Από τα μέσα του 18ου αι. κάνουν την εμφάνισή τα ελληνικά ιατρικά βιβλία, τυπωμένα στις ευρωπαϊκές πόλεις από λογίους και ιατρούς που σπούδαζαν στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, αν και ένα ιατρικό βιβλίο είχε τυπωθεί το 1724 στη Βενετία από τον Έλληνα Ηπειρώτη ιατρό Σταύρο Μουλαϊμη και μάλλον αυτό το βιβλίο θα πρέπει, όπως έχουμε υποστηρίξει, να είναι το πρώτο στα ελληνικά ιατρικό βιβλίο . Μέχρι την Ελληνική Επανάσταση έχουν εντοπισθεί 28 ιατρικά βιβλία , ενώ από το 1822 έως την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1837 είχαν τυπωθεί άλλα 35 περίπου ιατρικά βιβλία. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι ένα ανώνυμο βιβλίο του 1805 με τίτλο "Διδασκαλία παραινετική περί της χρήσεως της δαμαλίδος" αναφέρεται στην αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού του δαμαλισμού για την προστασία των παιδιών από την ευλογιά, στο οποίο μάλιστα παρατίθεται και σχετικός στατιστικός πίνακας με την μείωση του αριθμού θανάτων των παιδιών από την ευλογιά μετά την εφαρμογή του δαμαλισμού. Σε μερικά άλλα περιέχονται και λίγες οδηγίες για τα βρέφη, όπως στο βιβλίο που εκδόθηκε στη Βενετία με τίτλο "Νουθεσίαι εις τον λαόν εις διαφύλαξιν της σωματικής υγιείας πάνυ ωφέλιμοι" του διάσημου της εποχής ιατρού της Λωζάνης Τισσό (Samouel Andre Tissot, 1728-1797), και μεταφράσθηκε στα ελληνικά από τον Γεώργιο Βεντότη, (1757-1795), πατέρα της ελληνικής τυπογραφίας. Στον δεύτερο τόμο αφιερώνονται λίγες σελίδες (46-68) με τίτλο "Νουθεσίαι δια τα βρέφη". Τονίζεται ότι οι ιατροί έχουν αμελήσει τις αρρώστιες των παιδιών και κατ' αυτόν τον τρόπο άφησαν τα παιδιά σε εκείνους που δεν είναι αρμόδιοι να τα περιθάλπουν. Μάλιστα παρατηρεί ότι τα βρέφη ενώ "δεν ηξεύρουν να ομιλήσουν δια να ειπούν την αρρωστίαν του", όμως "ομιλούν μίαν εδικήν τους, την οποίαν πρέπει να σπουδάξωμεν να την καταλάβωμεν" και θα πρέπει ο έμπειρος ιατρός να γνωρίζει "την διάλεκτον των βρεφών" για να μπορεί "να τα ιατρεύση από τας αρρωστίας οπού πάσχουν". Σημειώνει ότι αιτία που τα παιδιά αποθνήσκουν μέχρι του ενός ή δύο ετών είναι οι "σπαραγμοί", επεξηγώντας ότι αυτοί είναι αποτέλεσμα "άλλων αρρωστιών", μνημονεύοντας μερικές περιπτώσεις εξ αυτών, όπως "το μηχώνειον", "το ξύνισμα του γάλακτος", "τα δόντια", "τα σκουλήκια", "η θερμική αρρωστία" από την ευλογιά και από την "κοκκίνα", δηλ. την ιλαρά. Το "μηχώνειον", το οποίο είναι "μία ύλη μαύρην, μήτε αραιά μήτε πυκνή", πρέπει να αποβληθεί "προτού να φάγη γάλα το βρέφος", διότι αυτό φθείρει το γάλα και προκαλεί διάφορα πάθη. Γι' αυτό συνιστάται η "κένωσις τοιαύτης ύλης" που επιτυγχάνεται α) αφήνοντας χωρίς γάλα το βρέφος τις πρώτες 24 ώρες, β). δίνοντας να πίνει νερό με λίγη ζάχαρη ή μέλι για να διαλυθεί το μηκώνειο και να αποβληθεί και γ). δίνοντας σιρόπια για την αποβολή του μηκωνείου, όπως του αμυγδαλόλαδου. Για το αμυγδαλόλαδο επισημαίνεται ότι το συνιστούν σε πόνους των βρεφών, αλλά μία τέτοια χρήση είναι βλαβερή και "μάλιστα κινδυνώδης" συμπληρώνοντας ότι η κατάχρηση του λαδιού συμβάλει και στην εμφάνιση ραχίτιδος. Άλλη αιτία αρρωστιών των βρεφών είναι τα "σκουλήκια", τα οποία "ευγαίνουν ή από το στόμα ή από τον πρωκτόν". Προκαλούν απόφραξη των εντέρων, απορροφούν τον "χυλόν", που είναι για το βρέφος και παροξύνουν τα έντερα και τα πληγώνουν. Για τη θεραπεία αναγράφονται τα σχετικά φάρμακα. Ακόμη ο συγγραφέας τονίζει τα δυσάρεστα αποτελέσματα από τη συχνή χρήση των "ανωδύνων" φαρμάκων όπως της θηριακής και το σιρόπι της παπαρούνας. Στο ίδιο βιβλίο, τόμ. 1, σελ. 160-166, γίνεται περιγραφή της ιλαράς, την οποία ονομάζει "κοκκίνα". Ο όρος "ύλερη" για πρώτη ίσως φορά συναντάται στο "Ιατρικό Λεξικάκι" του Ιωάννου Νικολίδη, που περιέχεται στο βιβλίο του για την σύφιλη με τίτλο "Ερμηνεία περί του πώς πρέπει να θεραπεύεται το γαλλικόν πάθος ήγουν η μαλαφράντζα", Βιέννη 1794, ενώ ο ιατρός Πέτρος Ηπήτης στο βιβλίο του "Λοιμολογία", Βιέννη1816, σελ. 46, χρησιμοποιεί τον όρο "φοινικισμός" μεταφράζοντας τον λατινικό όρο "morbilli". Ωστόσο τον όρο "ιλαρά" τον συναντούμε στο βιβλίο "Πραγματείας Ιατρικής", Κωνσταντινούπολις 1818, (σελ. 295), του ιατρού Σεργίου Ιωάννου, ο οποίος γράφει ότι ο Αγγλος ιατρός Th. Sydenham, (1624-1689), "συνέγραψεν και περί ιλαράς". Για την ιλαρά σημειώνεται ότι "προμηνύεται ημέραις πολλαίς προτού να φανή, από ένα βήχα ξηρόν και συχνόν...από ένα αποκάρωμα, από μίαν άκραν κοκκινάδα και καύσιν εις τα μάτια, με φούσκωμα των βλεφάρων...δεν ημπορούν να υποφερουν το φώς, με συχνόν πταρνυσμόν" με ρινόρροια και δακρύρροια. Στη συνέχεια αναφέρεται ότι "η καυσις και η θέρμη αυξάνει ταχέως" και ο ασθενής "έχει μέγα βήχαν, στενοχωρίαν, αδημονίαν" με τάση για έμετο και "διάρροιαν" και "η γλώσσα είναι άσπρη, η δίψα μεγάλη". Ακολουθεί το εξανθηματικό στάδιο, "την τετάρτην ή την πέμπτην ημέραν, και συχνάκις μετά την τρίτην, φανερώνονται ταχύτερον τα σπηρία και πολλότατα εις το πρόσωπον, το οποίον έπειτα από ολίγαις ώραις γεμίζει από σημάδια τα οποία παραμοιάζουν με το τζίμπισμα του ψίλλου, αλλά πλέον κόκκινον". Τονίζεται ότι τα εξανθηματικά στοιχεία συρρέουν, "πολλά από αυτά ενωμένα κάμνουν κάποια σημάδια μεγάλα και κόκκινα, πλατεία ή πολύ ή ολίγον τα οποία φλογίζωντας το δέρμα, προξενούν μέγα φούσκωμα τα μάτια εις το πρόσωπουν και καμμίαν φοράν κλείουνται τα μάτια". Επισημαίνεται ότι το εξάνθημα επεκτείνεται από το πρόσωπο στο κορμό, "τα σπηρία κατεβαίνουν εις το στήθος εις τα χέρια εις μεριά εις τα πόδια". Σημειώνεται ότι "την τρίτην ημέραν ή και την τετάρτην" του εξανθήματος "ολιγοστεύει η κοκκινάδα, τα σημάδια ήτοι φουσκαλίδες ξηραίνονται και πίπτουν εις μικρά λέπια", τονίζοντας ότι μετά την εννάτην ή ενδεκάτην ημέραν δεν παραμένει "κανένα ίχνος κοκκιναδας και το δέρμα ευθύς ισίαζει και διορθώνεται". Γίνεται αναφορά στην θεραπευτική υποστήριξη των ασθενών και στις επιπλοκές "τα επακολουθήματα", που συμβαίνουν στα παιδιά. Μνημονεύονται προσπάθειες για τον εμβολιασμό της ιλαράς.
Δύο πρώιμα παιδιατρικά κείμενα για την περιποίηση του νεογνού και του βρέφους συναντούμε το 1816 και 1817 στο σημαντικό προεπαναστατικό περιοδικό Ερμής ο Λόγιος, το οποίο δημοσίευσε τα κείμενα του ιατρού Πέτρου Ηπήτη, ο οποίος εκείνη τη χρονιά το 1816 είχε ανακηρυχθεί διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το πρώτο άρθρο φέρει τον τίτλο "Φυσική ανατροφή των παίδων παρά τινος ιατρού", Ερμής ο Λόγιος 1816, σελ. 279-291. και το δεύτερο "Φυσική ανατροφή. Διατριβή ιατρική παρά ιατρού προς τους γονείς", Ερμής ο Λόγιος 1817, σελ. 533-547 και 569-578. Ο Ηπήτης για τον θηλασμό τονίζει ότι το μητρικό γάλα είναι η φυσική τροφή του νεογεννήτου και με έμφαση παρατηρεί ότι "μήτε των ζώων μήτε της βυζάστρας το γάλα δύναται να εκπληρώση ακριβώς την έλλεψιν του μητρικού" και παράλληλα κατηγορεί τις γυναίκες των πλουσίων που αφήνουν το "γλυκύτατον καθήκον του θηλάσματος". Τα γράφει αυτά ο Ηπήτης διότι την εποχή εκείνη είχε αρχίσει η τάση να δίνουν ξένο γάλα στα νεογέννητα, νοοτροπία την οποία καταγράφει ο J.J. Rousseau στο βιβλίο του "Αιμίλιος", που εκδόθηκε το 1762 (ελληνική μετάφραση εκδ. Αναγνωστίδη, Αθήνα (χ.χ.), τόμ. 1, σελ. 51 κ. εξ.) και ο διδάσκαλος του Γένους Γρηγόριος Κωνσταντάς στο βιβλίο του "Στοιχεία λογικής", Βενετία 1818, τόμ. 4, σελ. 291. Μάλιστα ο ιατρός Κων. Καρακάσας στο βιβλίο του "Τοπογραφία της Βλαχίας και ανθρωπολογικαί παρατηρήσεις αναφορικώς προς την υγείαν και τας νόσους των κατοίκων αυτής", Βουκουρέστι 1830, σελ. 146, παρατηρεί για τον μητρικό θηλασμό ότι "αι νέαι μέθοδοι αι οποίοαι καά δυστυχίαν εφευρεθείσαι εις την Ευρώπην συνίστα νται εις το να τρέφουν τα βρέφη με άλλην τροφήν και όχι με το μητρικό γάλα, είναι εις αυτούς τους κατοίκους άγνωσται". Ο ιατρός Ηπήτης απαγορεύει να δίνουν σακχαρόνερο στα νεογέννητα, όπως ήταν συνήθεια, αλλά να του προσφέρουν το μητρικό γάλα αμέσως μετά τη γέννησή του. Ονομάζει τις πρώτες σταγόνες του μητρικού γάλακτος, που βοηθάει στην κένωση του "μηκωνείου", "κολώστρον ή τροφαλίς". Χαρακτηριστκό είναι το γεγονός ότι ο Ηπήτης μνημονεύει τον ελληνικό όρο "τροφαλίς" από το ρήμα τρέφω και τον λατινικό "κολώστρον", από το "colostra", ο οποίος και επικράτησε στην ελληνική ορολογία. Για τη συχνότητα του θηλασμού γράφει ότι η μητέρα θα θηλάζει όποτε το μωρό θέλει, 4-5 φορές την ημέρα και 1-2 φορές τη νύχτα, και ο θηλασμός θα είναι μέχρι τον έκτο ή ένατο μήνα όχι όμως πάνω από τον 12 μήνα, διότι προδιαθέτει τα βρέφη σε ραχίτιδα. Αναγράφει τις καταστάσεις οι οποίες θα αναγκάσουν τη μητέρα να διακόψει το θηλασμό, όπως "στηθόπονο, βήχαν, αιμόπτυσιν, αιματέμεσιν, καρκινώματα, χοιράδας, ποδάγραν, σφοδρά υστερικά, επιληψίαν, και όσαι εισίν επιρρεπείς εις θυμόν ή άλλα σφοδρά ψυχικά πάθη" και συμπληρώνει ότι δεν θα θηλάσουν τα νεογέννητα όσες πάσχουν από "φθίσεως, ραχίτιδος, έρπητος, χοιράδων, νεφρίτιδος, αρθρίτιδος και άλλων παθών διαδεδομένων δια του γάλακτος". Σχετικά με το θηλασμό και της "απολαύσεως του έρωτος", σημειώνει ότι θα πρέπει να είναι "απευκτέαι αι αυστηραί παραγγελίαι των Παλαιών", που την απαγόρευαν, όπως για παράδειγμα γράφει ο ιατρός Σωρανός στο έργο του Γυναικείων Β 19. Ο Ηπήτης ακόμη τονίζει ότι ο θηλασμός δεν θα διακόπτεται στις περιπτώσεις εμμήνου περιόδου και νέας κυήσεως. Όταν όμως η μητέρα δεν είναι σε θέση να θηλάσει το νεογέννητο τότε θα πρέπει να του δοθεί γάλα από "βυζάστρα ή τροφό". Ο ιατρός Ηπήτης δίνει σαφείς οδηγίες για την εκλογή της βυζάστρας, για την υγεία, και την ηλικία της, και τονίζει ότι το δικό της μωρό θα πρέπει να είναι ανάλογης ηλικίας με το μωρό που θα θηλάζει. Κατακρίνει εκείνους οι οποίοι εξετάζουν το γάλα της βυζάστρας αν είναι θρεπτικό, τονίζοντας ότι ασφαλέστερη απόδειξη θα πρέπει να αποτελεί η καλή κατάσταση του βρέφους, την οποία διαπιστώνει "ο μαιευτήρας ή ο εξησκημένος ιατρός", όπως γράφει. Σημειώνουμε ότι για την εκλογή της βυζάστρας και για τη δοκιμασία του γάλακτός της γράφει ο ιατρός Σωρανός, "Περί εκλογής τιτθής" και "Περί δοκιμασίας γάλακτος" Γυμναικείων Β 19 και 22 αντίστοιχα, που έκτοτε διατηρήθηκαν. Στις περιπτώσεις που δεν βρίσκεται βυζάστρα για το θηλασμό του βρέφους τότε συσταίνει να δοθεί γάλα ζώου, αναφέροντας τις νέες γνώσεις της χημείας, ότι το γάλα "της όνου ή φοράδας" είναι ανάλογο με το γάλα της γυναικός. Μάλιστα στα 1799 ο ιατρός Μανουήλ Σαρρής ο Τενέδιος (Ανθ. Γαζή, Γραμματική των φιλοσοφικών επιστημών, Βιέννη 1799, τόμ. Β΄, σελ. 659) σημειώνει ότι "η ίππος δίδωσι το γλυκήτατον γάλα από όλα τα ζώα, μετ' αυτήν η όνος και ταύτη έπεται η γυνή". Σχετικά με το γάλα της αγελάδος ο Ηπήτης παρατηρεί ότι έχει διαφορετική σύσταση από το γάλα της γυναικός. Είναι "πλέον βουτυρώδες και τυρώδες", γι' αυτό και δεν θα πρέπει να δίνεται άκρατο γάλα στο νεογνό, αλλά αραιωμένο με άλλο υγρό ή νερό έως τον έκτο μήνα. Σημειώνουμε ότι μεταφράζει τη γαλλική λέξη "biberon" ως "υελοβυζίον" ή "βυζοαγγείον". Επίσης συνιστά τη μικτή διατροφή με γάλα και με "καλοβρασμένον ζωμίον" με αλεύρι, λίγη ζάχαρη τονίζοντας ότι όσο πιο μικρό είναι το βρέφος τόσο πιο αραιό θα πρέπει να γίνεται αυτό το παρασκεύασμα. Για τη διατροφή μετά τον έκτον μήνα ο Ηπήτης συνιστά να δίνουν στο βρέφος"ολίγον κατ' ολίγον" "κρεατοζωμίον κατασκευασμένο με ψωμίον, τέσσερις φορές την ημέρα σε διορισμένες ώρες χωρίς όμως βία ούτε όταν κάθε φορά κλαίει. Για τον απογαλακτισμό συνιστά να γίνεται σταδιακά, διότι ο αιφνίδιος απογαλακτισμός είναι επιζήμιος στη θηλάζουσα και στο βρέφος. Ο θηλασμός θα ελαττώνεται μέχρις ότου το μωρό θηλάζει μία φορά την ημέρα και στη συνέχεια κάθε δύο, τρείς ημέρες έως να φθάσει στην "λησμόνησίν" του, αντικαθιστώντας τον με δόση φαγητών. Ακόμη επισημαίνει τους κινδύνους τους οποίους διατρέχει η γυναίκα από την αποφυγή του θηλασμού τονίζοντας ότι "αι μη θηλάζουσαι λεχούσαι εισίν υποκείμεναι εις πολλοτάτας αρρωστίας" που είναι "πόνος, φλεγμονή, εμπύησις, σκληρότης, καρκινώματα των βυζίων ή μήτρας, πυρετός, θανάσιμοι μεταστάσεις εις τον εγκέφαλον ή εις τον πνεύμονα". Και στα μωρά η αποφυγή το θηλασμού έχει ως επακόλουθα "ίκτερος, ατροφία, έκτηξι, άφθαι, εμφράξεις, διάρροιαι". Ο ιατρός Πέτρος Ηπήτης αναφέρεται και στην δοξασία που επικρατούσε ότι τα γεννηθέντα επτά μηνών ζούν, ενώ αντιθέτως τα οκτώ μηνών αποβιώνουν σημειώνοντας ότι "αμαθείς και δεισιδαίμονες μαίαι καταπείθουν συχνάκις τους γονείς ότι τα επταμηνιαία νήπια εμπορούν να ζήσουν, τα οκταμηνιαία όμως όχι", με αποτέλεσμα οι γονείς να μην τα φροντίζουν και να στερούνται τα παιδιά στα οποία, όπως παρατηρεί "η φύσις είχε χαρίσειν τελειότερα και ισχυρότερα όργανα δια να αντισταθούν εις την επίρροιαν του έξω κόσμου". Προσθέτουμε ότι τα ίδια γράφει και ο Ρήγας Βελεστινλής στο "Φυσικής απάνθισμα", Βιέννη 1790, σελ. 149, ο οποίος τονίζει ότι "είναι απάτη και πλάνη του κοινού λαού ότι τα οκταμηνιάτικα παιδιά αποθνήσκουν και τα επταμηνιάτικα ζούν", παραθέτοντας μάλιστα και σχετική επεξήγηση από την ανακοίνωση της "Ιατρικής Ακαδημίας της Φράντζας" που προσκαλούσε τους γονείς να φέρνουν στο Νοσοκομείο των Παρισίων τα οκταμηνιάτικα για να τα εξετάζουν οι χειρουργοί και να τα δίνουν σε βυζάστρες με ανάλογο μέγεθος στήθους με το στόμα των βρεφών. Η αντίληψη αυτή ότι τα οκταμηνιάτικα δεν ζουν έχει τις ρίζες της στους αρχαίους. Μάλιστα έχουμε έργο του Ιπποκράτους με τίτλο "Περί οκταμήνου εμβρύου", στο οποίο σημειώνεται ότι τα οκτώ μηνών έμβρυα δεν ζουν. Ο Ηπήτης συμβουλεύει να μη δένουν την ομφαλό κοντά στο δέρμα για να μην δέσουν και την υπάρχουσα ομφαλοκήλη. Συνιστά να περιποιούνται τον ομφαλό για να αποφευχθεί η "φλόγωσις, η εμποίησις του περιτοναίου, αιμορραγία δυσεμπόδιστος, θανάσιμος πρόπτωσις των εντέρων". Επίσης να εξετάζουν το νεογέννητο αν έχει "ατρησία" κανενός φυσικού στομίου, το οποίο με τη "χειρουργική τομή δυνατόν να διορθωθεί. Απαγορεύει να κόπτουν τον χαλινόν της γλώσσης, "το υπογλώσσιον νήμα" όπως το αποκαλεί διότι δυνατόν να προκληθεί αιμορραγία "φλόγωσις της γλώσσας" με αποτέλεσμα να εμποδισθεί ο θηλασμός και να μην πιέζουν τους διογκωμένους μαστούς των νεογνών. Ο Ηπήτης αντιτάσσεται στην διατυπωθείσα άποψη από τον "Λόκκιο και Ρουσσώ", ότι θα πρέπει τα αρτιγέννητα βρέφη να πλένονται με ψυχρό νερό προς "δυνάμωσίν των". Παρατηρεί ότι το ψυχρό ύδωρ είναι εχθρός του "αρτιγέννητου νηπίου" και συνιστά τα χλιαρά λουτρά. Με το πλύσιμο του χλιαρού νερού θα προφυλαχθεί από τις "εκθλίψεις (excoriations)", όπως αποκαλεί το παράτριμμα.
Πρώτη απόπειρα συγγραφής ελληνικού Παιδιατρικού βιβλίου αποτελεί εκείνη του Ιωάννου Ολυμπίου, (1802-1869), καθηγητού της "Χειρουργίας" στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837), ο οποίος εξέδωσε την ίδια χρονιά στην Αθήνα το βιβλίο με τίτλο "Εγχειρίδιον περί της σωματικής ανατροφής των παιδίων", (σχήμα 11Χ18 εκ., σσ. κ΄ + 217). Στον Πρόλογο του σημειώνει ότι μέχρι το δέκατο έτος της ηλικίας αποθνήσκει το 50% των παιδιών και συμπληρώνει ότι "εις καμμίαν άλλην ηλικίαν δεν παθαίνει ο άνθρωπος τόσα κακά, όσα εις την παιδικήν". Το ίδιο ποσοστό μνημονεύει και ο Αναστάσιος Γεωργιάδης, ο μετέπειτα καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο βιβλίο του "Αντιπανάκεια", Βιέννη 1810, σελ. 108. Μάλιστα ο Ολύμπιος τονίζει ότι "προς αποφυγήν του μεγαλειτέρου μέρους των δεινοπαθειών του εις την ηλικίαν ταύτην, και δια την παντελή έλλειψιν καλής εις τούτο οδηγίας" έγραψε και τύπωσε το βιβλίο του "χάριν των Ελλήνων, όσοι επιθυμώσι να δώσωσιν εις τα τέκνα των υγιειράν ανατροφήν". Επί πλέον με λύπη γράφει ότι ο "φωτισμένος κόσμος" της Ευρώπης έχει συγγράμματα "περί σωματικής ανατροφής των παιδίων", ενώ "η Ελλάς δεν έχει ουδέ έν ακόμη" παρόμοιο βιβλίο. Ο Ιωάννης Ολύμπιος επεξηγεί ακόμη ότι έγραψε το βιβλίο "απανθίζων από τα καλήτερα των Γερμανών βιβλία ό,τι καλόν έκρινα και ωφέλιμον εις τους Ελληνας", οι οποίοι θα ήθελαν να δώσουν σωστή ανατροφή στα παιδιά τους. Μάλιστα στο βιβλίο αυτό του Ιωάννου Ολυμπίου συναντούμε για πρώτη φορά τον όρο "παιδοϊατρός", (σελ.126), που αργότερα θα μετατραπεί σε "παιδίατρος" Την παιδική ηλικία την κατατάσσει σε πέντε στάδια: το πρώτο είναι η ενδομήτριος ζωή, το δεύτερο "ο καιρός της γεννήσεως", το τρίτο στάδιο από τη γέννηση μέχρι την πρώτη οδοντοφυία, το τέταρτο μέχρι τη δεύτερη οδοντοφυϊα και το πέμπτο μέχρι την εφηβεία. Αλλά το βιβλίο του διαπραγματεύεται μόνο τις τέσσερις πρώτες περιόδους της ηλικίας του παιδιού. Δίνει οδηγίες (σελ. 33) για την περιποίηση του στήθους της μητέρας, για να σκληρυνθεί το δέρμα και να μην τραυματίζεται κατά τον θηλασμό, "αι ρώγαι είναι χρεία να πλένωνται πολλάκις πάσαν ημέραν με πνευματώδη υγρά, ρακήν δηλαδή, ρώμιον, νερόν κολονιαόν και τα τοιαύτα". Επισημαίνει, (σελ. 57), ότι είναι ασυγχώρητον η λεχώνα να χύνει το πρωτόγαλα ως βλαβερό ή περιττό και να δίνει τις πρώτες ημέρες αντ' αυτού προς εξαγωγή του μηκωνίου "μάννα, ραβέντι και τα τοιαύτα, ανοίκια καθόλου και βλαβερά εις τον στόμαχον αυτού". Τονίζει ότι το "πρωτόγαλα της κυησάσης είναι μάλιστα τοιουτοτρόπως από την φύσιν συνθεμένον, ώστε βάλλει τα έντερα του βρέφους εις μεγαλητέραν ενέργειαν, ζωογονεί την περισταλτικήν κίνησιν και δια τούτο κατορθώνει της κοιλίας την κένωσιν". Ο Ιωάννης Ολύμπιος συσταίνει μετά τη γέννα (σελ. 61) η λεχώνα "να διάγη ως ανύπανδρος τουλάχιστον τριμηνίαν ολόκληρον" και τούτο διότι, όπως επεξηγεί, "η ενωριτέρα σαρκική μίξις εμπορεί να της φέρη αιμορραγίαν, ή πρόπτωσιν της μήτρας, ατονίαν μεγάλην εις τα γεννητικά μόρια, λευκόρροιαν πολυχρονίαν, γενικήν αδυναμίαν και καταστροφήν της υγείας, ασυλληψίαν". Το Τρίτο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στη "Σωματική ανατροφή του γεννηθέντος έως το έβδομον έτος" και αναφέρεται στην "Τροφή του νηπίου" (σελ. 63-74), που περιέχει τα επί μέρους "Ανάγκη να βυζάνεται το παιδίον από την ιδίαν εαυτού μητέραν. Βλάβη από το συχνόν και άτακτον βύζασμα. Ποσόν τροφής του βυζανομένου. Θέσις αυτού όταν βυζάνεται" και συμπληρώνει ότι εάν μετά τρεις μήνες στη θηλάζουσα μητέρα έρθει η έμμηνος περίοδος να μην σταματήσει, αλλά να συνεχίζει τον θηλασμό. Επίσης εάν αρρωστήσει η θηλάζουσα μόνο ο θεράπων της ιατρός θα αποφασίση "την περαιτέρω εξακολούθησιν ή την ευθύς παύσιν του βυζάγματος". Στη συνέχεια, (σελ. 75-85), όταν η μητέρα δεν είναι σε θέση να θηλάσει το παιδί της τότε θα δοθεί στην τροφό ή βυζάστρα. Περιλαμβάνονται τα επί μέρους "Απαιτούμεναι αυτής αρεταί σωματικαί-ψυχικαί. Δίαιτα ταύτης. Διάρκεια της θηλάσεως του βρέφους. Απογαλάκτισις. Τροφή μετά την απογαλάκτησιν του". Το επόμενο κεφάλαιο, (σελ. 86-91), είναι αφιερωμένο στη "Τεχνητή τροφή" με τη χορήγηση γάλακτος από ζώα. Κατάλληλο σημειώνει ότι είναι "πρώτον μεν της γαδάρας, έπειτα της αιγός, τρίτον της αγελάδας και τελευταίον του προβάτου". Το πλέον εύχρηστο είναι το γάλα του προβάτου και της αιγός, που θα πρέπει να αραιώνεται με "δύο τριτημόρια νερού θερμού ή εγχυματισμού από πολλά ολίγον μάραθον" μέχρι του πέμπτου ή έκτου μήνα και μετά δίνεται "ανέρωτον ολότελα γάλα" καθώς και μία φορά την ημέρα "ολίγον κουρκούτιον" μα γάλα νερωμένο ή ζωμό κρέατος βρασμένο με παξιμάδι και λίγο ρύζι, προσθέτοντας και ένα κρόκο αυγού. Ακόμη γράφει για την καθαριότητα του σώματος, του χώρου και της ενδυμασίας, (σελ. 91-107) και στη συνέχεια (σελ. 107-114) δίνει οδηγίες για ορισμένα θέματα σχετικά με τους "Κανόνες περί του ύπνου. Νανάρισμα. Κούνια. Υυπνωτικά φάρμακα. Βλάβη εκ της συγκοιμήσεως του παιδίου με γηραλέους και φιλάσθενους ανθρώπους.Κλίνη". Με έμφαση τονίζει ότι είναι ασυγχώρητο "να ποτίζωσιν οι μητέρες τα νήπιά των τέκνα ιατρικά υπνωτικά", όπως είναι η "διαβόητος θηριακή" ή άλλα υπνωτικά και συνιστά να προσέχουν τις βυζάστρες και υπηρέτριες οι οποίες τα δίνουν κρυφά στα παιδιά για να τα κοιμήσουν πιο εύκολα. Για την ψυχική πνευματική και κινητική ανάπτυξη του παιδιού μέχρι την ηλικία των έξι-επτά ετών αφιερώνονται οι σελ. 115-132. Στο Τέταρτο Μέρος του βιβλίου του Ιωάννου Ολυμπίου αναφέρονται μερικές "Αρρωστίαι των Παιδίων" παραθέτοντας και ξενόγλωσσους όρους με σκοπό να ευαισθητοποιηθούν οι μητέρες στις πιο συνηθισμένες αρρώστιες της παιδικής ηλικίας και έγκαιρα να προσκαλούν τον ιατρό. Ο "Πυρετός" είναι, όπως τονίζει, "ή ασθένεια καθ' εαυτήν, ή σύμπτωμα φλεγμονής ή οξέος τινός εξανθήματος". Η "υμενογόνος κυνάγχη (angina membranacea)" παρατηρεί ότι είναι "φλεγμονή του λάρυγγος, της τραχείας και τωνν συνεχομένων αυτής βογχίων". Μάλιστα αναφέρει ότι απ' αυτήν την ασθένεια το 1807 απεβίωσε το παιδί του Ναπολέοντος Βοναπάρτου, ο οποίος πρόσφερε δώδεκα χιλιάδες φράγκα ως βραβείο σε εκείνον που θα έγραφε την καλλίτερη διατριβή για την θεραπεία της νόσου. Η "υγρογόνος εγκεφαλίτις (Hydrocephalus acutus)" είναι μία άλλη ασθένεια που μνημονεύεται με τα συμπτώματα της, όπως και ο "τριγμός των νηπίων", όπως αποκαλεί του σπασμούς και το "άσθμα σπασμώδες (Asthma Millari)", από το όνομα του Αγγλου ιατρού, ο οποίος το περιέγραψε στη σχετική εργασία του, "John Millar, (1733-1805), Observations on the asthma and on the hooping couph", London 1769". Στη συνέχεια αφιερώνει κεφάλαιο με τίτλο "Αρρωστίαι όχι επικίνδυνοι", όπως "ίκτερος, οφθαλμία νεογνών, άφθα, λόξιγκας και έμετος, διάρροιαι και σύγκαυμα". Σε Παράρτημα γίνεται αναφορά στα θέματα "Δαμαλισμός, Θωρακόδεσμα των κορασίων, φίλημα των μικρών παιδιών, αμπελοκλάδι". Ο Ιωάννης Ολύμπιος καταπολεμάει μία πρακτική που εφήρμοζαν οι μαμμές να χαράζουν τα νεογνά για να μη τα πιάσει η αρρώστια "αμπελοκλάδι", κάτι κόκκινα ερυθήματα στο δέρμα των νεογνών, τα οποία προέρχονταν, όπως επεξηγεί, από το πάστωμα με αλάτι και το εν συνεχεία φάσκιωμα. Τελειώνουμε την ανακοίνωση με ένα σχόλιο στην υποσημείωση του Ιωάννη Ολύμπιο στη σελ. 156 σχετικά με τον δαμαλισμό. Γράφει ότι στη Θεσσαλί, την Ηπειρο και σε άλλα μέργ της Ελλάδος συνήθιζαν να εμβολιάζουν τα παιδιά με εμβόλιο της φυσικής ευλογιάς στο μέτωπο στις παρειές και στους καρπούς και ότι αυτή η συνήθεια ήταν άγνωστη στον ίδιο. Θέλουμε να επισημάνουμε ότι αγνοείται η πρώτη επιστημονική εφαρμογή του εμβολιασμού με υγρό της φυσικής ευλογιάς, που εφαρμόσθηκε από τους Ελληνες ιατρούς Εμμ. Τιμόνη, (1669-1720), και Ιάκωβο Πυλαρινό, (1669-1720), οι εργασίες των οποίων δημοσιεύθηκαν στο αγγλικό περιοδικό Philosophical Transactions του 1714. Στη συνέχεια άρχισε να εφαρμόζεται η μέθοδος αυτή στην Ευρώπη με σωτήρια αποτελέσματα και επί πλέον αποτέλεσε τη βάση για τον Ed. Jenner το 1798 να τροποποιήσει τη μέθοδο τους παίρνοντας υγρό όχι από τις φλύκταινες των νοσούντων ανθρώπων, αλλά από αντίστοιχες των αγελάδων. Η έρευνα μας έχει δείξει ότι δεν είναι μόνο ο Ιωάννης Ολύμπιος, που αγνοεί την αρχή των εμβολιασμών από τους Ελληνες ιατρούς, των οποίων οι εργασίες είναι πρωτότυπες, αλλά είναι και οι μοναδικές που έγιναν στον ελληνικό χώρο. Οι περισσότεροι Ελληνες της εποχής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού αγνοούσαν τη σηματική συμβολή των δύο ιατρών Τομόνη και Πυλαρινού. Ο Αδαμάντιος Κοραής τους μνημονεύει στα 1798 στην Ιστορία της Ιατρικής που μεταφράζει από τα αγγλικά στα γαλλικά. Το γεγονός αυτό δείχνει τη σημασία της σπουδής της Ιστορίας της Ιατρικής. Για την πρώτη επιστημονική εφαρμογή του εμβολιασμού από τους Τιμόνη και Πυλαρινό σχετικό άρθρο θα δημοσιευθεί στο προσεχές τεύχος του Δελτίου της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
|