Το σημαντικό επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα, για την επανάσταση των σκλαβωμένων Ελλήνων και των άλλων Βαλκανικών λαών από την Οθωμανική εξουσία, τεκμαίρεται από το δημοσιευμένο συγγραφικό του έργο: " Χάρτα της Ελλάδος", εικόνα του Μέγα Αλέξανδρου,"Νέος Ανάχαρσις", "Νέα Πολιτική Διοίκησις", "Θούριος" . Επίσης, από τα έγγραφα τα σχετικά με την σύλληψη, ανάκριση, φυλάκιση και θανάτωσή του, που ήρθαν στο φώς, μετά από ένα αιώνα και πλέον από το μαρτύριο του, από τους Αιμ Λεγράνδ και Κων. ΄Αμαντο . Από τη μελέτη όλων αυτών διαπιστώνεται ότι το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα ήταν με μέθοδο προετοιμασμένο, ρεαλιστικό και εφαρμόσημο και με μιά προοπτική για το τι θα γίνει μετά την επικράτηση, γι΄αυτό και χαρακτηρίζεται ως "επανάσταση", σ' αντίθεση με τις μέχρι την εποχή του απόπειρες κατά της τυραννίας, που χαρακτηρίζονται ως "εξεγέρσεις". Γενικά, το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα μπορεί να διακριθεί σε δύο ενότητες που περιλαμβάνουν: Α) τήν προετοιμασία της επανάστασεως καί Β) τήν εφαρμογή και επικράτησή της.

  Ο Ρήγας, ως πραγματικός επαναστάτης, στόχευε πρώτα να ανυψώσει το ηθικό των σκλαβωμένων και δεύτερον να τους δημιουργήσει την επαναστατική διάθεση και πνοή, απαραίτητα στοιχεία για να προετοιμασθούν και να πάρουν τα όπλα για τον ξεσηκωμό. Αρχικά, καταπολεμάει τις δεισιδαιμονίες και προλήψεις, που περιέχουν τη μοιρολατρεία και απάθεια. Τυπώνει στα 1790 το βιβλίο του "Φυσικής απάνθισμα" με σκοπό, όπως σημειώνει στον πρόλογό του, να βοηθήσει το "πεππτωκός Ελληνικόν Γένος", να αποκτήσει "μίαν παραμικράν ιδέαν της ακαταλήπτου φυσικής". Μάλιστα, η έρευνα μας έχει δείξει ότι ο Ρήγας μελετούσε την Γαλλική Εγκυκλοπαιδεία των Ντιντερώ καί Ντ' Αλαμπέρ, που κυκλοφόρησε το δεύτερο μισό του 18ου αι., από την οποία μεταφράζει λήμματα, τα οποία μεταφέρει στον ελληνικό χώρο μέσα από τις σελίδες του "Φυσικής απάνθισμα" .

  Ενδιαφέρον έχει να τονισθεί ότι κι' αυτό ακόμη το ηθογραφικό βιβλίο με ερωτικά διηγήματα, το " Σχολείον των ντελικάτων εραστών", περιέχει στοιχεία, τα οποία δείχνουν την πρωτοπόρα σκέψη και δημοκρατική νοοτροπία του Ρήγα. Καταφέρεται εναντίον των τίτλων ευγενείας. Δεν δέχεται τους κληρονομικούς τίτλους, τους τίτλους ευγενείας. Διακηρύσσει πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, οι οποίοι θα διακριθούν, όμως, με τη γνώση, τις ικανότητές και την εργατικότητά τους. Χαρακτηριστικά διακηρύσσει ότι «Η αληθινή ευγένεια είναι φυτεμένη εις το υποκείμενον του ανθρώπου και όχι εις τούς ματαίους τίτλους των προπατόρων (καθώς μεγαλαυχούν μερικοί και υπεραίρονται, ωσάν να εκατέβηκαν από τα σύννεφα με το ζεμπίλι και άν τους παρατηρήση κανείς τους ευρίσκει ή τρελλούς ή μωρούς» . Ας προσθέσουμε ακόμη ότι ενώ στο κείμενο ο Γάλλος συγγραφέας του "Σχολείον ντελικάτων εραστών" Retif de la Bretonne (1734-1806) «δίδει τα πρωτεία της ωραιότητος» στην Παρισιάνα «από όλες της οικουμένης», ο Ρήγας παρατηρεί σε υποσημείωση ότι «Εις τούτο ως φιλόπατρις με φαίνεται πώς έχει λάθος ο συγγραφεύς, είναι παντού καλούτσικες, έχομεν και ημείς τες εδικές μας. Η ωραιότης των Ελληνίδων έγινε παροιμία εις τους Ευρωπαίους θέλοντες να εκφράσουν ένα ωραίον πλάσμα λέγουν "Voila une beaute Grecque, νά μία Ελληνική ωραιότης"»

  Ακόμη, στα "Ολύμπια"του Μεταστάσιο, που εκδίδει στα 1797, μνημονεύει τα αγωνίσματα των Ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητος και παρατηρεί ότι και στις μέρες του πολλά αγωνίσματα διατηρούνται στην Θεσσαλία και σ' όλη την Ελλάδα, θέλοντας έτσι να υπενθυμίσει την ιστορική συνέχεια των Ελλήνων. Επί πλέον όμως, ο Ρήγας βρίσκει την ευκαιρία να τονίσει με τα πιό έντονα τυπογραφικά στοιχεία την λέξη "Ελευθερία" δίδοντας επαναστατικό νόημα στη λέξη, άσχετα με το νόημα της λέξεως του γαλλικού πρωτοτύπου, και μάλιστα να θέσει την λέξη αυτή σε ιδιαίτερη σειρά, μόνη της, για να έχει μεγαλύτερη απήχηση στον αναγνώστη. Και στη "Βοσκοπούλα των Αλπεων" του Μαρμοντέλ με έντονα τυπογραφικά στοιχεία σημειώνει στην αρχή του βιβλίου την χαρακτηριστική φράση «ο ιερός της πατρίδος έρως εμφωλεύει εις την καρδίαν και η καρδία δεν γηράσκει ποτέ».

  Ο Ρήγας για το επαναστατικό του σχέδιο χρησιμοποιεί καταλληλο εποπτικό υλικό, με σκοπό να επηρεάσει, να μετατρέψει τη συμπεριφορά των σκλαβωμένων, να τους ανυψώσει το ηθικό. Εδινε σημασία στη δύναμη της εικόνας και τα μηνύματα που μπορεί να περάσει στους σκλαβωμένους, χωρίς πολλά λόγια. Στη συλλογιστική αυτή εντάσσεται και η έκδοση της εικόνας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου μεταξύ των άλλων τονίζει την ανδρεία του . Ο Ρήγας παραθέτει τις μορφές των τεσσάρων στρατηγών του, τον Πτολεμαίο, Σέλευκο, Αντίγονο, Κάσσανδρο, καθώς και παραστάσεις όπως την θριαμβευτική είσοδο του Μ. Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα, τη νίκη στο Γραννικό ποταμό, τη οικογένεια του Δαρείου να προσκυνά στα πόδια του Αλεξάνδρου. Σχετικά με την έκδοση της εικόνος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στα έγγραφα Λεγγράνδ σημειώνεται ότι «ομολογεί ο Ρήγας ότι επί τω σκοπώ της αναμορφώσεως του έθνους του» χάραξε και τύπωσε την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου με «παρατηρήσεις περί των πράξεων του ήρωος τούτου γαλλιστί καί ελληνιστί». Ακόμη, ότι ο Ρήγας είχε ανακοινώσει εις τον σύντροφό του ιατρό δημήτριο Νικολίδη την επαναστατική πρόθεσιν «ην είχεν δημοσιεύων τους χάρτας αυτού την μετάφρασιν του τετάρτου μέρους του Αναχάρσιδος και τας εικόνας Αλεξάνδρου του Μεγάλου».

  Ας σημειωθεί ότι σε μιά εποχή όπου ο Ναπολέων Βοναπάρτης εκθείαζοταν ως ελευθερωτής των λαών και τα στρατεύματά του βρισκότανε δίπλα στην ηπειρωτική Ελλάδα, στα Ιόνια νησιά, και αρκετο ί του πλέκαν ύμνους, ο Ρήγας Βελεστινλής, όπως μπορεί κανείς να δεί στο έργο του, δεν τον υμνεί, δεν γράφει ούτε ένα στίχο. Απεναντίας, εκείνη την εποχή τυπώνει την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να την μοιράσει στους σκλαβωμένους, προσφέροντας τους, έτσι, ένα συγκεκριμένο πρότυπο. Ωστόσο, η ενέργεια αυτή του Ρήγα δείχνει ακόμη και το πόσο είχε μελετήσει και διδαχθεί από τα γεγονότα της ιστορίας.

  Επίσης, με την έκδοση του τετάρτου τόμου του βιβλίου Νέος Ανάχαρσις και τις πολλές υποσημειώσεις και παρατηρήσεις, θέλει να δείξει την αρχαία δόξα και κληρονομιά. Καταφέρεται εναντίον του γερμανού καθολικού φιλοσόφου Cornelis de Pauw για τις ανιστόριτες απόψεις, που λίγα χρόνια πρωτύτερα είχε δημοσιεύσει, πως τάχα οι σύγχρονοι ΄Ελληνες της εποχής του Ρήγα δέν ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να συνδέσει τον αρχαίο με τον σύγχρονο Ελληνισμό, τονίζοντας την διαχρονικότητα του.

  Με τη Χάρτα του , εκτός των άλλων, προσπαθεί να ενισχύσει πάλι τους σκλαβωμένους τονίζοντας τα ιστορικά σημαντικά πρόσωπα της αρχαιότητας, που τα καταχωρίζει αλφαβητικώς, αρχίζοντας μάλιστα από τον Αδμητο των αρχαίων Φερών, της γενέτειράς του, του Βελεστίνου. Παραθέτει τα ονόματα των αυτοκρατόρων του γεωγραφικού χώρου των Βαλκανίων, της Κωνσταντινουπόλεως. Σκορπά στη Χάρτα του νομίσματα των αρχαίων ελληνικών πόλεων, δείχνοντας έτσι έμμεσα τη λαμπρότητα, την οικονομική και πολιτική δύναμη των ελληνικών πόλεων. Αλλά και με την έκδοση της "Νέας Πολιτικής Διοικήσεως", της Επαναστατικής Προκηρύξεως, των Δικαίων του ανθρώπου, του Συντάγματος ενισχύει το ηθικό των σκλαβωμένων με το να διακηρύσσει ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι έναντι του νόμου, τον σεβασμό της γλώσσης και της θρησκευτικής πίστης κάθε λαού, που περιλαμβάνεται στον Βαλκανικό χώρο.

  Ο Ρήγας Βελεστινλής, όμως, με τον Θούριό του αποδεικνύεται ότι ειναι απαράμιλλος στην προετοιμασία της επαναστάσεώς του. Κατορθώνει στους σκλαβωμένους να εμφυσήσει την επαναστατική ψυχική διάθεση και πνοή, ώστε να πάρουν την απόφαση να λάβουν τα όπλα για τον ξεσηκωμό. Η λέξη "θούριος" σημαίνει ορμητικός, πολεμικός μαινόμενος, την οποία ο Ρήγας δανείζεται από τους αρχαίους συγγραφείς , διότι δεν ήταν σε χρήση στην εποχή του και έκτοτε εισάγεται στό νεοελληνικό λεξιλόγιο, που μάλιστα γίνεται συνώνυμος με την επανάσταση. Ο Θούριος είναι με απλά λόγια γραμμένος, για να είναι κατανοητός στο λαό και δε χρειάζεται υποσημειώσεις και επεξηγήσεις, όπως άλλες αξιόλογες ποιητικές δημιουργίες της προεπαναστατικής εποχής. Με χαρακτηριστικές εικόνες διεκτραγουδεί την κατάσταση της σκλαβιάς και ωθεί τους σκλαβωμένους στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα. Μάλιστα, ο Ρήγας συνδύασε τον επαναστατικό του παιάνα, τον Θούριο, με χορό. Τραγούδι και χορός μαζί για να ωθήσει τους ανθρώπους στην επανάσταση. Ο ίδιος ο Ρήγας άλλωστε, στις συγκεντρώσεις των Ελλήνων στα σπίτια της Βιέννης με την φλογέρα του τραγουδούσε τον Θούριο και χόρευε γύρω από το τραπέζι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τα ανακριτικά έγγραφα . Ο Θούριος κυκλοφόρησε κυρίως σε χειρόγραφη μορφή, γιατί λίγα αντίτυπα ξέφυγαν από την Αυστριακή Αστυνομία. Ομως, η εξάπλωση και διάδοσή του αποτελεί ίσως μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία των λαών. Χαρακτηριστικές, πλέον, είναι οι περιπτώσεις, που έχουν καταγραφεί στην βιβλιογραφία, για την αλλαγή της ψυχικής διάθεσης των σκλαβωμένων για πόλεμο μετά το άκουσμα του Θουρίου, όπως για παράδειγμα εκείνης που μνημονεύει ο Φωριέλ και των στρατιωτών του Ανθίμου Γαζή κατά την επιχείρηση εναντίον των Τούρκων της γενέτειρας του Ρήγα, του Βελεστίνου .

  Ο Ρήγας αναδεικνύεται με το έργο του ως άνθρωπος της αποτελεσματικότητος. Ετσι, για να μαθαίνεται ο Θούριος εύκολα και γρήγορα να διαδοθεί, ο Ρήγας δέν καταγράφει τη μουσική σημειολογία, τις νότες. Σημειώνει μονάχα ότι θα τραγουδιέται στον σκοπό ενός πολύ γνωστού και πλατιά διαδεδομένου τραγουδιού της εποχής του, το "Μιά προσταγή μεγάλη", που αναφέρεται στα κατορθώματα του Λάμπρου Κατσώνη (1752-1804), που οι αγώνες του είχαν αναπτερώσει τις ελπίδες των Ελλήνων για την πολυπόθητη λευτεριά. Ο Θούριος έχει βρεθεί σε πέντε παραδοσιακές μουσικές παραλλαγές, σε πρόσφατη έρευνα, στοιχείο που δείχνει ότι διαδόθηκε πλατιά σε διάφορα μέρη και ότι προσαρμοζόταν κάθε φορά στα μουσικά ιδιώματα της εκάστοτε περιοχής .

  Ο Ρήγας ήταν ακόμη και πολύ μεθοδικός στην προετοιμασία της επαναστάσεώς του. Προσπαθεί να ενώσει όλους τους σκλαβωμένους λαούς που βρίσκοταν κάτω από την Οθωμανική τυραννία στον αγώνα της επαναστέσεώς του. Η δύναμη εν τη ενώσει. Γι' αυτό απευθύνει προσκλητήριο σε όλους τους λαούς του Βαλκανικού χώρου και αναφωνεί:

  Επίσης, τονίζει την συνεργασία και αλληλεγγύη των λαών, που βρίσκονται στη σκλαβιά, για να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και να μην αδιαφορούν στα προβλήματα του κάθε μέλους. Ο καθενας είναι μέρος του γενικού συνόλου. Μάλιστα, ο Ρήγας ως «όλον» θεωρεί το σύνολο των λαών, οι οποίοι βρίσκονται στον Βαλκανικό χώρο, που θαυμάσια περιγράφει στη Χάρτα του και που πρέπει να συνεργάζονται για το γενικό καλό. Χαρακτηριστικά τονίζει στα "Δίκαια του Ανθρώπου", άρθρο 34, πως «...δεν ημπορεί ποτέ κανείς να ειπή, ότι η τάδε χώρα πολεμείται, δεν με μέλει, διατί εγώ ησυχάζω εις την ιδικήν μου. Αλλ' εγώ πολεμούμαι, όταν η τάδε χώρα πάσχη, ως μέρος του όλου οπού είμαι». Και ο Ρήγας φέρνει παραδείγματα αυτής της σημαντικής προτάσεως του, για να γίνει κατανοητή από τους σκλαβωμένους, δείχνοντας έτσι το πόσο μεθοδικός ήταν στόν σχεδιασμό του επαναστατικού του έργου. Συγκεκριμένα γράφει πως «Ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται, όταν πάσχη ο ΄Ελλην. Και τούτος πάλιν δι' εκείνον. Και αμφότεροι δια τον Αλβανόν και Βλάχον».

  Επίσης, ο Ρήγας στο επαναστατικό του έργο χρησιμοποίησε και τόν ψυχολογικό παράγοντα για να πετύχει τους σκοπούς του. Επρεπε να καταρρίψει, ως μύθο, την διάχυτο πεποίθηση ότι τα οθωμανικά στρατεύματα ήταν ανίκητα, γ ι' αυτό και φέρνει το συγκεκριμένο παράδειγμα των "Γκιρζιανλήδων" , που επαναστάτησαν στην περιοχή της Θράκης. Βροντοφωνεί στον Θούριό του πώς ο Σουλτάνος δεν είναι τόσο δυνατός, όσο οι σκλαβωμένοι νομίζουν:

  Σχετικά,τώρα, με την διατυπωθείσα ένσταση, πως τάχα το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα ήταν από την αρχή καταδικασμένο σε αποτυχία, γιατί ήταν ενάντιος στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στους προύχοντες θα παρατηρήσουμε τα παρακάτω: στα κείμενα του ο Ρήγας δεν διατυπώνει μια παρόμοια θέση. Αντίθετα, όπως δείχνει η μέχρι τώρα έρευνά μας, ο Ρήγας ήταν ορθόδοξος χριστιανός και στα κείμενά του και στα έγγραφα δεν απαντάται τέτοια αντίθεση. Επί πλέον, όπως λέχθηκε παραπάνω, ακολουθούσε μια ενωτική τακτική για την επανάσταση. Είθελε όλες οι δυνάμεις των λαών να συνεργασθούν για τον επιδιωκόμενο σκοπό, την επανάσταση και ελευθερία. Το πιο πιθανό είναι πως σχηματίσθηκε αυτή η ένσταση, ίσως γιατί απέδιδαν στον Ρήγα τις αντιλήψεις κατά του ιερατείου, τις οποίες διατυπώνει ο Ανώνυμος ο Ελλην στην "Ελληνική Νομαρχία" του, που είναι μάλιστα αφιερωμένη στον Ρήγα.

  Οσον αφορά τώρα πως τάχα ο Ρήγας ήταν εναντίον των προυχόντων, και άρα καταδικασμένο το επαναστατικό κίνημά του, μια και δέν θα είχε την υποστήριξή τους και την οικονομική στήριξή τους, όπως διαπιστώνεται από τα έργα του, ο Ρήγας απεναντίας θα είχε λάβει υπόψιν του την σημασία της συμμετοχής των προυχόντων. Συγκεκριμένα, στην Επανασταστική του Προκήρυξή με νόημα τονίζει, πως πρέπει ο καθένας να είναι εξασφαλισμένος για την περιουσία του και για τον ακεραιότητα του εαυτού του. Χαρακτηριστικά παρατηρεί ότι «...κανένας, οποιασδήποτε τάξεως και θρησκείας, δεν είναι σίγουρος μήτε δια την ζωήν του, μήτε δια την τιμήν του, μήτε δια τα υποστατικά του. Ο πλέον ήσυχος, ο πλέον αθώος. Ο πλέον τίμιος πολίτης κινδυνεύει κάθε στιγμήν να γίνη ελεεινή θυσία της τυραννικής φαντασίας, ή των αγρίων τοποτηρητών και αναξίων μεγιστάνων του Τυράννου». Επίσης στόν Θούριο του, διεκτραγουδεί την κατάσταση της αβεβαιότητος για την ζωήν και την περιουσία των χριστιανών και των μωαμεθανών:

  Κι΄αυτήν την ασφάλεια και εμπιστοσύνη, ο Ρήγας τόνιζε πως θα τους την εξασφάλιζε μόνο η δημοκρατική του πολιτεία, που θα προέκυπτε μετά την επανάσταση του.

  Η δεύτερη ενότητα του επαναστατικού σχεδίου του Ρήγα περιλάμβανε την εφαρμογή της επαναστάσεώς του, με σκοπό την απελευθέρωση των σκλαβωμένων από την τυραννία και τη δημιουργία μετά την επικράτησή της μιάς νέας καταστάσεως, της Νέας Πολιτικής Δοιηκήσεως, όπου θα υπήρχε ελευθερία, ισονομία, δημοκρατία, ανεξιθρησκεία, σεβασμός των Δικαίων του Ανθρώπου.

  Για την εφαρμογή του επαναστατικού του σχεδίου, ο Ρήγας σκέφτεται πως απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία είναι η στρατιωτική εκπαίδευση των υποδούλων, που θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τις ισχύουσες σύγχρονες απόψεις της πολεμικής τέχνης. Γνώριζε καλά ο Ρήγας ότι οι επαναστατημένοι λαοί δεν θα μπορούσαν να αντιπαραταχθούν στο στρατό του Σουλτάνου, αν δεν ήταν εξασκημένοι στην σύγχρονη πολεμική τέχνη. Ετσι, μέσα στην σημαντική χρονιά του 1797, ο Ρήγας μεταφράζει ένα εγχειρίδιο πολεμικής τέχνης του Αυστριακού στρατάρχη von Khevenhuller (1683-1744) και το τυπώνει με τον τίτλο «Στρατιωτικόν Εγκόλπιον» με σκοπό να χρησιμοποιηθεί για την στρατιωτική εκπαίδευση των Ελλήνων, που στην πλειονότητά τους ήταν άπειροι στον πόλεμο. Δυστυχώς, δεν έχει βρεθεί μεχρι τώρα αντίτυπο αυτής της μετάφρασης και έκδοσης γιατί κατασχέθηκαν από την αυστριακή αστυνομία. Καί όσα ξέρουμε για το Στρατιωτικό Εγκόλπιο, τα γνωρίζουμε από τα ανακριτικά έγγραφα των Λεγγράνδ και Αμάντου.

  Για το πόσο σημαντική ήταν αυτή η ενέργεια του Ρήγα, να μεταφράσει δηλαδή και να τυπώσει το βιβλίο με την σύγχρονη πολεμική τέχνη, δείχνεται από τό τι διατυπάνει ο Ανώνυμος ο Ελλην στην Ελληνική Νομαρχία του, στα 1806, μόλις οκτώ χρόνια μετά το μαρτύριο του Ρήγα. Χαρακτηριστικά γράφει ότι «Των αρμάτων η επιστήμη είναι διεξοδικωτάτη καί χρειάζεται έν πόνημα όχι μικρόν περί αυτής, δια το οποίον οι νυν Ελληνες μεγάλην χρείαν έχουσι καί άμποτες κανένας φιλογενής να το κατορθώση, δια νά μαθωσιν όλοι, πόσον η τέχνη του πολέμου είναι μεγάλη». Κι' ο Ρήγας είχε την προνοητικότητα να το εκδώσει, ήδη, στα 1797, γιατί ως πραγματικός επαναστάτης και ηγέτης, γνώριζε ακριβέστατα την αναγκαιότητά του. Γι΄ αυτό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας του αναφέρεται πως ήταν και στρατιωτικός νούς.

  Σχετικά τώρα με τό στρατιωτικό μέρος του επαναστατικού του σχεδίου, διαπιστώνεται από τα ανακριτικά έγγραφα Λεγγράνδ και Αμάντου ότι ο Ρήγας Βελεστινλής σχεδίαζε την έναρξη της επενάστασης του από τις περιοχές της Μάνης όπου βρίσκονταν οι εμπειροπόλεμοι Μανιάτες. Μετά θα προχωρούσε να ελευθερώσει την υπόλοιπο Πελοπόννησο και με την παράλληλη στρατιωτική εκπαίδευση των υποδούλων θα βάδιζε πρός την Ηπειρο, όπου ανθούσε το άλλο μέρος του εμπειροπόλεμου ελληνικού πληθυσμού, οι Σουλιώτες . Από εκεί θα προχωρούσε, σα σε τόξο, να επεναστατήσει και να ελευθερώσει την υπόλοιπο Ελλάδα και τις άλλες Βαλκανικές περιοχές της Αλβανίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Βλαχίας.

  Ο Ρήγας στήριζε την επανάστασή του στις ντόπιες, γηγενείς δυνάμεις των σκλαβωμένων κι όχι στη βοήθεια των μεγάλων της εποχής του, κάτι που έχει τεκμηριώσει θαυμάσια στις μελέτες του ο καθηγητής κ. Νικόλαος Πανταζόπουλος . Ο Ρήγας γνώριζε ότι οι ξένεις δυνάμεις ενδιαφέρονται για τα συμφέροντά τους κι' όχι για τα συμφέροντα των σκλαβωμένων. Νωπές θα ήταν στον Ρήγα οι εμπειρίες από τα Ορλωφικά και ακόμη πιό νωπές οι συνθήκες του Σιστόβ , του 1791 μεταξύ του Σουλτάνου και της Αυστρίας και του Ιασίου, 1792, μεταξύ του Σουλτάνου και της Ρωσίας.

  Σχετικά, όμως, με την έναρξη της επανάστασης του Ρήγα, ότι δηλαδή ήταν εφαρμόσιμο το σχέδιο του, αποδεικνύεται με την επανάσταση, αργότερα, του 1821, που άρχισε από την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σιγά-σιγά επεκτάθηκε βορειότερα και τελικά επεκράτησε. Αντίθετα, απέτυχε, ως γνωστόν, η επανάσταση στις Παραδουνάβιες περιοχές, στις οποίες ο Ρήγας ζούσε και τις γνώριζε καλά. Αλλά ως στρατιωτικός νούς γνώριζε άριστα ότι δέν θα είχε επιτυχία η έναρξη της επανάστασης του από εκείνα τα μέρη, γι' αυτό μάλλον δεν θα είθελε να την ξεκινήσει από εκείνα τα μέρη.

  Το επαναστατικό, όμως, σχέδιο του Ρήγα δέν σταματούσε στην έκρηξη της επανάστασης, όπως συνήθως συμβαίνει στις εξεγέρσεις. Προχωρούσε και στην εδραίωσή της, στις περιοχές που θα ελευθέρωνε από την Οθωμανική τυραννία, δημιουργώντας νέο πολιτειακό καθεστώς, τη Νέα Πολιτική Διοίκηση. Ο Ρήγας έδεινε μεγάλη σημασία στο τι θα γίνει αμέσως μετά τη στρατιωτική νίκη. Πίστευε ότι η αναρχία είναι μορφή τυραννίας, όπως το τονίζει και στο Θούριό του. Για τον λόγο αυτό ετοίμασε το Σύνταγμά του, για να είναι το κράτος ετοιμο, μετά την στρατιωτική νίκη, να διοικηθεί με ένα συγκεκριμένο δημοκρατικό Σύνταγμα. Ο Ρήγας μετέφρασε από τα Γαλλικά τη Νέα Πολιτική Διοίκηση, που περιέχει την Επαναστατική Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, και το Σύνταγμα, όπου, ωστόσο, προσέθεσε στο Γαλλικό πρότυπο και πολλά δικά του κείμενα , τα οποία δείχνουν την πρωτοποριακή πολιτική σκέψη του, στην εδραίωση και οργάνωση του κράτους του.

  Ο Ρήγας στήριζε τη νέα πολιτική κατάσταση στη δημοκρατία και όχι στην κληρονομική εξουσία. Μάλιστα καταχωρίζει και διατάξεις για την προάσπιση της δημακρατίας από τους εχθρούς της, οι οποίοι θα επιχειρούσαν να την καταλύσουν. Ηθελε να δημιουργήσει μιά νέα τάξη πραγμάτων στο Βαλκανικό χώρο με την εφαρμογή του δημοκρατικού Συντάγματος και των Δικαίων του ανθρώπου. Για το κράτος του, εξάλλου, εκτύπωσε και τη Χάρτα του. Είθελε να έχει έτοιμο ένα χάρτη του χώρου που θα λευτέρωνε και θα δημιουργούσε τη δημοκρατία του, με τις επαρχίες και τις τοπαρχίες της. Η Χάρτα του θα ήταν ένα βοηθητικό εργαλείο της Νέας Πολιτικής Δοιηκήσεως του, του Συντάγματός του, όπως δατυπώνεται στα πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνά μας , μετά την ενασχόληση μας με την επανέκδοση της Χάρτας και τη σύνταξη του ευρετηρίου των ονομάτων της.

  Συνοπτικά παρουσιάσθηκε το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα, το οποίο ήταν μεθοδικά οργανωμένο και διακρίνεται σε δύο ενότητες:

Α). Στην προετοιμασία της επανάστασης με την ανύψωση του ηθικού των υποδούλων και τη δημιουργία, με τον επαναστατικό Θούριό του, της επαναστατικής τους διάθεσης για πόλεμο.

Β). Στην εφαρμογή τους επαναστατικού του σχεδίου με την εκπαίδευση των σκλαβωμένων στην πολεμική τέχνη, την έναρξη της Επανάστασης στους εμπειροπόλεμους πληθυσμούς των Μανιατών και Σουλιωτών και την επέκτασή της στην υπόλοιπο Ελλάδα και τους άλλους Βαλκανικούς λαούς. Με την δημιουργία στη συνέχεια της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως, του νέου Δημοκρατικού πολιτεύματος για να κυβερνώνται δημοκρατικά και ελεύθερα οι λαοί που βρίσκοντο μέσα σ' αυτήν την πολιτεία, χωρίς εξαίρεση γλώσσας και θρησκείας.

  Ενα όραμα του Ρήγα Βελεστινκλή, που τότε δεν ολοκληρώθηκε γιατί η προδοσία ανέκοψε τη δράση του, αλλά όμως όσο περνά ο καιρός διαπιστώνεται πως μπορεί να γίνει πραγματικότητα.

Βλ. επιλεκτική βιβλιογραφία: Λέανδρου Βρανούση, Ρήγας, Βασική Βιβλιοθήκη αρ. 10, Αθήνα , Λ. Βρανούση, «Η σημαία, το εθνόσημο και η σφραγίδα της "Ελληνικής Δημοκρατίας"του Ρήγα», Αθήνα 1992. Ανάτυπο από τον 8ον τόμο του Δελτίου Εραλδικής και Γενεαλογικής Εταιρείας Ελλάδος, σελ. 347-388, Απ. Δασκαλάκη, Το πολίτευμα του Ρήγα, Αθήνα 1976, Απ. Δασκαλάκη, Επαναστατικά σχέδια και μαρτυρκόν τέλος, Αθήνα 1979, Σπ. Λάμπρου, Αποκαλύψεις περί του μαρτυρίου του Ρήγα, Αθήνα 1892, Νικ. Πανταζοπούλου, Μελετήματα για τον Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1994, C. M. Woodhouse, Ο πρωτομάρτυρας της Ελληνικής ανεξαρτησίας, ελληνική μετάφραση Νίκ. Νικολούδη, Αθήνα 1997.

Για τα έργα του Ρήγα βλ. Λ. Βρανούση, Ρήγας, ΄Απαντα Νεοελλήνων Κλασσικών, τόμ. Α΄-Β΄, Αθήνα 1968, Γ. Λαϊου, «Οι Χάρτες του Ρήγα», ΔΙΕΕΕ, τόμ. 14, 1960, 231-312, Δημ. Καραμπερόπουλου, Η Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα. Τα πρότυπα της και νέα στοιχεία, Αθήνα 1998.

Αιμ. Λεγράνδ-Σπ. Λάμπρου, Ανέκδοτα έργα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ αρτυρησάντων, Αθήνησιν 1891, φωτομηχανική επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Αθήνα 1996.

Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1930, φωτομηχανική επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Αθήνα 1997.

Βλ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου, «Η Γαλλική "Encyclopedie" ένα πρότυπο του έργου του Ρήγα "Φυσικής απάνθισμα"», περιοδ. Ο Ερανιστής, τόμ. 21, 1997, σελ. 95-128. Μάλιστα, διαπιστώνεται ότι ο Ρήγας μεταφέρει την επιστημονική γνώση της κυκλοφορίας του αίματος, για πρώτη φορά σε έντυπο ελληνικό βιβλίο και εισάγει νέους όρους στην ελληνική γλώσσα.

Ρήγα Βελεστινλή, Σχολείον των ντελικάτων εραστών, Βιέννη 1790, επανέκδοση Αθήνα 1971, επιμ., Παν. Πίστα, σελ. 186.

Ό.π., σελ. 122.

Την εικόνα του Μεγάλου Αλαξάνδρου ανατύπωσε θαυμάσια το 1998, η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος σε φυσικό μέγεθος.

Αιμ. Λεγράνδ, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό., π., σελ. 63 και 81.

Ενδεικτικά ανφέρεται ότι ο Χριστ. Περραιβός συνέθεσε και εξέδωσε στην Κέρκυρα το 1798 με τίτλο "Υμνος εγκωμιαστικός παρ' όλης της Γραικίας πρός τον αρχιστάτηγον Μποναπάρτε", φωτομηχανική ανατύπωση από το Κέντρο Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1998. Επίσης ύμνο στου Γάλλους συνέθεσε ο Αδαμ. Κοραής, Ασμα πολεμιστήριον των εν Αιγύπτω περί ελευθερίας μαχομένων Γραικών, 1800, φωτοανατύπωση από το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ, Αθήνα 1983.

Ο τίτλος είναι «Νέος Ανάχαρσις, τόμος τέταρτος, μεταφρασθείς, τα μέν 32,33 και 34 κεφάλαια παρά του Γεωργίου Βεντότη Ζακυνθίου, τα δε 35,36,37,38 και 39 παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, διορθωθείς και εκδοθείς παρά του αυτού, Εν Βιέννη 1797». Το σχόλιο του Ρήγα για τον Pauw σε υποσημείωση των σελ. 149-151.

Cornelis de Pauw (1739-1799), Recherches philosophiques sur les Grecs, Βερολίνο 1788.

Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Η Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα..., ό. π.

Βλ. την πρόσφατη έκδοση στα Βουλγαρικά των "Επαναστατικών" έργων του Ρήγα (Επαναστατική Προκήρυξη, Δίκαια του Ανθρώπου, Σύνταγμα, Θούριος) σε μετάφραση της κ. Νάντιας Ντάνοβας και του κ. Βασίλ Στανίλοφ, έκδοση Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα και "Ιβάν Βάζοφ", Σόφια 1998.

Βλ. ενδεικτικά: Αισχύλου, Επτά επί Θήβας 42, Πέρσαι 73, Αγαμέμνων 112, Ευμενίδες 627, Σοφοκλέους, Αίας 212,612, Αριστοφάνους, Ιππής 757, Βάτραχοι 1289.

«Κατά τον Σεπτέμβριον του έτους τούτου (1797) ο Ρήγας Βελεστινλής έψαλεν εν τη οικία του Αργέντη, παρισταμένου τούτου και του Έλληνος Θεοχάρη, ύμνον ελευθερίας...και δή χορεύων περί την τράπεζαν», Αιμ Λεγράνδ, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή ..., σελ. 19.

Ενδεικτικά βλ. C. Fauriel, Chants Populaires de la Grece moderne, τόμ 2, Παρίσι 1825, σελ. 15-19 και Γάνη Κορδάτου, Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς, Αθήνα 1960, σελ. 657.

Βλ. την πρόσφατη έκδοση με τις πέντε παραδοσιακές μουσικές παραλλαγές του Θουρίου σε ψηφιακό δίσκο της Επιστημονικής Εταιρείας Μελετης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997, όπου καταχωρίζεται και η σχετική μελέτη «Η μουσική του Θουρίου και τα άσματα της εκδόσεως» του καθηγητού της βυζαντινής και παραδοσιακής μουσικής π. Χρήστου Κυριακοπούλου, σελ. 11-21.

Ο Ρήγας τους μνημονεύει, ακόμη και στη Χάρτα του, φύλλο 8, ανατολικά του Στρυμώνος ποταμού, στα βουνά του Παγγαίου, όπου γράφει, σχετικά «Εδώ εμφωλεύουν οι Γκιρντζαλήδες».

Σχετικά με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Ρήγα είναι υπό έκδοση η μελέτη μας «Ο επαναστάτης Ρήγας και η Ορθόδοξος πίστις».

Βλ. Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία, ήτοι λόγος περί ελευθερίας, Εν Ιταλία 1806, «Βιβλίο τέταρτο. Οι συνεργοί της τυραννίας», "Κάλβος", Αθήνα 1968, σελ. 98 κ. εξ.

Ρήγα Βελεστινλή, Επαναστατικά, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου, με τηνπροσθήκη ευρετηρίου, Αθήνα 1994, σελ. 16.

Το βιβλίο αυτό του Ρήγα δεν κυκλοφόρησε διότι κατασχέθηκε από την Αυστριακή Αστυνομία. ΄Ο,τι γνωρίζουμε είναι γνωστό από τα ανακριτικά έγγραφα των Λεγράνδ, ό. π. σελ. 67, όπου αναγράφεται ότι το «περί στρατιωτικών κανόνων πραγματευόμενον έργον το επιγραφόμενον "ο στρατάρχης Κεβενχύλλερ"» είχε και κείμενο καθώς και άσματα. Επίσης, τα έγγραφα του Αμάντου, ό. π., σελ. 165 και 185, όπου αποκαλείται «Εγκόλπιον» το οποίο περιείχε «τους πολεμικούς κανονισμούς».

Βλ. Ανωνύμου του ΄Ελληνος, Ελληνική Νομαρχία, ήτοι λόγος περί ελευθείας, Εν Ιταλία 1806, εκδ. "Κάλβου", Αθήνα 1968, σελ. 34. Μάλιστα, ο συγγραφέας αφιερώνει την έκδοση «εις τον τύμβον του Μεγάλου και Αειμνήτου Ελληνος Ρήγα, του υπέρ της σωτηρίας της Ελλάδος εσφαγιασθέντος».

Βλ. Αιμ. Λεγράνδ, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό.π., σελ. 11, 71 και Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα..., ό. π, σελ. 155 και 179.

Χαρακτηριστικά διερωτάται ο Ρήγας στον Θούριό του μέχρι πότε θα μένουν ανδρανείς οι εμπειροπόλεμοι πληθυσμοί των Μανιατών και Σουλιωτών, για να τούς ωθήσει στον πραγματικό επαναστικό αγώνα που ετοίμαζε:

Νικ. Πανταζοπούλου, Μελετήματα για τον Ρήγα Βελεστινλή, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1994.

Ο Ρήγας, μάλιστα, σημειώνει στη Χάρτα του, (φύλλο 11, στην Βουλγαρία πλησίον του Δουνάβεως ποταμού), με τα σύμβολα της ειρήνης «Οίσκος. Συστόβ 1791», τη γενομένη συνθήκη ειρήνη μεταξύ Αυστρίας και Οθωμανικής Πύλης.

«Γιατί κ' η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά», Θούριος, 1797, στίχ. 27. Ο Ρήγας διατυπώνει την πολιτική του αντίληψη σχετικά με την αναρχία, της οποίας οι πολιτικές αντιλήψεις σέ όλες τις εποχές εκφράζονται από ανθρώπους, οι οποίοι θέλουν μόνο να γκρεμίσουν, αλλά δέν χτίζουν .δεν προτείνουν ένα συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα. Ο Ρήγας το αποτόλμησε, πρότεινε και επιχείρησε να το εφαρμόσει, γι' αυτό και κατατάσσεται στις μεγάλες φυσιογνωμίες του Βαλκανικού χώρου.

Στη δίγλωσση έκδοση Γαλλικά -Ελληνικά του Συντάγματος του Ρήγα , πού ετοιμάζεται απο την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα θα φανούν ξεκάθαρα οι προσθήκες του Ρήγα.

Βλ. «Δίκαια του Ανθρώπου», άρθρο 35.

Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, «Η Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα. Τα πρότυπά της και νέα στοιχεία», στο Η Χάρτα του Ρήγα, επανέκδοση από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1998. Επίσης, Δημ. Καραμπερόπουλου, «Η "Νέα Πολιτική Διοίκησις" και η "Χάρτα της Ελλάδος"του Ρήγα. Μα νέα ανάγνωση», ανακοίνωση στο Διεθνές Συνέδριο Ο Ρήγας και η εποχή του, Βελεστίνο-Βόλος 10-13 Σεπτεμβρίου 1998, υπό έκδοση από ΚΝΕ/ΕΙΕ.