Προς τη Σύνταξη του Περιοδικού ΔΕΛΤΟΣ

Αξιότιμε κύριε Διευθυντά,

Σχετικά με την επιστολή των πολυγραφότατων συναδέλφων συγγραφέων στην Ιστορία της Ιατρικής κ.κ. Λ.Ε Βλαδίμηρο και Α.Χρ. Ριζόπουλο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΔΕΛΤΟΣ, τεύχος 32, (Δεκέμβριος 2006), σσ. 64-65, στην οποία θέτουν το ερώτημα «Ποιός πρώτος έχει δημοσιεύσει την πληροφορία ότι η πρώτη Ιστορία της Ιατρικής στην ελληνική γλώσσα δημοσιεύθηκε το 1794;», θα ήθελα να παρατηρήσω διευκρινιστικά τα ακόλουθα:

1). Πράγματι οι κκ. Βλαδίμηρος και Ριζόπουλος στο βιβλίο τους «Ιατρική και διαφήμιση στην Ελλάδα από την Αρχαιότητα ως το 1940», Αθήνα 1992, σ. 277-279, κάνουν μνεία ότι η «Ιστορία συνοπτική περί της αρχής και προόδου της Ιατρικής» του Κωνσταντίνου Μιχαήλ αποτελεί «την πρώτη συγγραφή στην ελληνική, ιστορίας της ιατρικής».

Ωστόσο σχετικά παρατηρούμε ότι οι επιστολογράφοι στο ανωτέρω κείμενο του βιβλίου τους απλά και μόνο κάνουν μνεία για την πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα, χωρίς να προσθέσουν άλλα στοιχεία, που να τεκμηριώνουν την διαπίστωσή τους αυτή. Επί πλέον στο ίδιο κείμενό τους τονίζουν λαθεμένα πως το βιβλίο του Κων. Μιχαήλ, «Διαιτητική», Βιέννη 1794, (στο οποίο περιέχεται η Συνοπτική Ιστορία της Ιατρικής), αποτελεί «το ΠΡΩΤΟ ιατρικό σύγγραμμα γραμμένο από ελληνα γιατρό», στοιχείο που δείχνει ότι δεν έχουν κάνει σχετική έρευνα και τεκμηρίωση για να υποστηριχθεί και η άποψη τους αυτή. Και τούτο διότι ήδη στα 1757 και 1760 είχαν τυπωθεί οι διδακτορικές διατριβές στα ελληνικά-λατινικά των ιατρών Θωμά Μανδακάση, (1709-1796) και Δημητρίου Καρακάσση, (1734-1804), αντίστοιχα και επί πλέον εβδομήντα χρόνια πριν από την «Διαιτητική» του Κων. Μιχαήλ, έχουμε τυπώμενο στη Βενετία στα 1724 το ελληνικό ιατρικό βιβλίο του Σταύρου Μουλαϊμη, «Αντιδοτάριον περί των ιοβόλων δηγμάτων».

2). Το 1994 συμπληρώνονταν διακόσια χρόνια από τότε που ο εκ Καστοριάς ιατρός Κωνσταντίνος Μιχαήλ, (1751-1816), τύπωσε στη Βιέννη το βιβλίο του «Διαιτητική, ης προτέτακται και Ιστορία συνοπτική περί της αρχής και προόδου της ιατρικής επιστήμης», Βιέννη 1794. Με την ευκαιρία του επετειακού αυτού γεγονότος προχωρήσαμε στην μελέτη, διερεύνηση και αναστατική επανέκδοση της «Ιστορίας συνοπτικής περί της αρχής και προόδου της ιατρικής τέχνης» συντάσσοντας και σχετικό ευρετήριο. Παράλληλα στην επανέκδοση μας αυτή μετά από έρευνα προσθέσαμε και ένα εισασωγικό εμπεριστατωμένο κείμενο για τον ιατρό Κωνσταντίνο Μιχαήλ καθώς και για την Ιστορία της Ιατρικής του. Η έκδοση τιτλοφορείται «Δημήτριος Απ.. Καραμπερόπουλος, Η πρώτη Ιστορία της Ιατρικής στην ελληνική γλώσσα. Παράρτημα: Κωνσταντίνου Μιχαήλ, Συνοπτική Ιστορία της ιατρικής, Βιέννη 1794», εκδόσεις Α. Σταμούλη, Αθήνα-Πειραιάς, 1994, (σσ. 197).

3).Για να έχει ο αναγνώστης μία εικόνα της έρευνας και τεκμηρίωσης που πραγματοποιήσαμε αναγράνται οι υπότιτλοι του εισαγωγικού μας κειμένου στην ανωτέρω αναστατική επανέκδοση: «Επετειακή επανέκδοση», «Η εποχή», «Σύντομο βιογραφικό του Κωνσταντίνου Μιχαήλ (1751-1816)», «Το συγγραφικό του έργο», «Επανεκδόσεις», «Η πρώτη Ιστορία της Ιατρικής στην ελληνική γλώσσα», «Βιβλιογραφική τεκμηρίωση», «Η Ιστορία της Ιατρικής στην ελληνική γλώσσα κατά την εποχή του Νεοελληνκού Διαφωτισμού», «Επιλεγόμενα», «Βιβλογραφία για τον Κωνσταντίνο Μιχαή και το βιβλίου του ΄΄Διαιτητική΄΄».

Παράλληλα στη σελίδα 26 του εισαγωγικού μας αυτού κειμένου σημειώνουμε ότι «Η ΄΄Συνοπτική ιστορία της ιατρικής΄΄ του Κωνσταντίνου Μιχαήλ, απ' ότι μέχρι τώρα είναι γνωστό, θα πρέπει να θεωρείται ως η πρώτη στα ελληνικά Ιστορία της Ιατρικής, αν και υπάρχουν σύντομες αναφορές σε προγενέστρα κειμενα», το οποία μετά από έρευνα εξετάσθηκαν για να τεκμηριώσουμε την διατυπωθείσα άποψή μας. Μάλιστα στο σημείο αυτό παραπέμπουμε στη σχετική μνεία των συγγραφέων Λ. Βλαδίμηρου και Ανδρέα Ριζόπουλου, «Ιατρική και διαφήμιση στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως το 1940. Πτυχές της Ιστορίας της Ιατρικής και διαφήμισης, Αθήνα 1992, σ. 279».

3). Στην δημοσιευθείσα στο τεύχος 32 της «ΔΕΛΤΟΥ» μελέτη μας «Η ΄΄Ιστορία της φυσιολογίας΄΄ του εκ Τυρνάβου Θεσσαλίας Γεωργίου Πούλιου (1823)», σημειώνουμε ότι η «Συνοπτική Ιστορία Ιατρικής» του Κωνσταντίνου Μιχαήλ θα πρέπει ίσως να θεωρείται ως η πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα «όπως έχουμε δείξει» παραπέμποντας στη σχετική μας μελέτης, κάτι που έκανε τους αγαπητούς συναδέλφους να απευθύνουν την σχετική τους επιστολή.

Όμως κ. Διευθυντά, η φράση μας «όπως έχουμε δείξει», δίνει την απάντηση στο ερώτημα. Τονίζει ότι στη μελέτη μας έχει γίνει ενδελεχής έρευνα και τεκμηρίωση της άποψης για την πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα και δεν κάνει απλά και μόνο μια σχετική μνεία.

4). Εναι γνωστό ότι βασική αρχή στη συγγραφή επιστημονικών μελετών παραπέμπουμε στην ολοκληρωμένη μελέτη ενός θέματος, στην οποία εμπεριέχονται όλες οι προγενέστερες μνείες, αναφορές. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η αναφορά των επιστολογράφων για την πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα περίεχεται στην διεξοδική μας μελέτη «Η πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα».

Συμπερασματικά οι συνάδελφοι συγγραφείς κκ. Λ.βλαδίμηρος και Α, Ριζόπουλος στο αξιόλογο βιβλίο τους κάνουν απλά και μόνο μνεία για την πρώτη ιστορία της ιατρικής στην ελληνική γλώσσα και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να νιώσουν ότι αγνοήθηκαν, διότι η σχετική μας μελέτη, στην οποία παραπέμψαμε στο άρθρο της ΔΕΛΤΟΥ, τεκμηριώνει μετά από έρευνα ότι η «Συνοπτική ιστορία της ιατρικής» του Κων. Μιχαήλ είναι το πρώτο ιατρικό βιβλίο στην ελληνική γλώσσα και η σχετική μνεία τους για αυτήν εμπεριέχεται στο εισαγωγικό μας κείμενο. Εξ άλλου στην διεξοδική μελέτη μας για την πρώτη ιστορία της ιατρικής μετά πάλι από έρευνα και τεκμηρίωση διορθώνουμε ως λαθεμένη και την άλλη άποψή τους ότι τάχα η «Διαιτητική», Βιέννη 1794, είναι το «πρώτο» ελληνικό ιατρικό βιβλίο.

Με εκτίμηση

Δημήτριος Καραμπερόπουλος

Διδάκτωρ Ιστορίας της Ιατρικής.

--------------------------------------------------------------------------------

Για τις διατριβές αυτές, βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Η μεταφορά της επιστημονικής ιατρικής γνώσης μέσω των εντύπων ιατρικών βιβλίων κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1745-1821), Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 1996, και του ιδίου, Η Ιατρική ευρωπαϊκή γνώση στον ελληνικό χώρο, 1745-1821, Βιβλιοθήκη Ιστορλιας ης ιατρικής, αρ. 1, Αθήνα 2003.

Σχετικά βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, «Σταύρου Μουλαϊμου, Αντιδοτάριον, Βενετία 1724: Το πρώτο στα ελληνικά ιατρικό βιβλίο;», Ηπειρωτικά Χρονικά, τόμ. 37, Ιωάννινα 2003, σσ.483-410.