, είχε την πρόνοια, πριν κατέβει στην Ελλάδα, να μεταφράζει ένα βασικό εγχειρίδιο στρατιωτικής τέχνης του γνωστού Αυστριακού στρατάρχη von Khevenhueller (1683-1744), το «Στρατιωτικόν Εγκόλιον». Θα ήταν βασικό εγχειρίδιο της εκπαίδευσης των επαναστατών στην πολεμική τέχνη. Επί πλέον η στρατιωτική εκπαίδευση, σύμφωνα με τις οδηγίες του διασήμου ευρωπαίου στρατηγού, θα επιδρούσε και ψυχολογικά στους σκλαβωμένους, που θα επαναστατούσαν. Θα τόνωνε το ηθικό τους, ότι στον πόλεμο, που θα άρχιζαν θα ήταν εξασκημένοι όπως και οι αντίπαλες στρατιωτικές δυνάμεις του σουλτάνου.

  Το πόσο προνοητικός και στρατιωτικός νούς αποδεικνύεται ο Ρήγας γι' αυτήν του την ενέργεια, επιβεβαιώνεται από εκείνα που γράφει, στα 1806, ο Ανώνυμος ο ΄Ελλην στην «Ελληνική Νομαρχία» του για την ανάγκη έκδοσης βιβλίου με στρατιωτικούς κανόνες. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι «των αρμάτων η επιστήμη είναι διεξοδικωτάτη και χρειάζεται έν πόνημα όχι μικρόν περί αυτής, δια το οποίον οι νυν Έλληνες μεγάλην χρείαν έχουσι. Και άμποτες κανένας φιλογενής να το κατορθώση, δια να μάθωσιν όλοι πόσον η τέχνη του πολέμου είναι μεγάλη» . Και ο Ρήγας ήδη από το 1797, θέλοντας να ξεκινήσει την επανάστασή του, είχε την προνοητικότητα να μεταφράσει και να εκδώσει το βιβλίο της στρατιωτικής εκπαίδευσης των σκλαβωμένων επαναστατών στην πολεμική τέχνη.

  Β). Σχετικά τώρα με τον στρατιωτικό σχεδιασμό της επανάστασής του, έχει σημασία να τονίσουμε αυτά που γράφουν τα ανακριτικά έγγραφα. Είχε προγραμματίσει την έκρηξη της επανάστασής του από τους τότε ένοπλους στρατιωτικούς ελληνικούς πληθυσμούς, τους Μανιώτες και τους Σουλιώτες. Συγκεκριμένα, μετά την κάθοδό του στην Ελλάδα θα κατευθυνόταν στη Μάνη, και θα προχωρούσε στην επανάσταση της Πελοποννήσου. Στη συνέχεια με την παράλληλη σταρατιωτική εκπαίδευση των επαναστατημένων Ελλήνων στην πολεμική τέχνη σύμφωνα με το «Στρατιωτικόν Εγκόλπιον», θα προχωρούσε πρός τους Σουλιώτες και σα σε τόξο θα συνέχιζε στις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδος και των άλλων Βαλκανικών λαών. Χαρακτηριστική είναι η «Εκθεσις της Αστυνομικής Διευθύνσεως περί της γενομένης ανακρίσεως των φυλακισθέντων Ελλήνων» προς το υπουργείον Αστυνομίας και προς τον αυτοκράτορα της Αυστρίας όπου σχετικά αναφέρει ότι «Ο Ρήγας Βελεστινλής...ανέλαβε το ταξείδι του μόνον με την πρόθεσιν να πραγματοποιήση επανάστασιν δια του σχεδίου του, το οποίον συνίστατο εις την απόφασιν να μεταβή εις Μορέαν προς τους εκεί ανταρτικούς Έλληνας Μανιάτας, να κερδίση την εμπιστοσύνην των, τη βοηθεία των να ελευθερώση την χερσόνησον της Πελοποννήσου, τους Μανιάτας να ενώση με άλλους επαναστάτας Ελληνας, τους Κακοσουλιώτας λεγομένους, με τας ηνωμένας αυτάς δυνάμεις να προχωρήση περαιτέρω προς ανατολάς και έπειτα να ελευθερώση τα τουρκικάς επαρχίας Μακεδονίαν, Αλβανίαν και κυρίως Ελλάδα, και τας άλλας επαρχίας δια της γενικής επαναστάσεως τοσούτω ευκολώτερον, καθόσον κατά την γνώμην του όλοι οι Ελληνες ήσαν ωπλισμένοι, με τρόφιμα εφωδιασμένοι και θα ήτο εύκολο να έχουν χρήματα από πλούσια μοναστήρια» .

  Η επιτελική αυτή τακτική της επανάστασης του Ρήγα αποδείχθηκε σωστή με την επικράτηση, στη συνέχεια, της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Επικράτησε σην Πελοπόννησο, και όχι η αρχική έναρξή της στις παραδουνάβιες περιοχές, τις οποίες ο Ρήγας τις γνώριζε θαυμάσια, διότι εκεί ζούσε. Αλλο ένα στοιχείο, που δείχνει ότι είχε επιτελικές στρατιωτικές ικανότητες γι' αυτό και τονίζουμε ότι ο Ρήγας ήταν και στρατιωτικός νούς.

  5. Μάρτυρας. Με την κατηγορία ότι είχε καταστρώσει επαναστατικό σχέδιο για την κατάλυση της οθωμανικής τυραννία και την απελευθέρωση της Ελλάδος και των άλλων Βαλκανικών λαών, ο Ρήγας οδηγήθηκε στη φυλακή. Με σίδερα στα πόδια και στα χέρια, όπως γράφουν τα σχετικά έγγραφα, και μαρτύρια έξι μηνών, χωρίς να δικασθεί από την Αυστριακή Δικαιοσύνη. Δεν ήταν δυνατόν να στοιχειοθετηθεί κατηγορία εναντίον του Ρήγα μια και οι ενέργειές του δεν εστρέφοντο εναντίον της νομιμότητος του κράτους της Αυστρίας. Γι΄αυτό και καταβλήθηκε προσπάθεια από τον υπουργό της Αστυνομίας να μην δικασθεί από τα ποινικά δικαστήρια, γιατί ο Ρήγας και οι σύντροφοί του θα απαλλάσσονταν από τους δικαστές. Ετσι παραδόθηκε από τους Αυστριακούς στον Τούρκο καϊμακάμη του Βελιγραδίου. Τέλος στραγγαλίσθηκε τον Ιούνιο του 1798 στον πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου, που βρίσκεται δίπλα στον Δούναβη, μαζί άλλους επτά Συντρόφους του. Πιστός στό καθήκον για τα ιδανικά της ελευθερίας και των «Δικαίων του Ανθρώπου».

  6. Εθνεγέρτης. Ο Ρήγας χαρακτηρίζεται εθνεγέρτης διότι με τον Θούριό του «Ως πότε παλληκάρια», τη Χάρτα του, το Σύνταγμά του συνέβαλε σημαντικά στην αφύπνιση των συνειδήσεων των σκλαβωμένων Ελλήνων για την επανάσταση. Τόνωσε το ηθικό τους, πως με τις δικές τους δυνάμεις θα αποκτήσουν την πολυπόθητη ελευθερία. Επί πλέον τους δίδαξε τον «τρόπον» με τον οποίο θα αποκτούσαν την ελευθερία, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο στρατηγός Μακρυγιάννης στα 1836, «Μετά πολλούς αιώνας Ρήγας Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους ΄Ελληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεως των. Οι Ελληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυνθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας» .

  7. Οραματιστής μιας δημοκρατικής πολιτείας του Βαλκανικού χώρου. Ο Ρήγας Βελεστινλής με την επανάσταση, που ετοίμαζε, των σκλαβωμένων Ελλήνων και των άλλων Βαλκανικών λαών, στη θέση της δεσποτικής οθωμανικής εξουσίας, οραματιζόταν να εγκαθιδρυθεί η «Νέα Πολιτική Διοίκησις», η δημοκρατική του πολιτεία. Ολοι οι συνυπόδουλοι λαοί «χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και γλώσσης», όπως τονίζει στο δεύτερο άρθρο του Συντάγματός του, θα απαρτίσουν την αντιπροσωπευτική πολιτεία, που θα φέρει τον τίτλο «Ελληνική Δημοκρατία», το πολιτικό πρότυπο του πολιτισμού των κλασσικών χρόνων, μοναδικό στην ιστορία των αιώνων και στις παραδόσεις των λαών. Η δημοκρατία ήταν για τον Ρήγα ένα πανανθρώπινο ιδανικό με υπερεθνικές διαστάσεις.

  Ολοι οι κάτοικοι της νέας πολιτείας θα ήταν ίσοι έναντι του νόμου, θα επικρατούσε ανεξιθρησκεία και σεβασμός της γλώσσας του κάθε λαού , που θα συμμετείχε στην δημοκρατική πολιτεία, θα νέμονταν τα καλά της δημοκρατικής διακυβερνήσεως, με ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας των κατοίκων της. Ενα όραμα, το οποίο στις μέρες μας μετά από δύο αιώνες πάει να γίνει πραγματικότητα.

  Συμπέρασμα

  Διαπιστώθηκε ότι ο Ρήγας Βελεστινλής ήταν μιά πολύπλευρη προσωπικότητα και είχε καταστρώσει ένα συγκεκριμένο επαναστατικό σχέδιο για την εξέγερση των σκλαβωμένων Ελλήνων και των άλλων Βαλκανικών λαών με σκοπό την ελευθερία και τη δημιουργία μιάς δημοκρατικής πολιτείας. Πρώτα θέλησε να εξυψώσει το φρόνημα των σκλαβωμένων χρησιμοποιώντας την εικόνα και τη μουσική. Κατόρθωσε να αποφύγει την παρακολούθηση της Αυστριακής Αστυνομίας, όμως πριν περάσει τα σύνορά της, στην Τεργέστη, προδόθηκε από έναν τυχάρπαστο Έλληνα έμπορο. Ο Ρήγας είχε συλλάβει ένα συγκεκριμένο στρατιωτικό σχέδιο για την έναρξη και επέκταση της επανάστασής του. Και ακόμη προνόησε για την μετά την επανάσταση λειτουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας στο Βαλκανικό χώρο με την συνεργασία των λαών, που την απάρτιζαν. Συνοπτικά διαπιστώνεται ότι ο Ρήγας Βελεστινλής είναι μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του Ελληνικού και Βαλκανικού χώρου: Διαφωτιστής, Επαναστάτης, Πολιτικός νούς, Στρατιωτικός νούς, Μάρτυρας, Εθνεγέρτης και Οραματιστής μίας δημοκρατικής πολιτείας του Βαλκανικού χώρου.