Ελληνική Εταιρεία Ιστορίας της Παιδιατρικής, Αθήνα

Σκοπός της ανακοινώσεως είναι να παρουσιασθούν τα δημοσιεύματα του περιοδικού «Ακαδημαϊκή Ιατρική» του 1943, τα σχετικά με την προτεινόμενη χρήση της δημοτικής στην Ιατρική.
Υλικό-Αποτελέσματα: Η διερεύνηση του περιοδικού, «Ακαδημαϊκή Ιατρική», το οποίο διηύθυνε ο Ιστορικός της Ιατρικής Γεώργιος Κ. Πουρναρόπουλος, έδειξε ότι δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια του 1943 συνολικά οκτώ άρθρα, τα οποία κατά σειρά δημοσιεύσεως είναι:

1). Πουρναρόπουλος, Γ. Κ., «Η δημοτική γλώσσα στην ιατρική επιστήμη», σσ. 138-139.
2). Παναγιώτου, Π.Π., «Οι Ελληνες γιατροί μπροστά στο γλωσσικό ζήτημα», σσ. 170-171.
3) Πουρναρόπουλος, Γ. Κ., «Δημοτική γλώσσα και ιατρική επιστήμη», σσ. 172-173.
4).Πουρναρόπουλος, Γεώργιος Κ., «Μια έμπρακτη απόδειξη για την χρήση της δημοτικής στην επιστήμη», σ. 199.
5). Πουρναρόπουλος, Γ. Κ., «Ο Καθηγητής Λούρος κι' η δημοτική. Ο Δημήτρης Σαράτσης και η γλώσσα μας», σ. 221.
6). Ματθαιάκης, Μανώλης, «Η γλώσσα μας στην ιατρική», σσ. 221-224.
7). Χρυσάφης, Μ. Ε., «Η μέση λύση στο γλωσσικό μας ζήτημα», σ. 255.
8). Λιβαθινόπουλος, Γ. Ρ., «Η δημοτική στην ιατρική», σσ. 255-256.

Στο πρώτο του άρθρο ο Γεώργιος Πουρναρόπουλος επισημαίνει ότι δύο γεγονότα που έλαβαν χώρα την εποχή εκείνη, η έκδοση από το υπουργείο Παιδείας της Νεοελληνικής Γραμματικής του Τριανταφυλλίδη και των συνεργατών του και η θλιβερή υπόθεση «η δίκη των τόνων» του Ι. Κακριδή, έγιναν αιτία να ανακινηθεί το ζήτημα της δημοτικής γλώσσας στην ιατρική. Ωστόσο τονίζει ότι ο γιατρός Δημ. Βεζύρογλου πρώτος έγραψε για το ζήτημα αυτό στη εφημερίδα «Πρωϊα» στις 20 Φεβρουαρίου 1943. Μάλιστα ο Πουρναρόπουλος για να κάνει έντονη τη διαφορά έκφρασης στα ιατρικά κείμενα, παραθέτει κομμάτια από την «Φαρμακολογία» του καθηγητού Αφεντούλη, από την πρώτη έκδοση 1875 και από την τρίτη έκδοση 1890, που είναι γραμμένα στη λεγόμενη καθαρεύουσα και για παράδειγμα αναφέρουμε το σχετικό κείμενο: «τα ωά αλεκτορίδων άπερ εν τω στομάχω και τοις εντέροις πέπτονται τόσω ράον όσω ροωδέστερα ελήφθησαν».
Ακόμη δίνει την πληροφορία ότι ο γιατρός Ε. Ματθαιάκης είχε κάνει ανακοίνωση στην Ιατρική Εταιρεία Αθηνών τη συνεδρίαση 21 Νοεμβρίου 1942, για υπεράριθμες και ανώμαλες πλευρές σε «καθάρια δημοτική κι’ ακούστηκε με ευχάριστη έκπληξη στη γηραιή μας Εταιρεία». Και συμπληρώνει ότι έχει συσταθεί «Επιτροπή για τη μελέτη της εισαγωγής της δημοτικής γλώσσας στην Ιατρική επιστήμη» αποτελουμένη από τους: Δημ. Βεζύρογλου, Κ. Δήμησσα, Νικ. Δρακουλίδη, Δ. Κονταξή, Β. Κώνο, Θ. Μαντέλλο, Ε. Ματθαιάκη, Π.Π. Παναγιώτου, Γ.Κ.Πουρναρόπουλο, Α. Πράτσικα και Στ. Σπεράντσα.
Στο επόμενο άρθρο της «Ακαδημαϊκής Ιατρικής» ο Γεώργιος Πουρναρόπουλος μνημονεύει του ιατρούς που ήδη είχαν αντιμετωπίσει το πρόβλημα της γλώσσας στην ιατρική, όπως ο Π. Κόκκαλης, πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας ο οποίος μίλησε στον χαιρετισμό του, αρχές 1943, σε «όμορφη δημοτική», ο Νικ. Λούρος γράφει την «Μαιευτική» του στη Δημοτική, που θα αποτελέσει το πρώτο ιατρικό βιβλίο γραμμένο στη Δημοτική και ότι ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος «κρίνει στρωτή και καλαίσθητη αρμοσμένη δημοτική», ο Διευθυντής της Υγειονομικής Σχολής Γρηγ. Λιβαδάς έγραψε μια «υπέροχη σκιαγραφία του Ι.Καρδαμάτη σε στρωτή δημοτική», επίσης ο πρόεδρος της Χειρουργικής Εταιρείας Σμπαρούνης-Τρίκορφος, ο υφηγητής της Παιδιατρικής Ν. Σπυρόπουλος, ο πρώτος νευρολόγος της χώρας Ι. Πατρίκιος και από τους νεώτερους ο Φ. Σκούρας «έγραψε στη Νέα Εστία 1943, επιστημονική σπουδή με τίτλο «Ο Καρυωτάκης μπροστά στο φράγμα της νευρώσεως», και ο Ιωσήφ Συφαλάκης τον Μάϊο του 1943 έδωσε διάλεξη με θέμα «Η δημοτική και ιατρική ορολογία», που το τύπωσε σε βιβλιαράκι.
Επί πλέον συμπληρώνει πως ο ιατρός Δημήτρης Σαράτσης δημοσίευσε στη δημοτική το βιβλίο του «Μαθήματα Λαϊκής Υγιεινής», (σσ. 248), (εδώ βλέπουμε την δεύτερη έκδοση του 1940), και ο οποίος «δεν πείραξε την ιατρική ορολογία, αλλά την προσάρμοσε στο τυπικό της Δημοτικής», όπως παρατηρεί την ίδια χρονιά ο ιατρός Ιωσήφ Σηφαλάκης, (σ. 9). Επί πλέον δημοσίευσε σχετικά ιατρικά άρθρα στα 1938 στο ιατρικό περιοδικό «Ελληνική Ιατρική»
Στο άρθρο του της «Ακαδημαϊκής Ιατρικής» ο Π.Π. Παναγιώτου μεταξύ των άλλων υποστηρίζει ότι «δεν βλέπουμε κανένα εμπόδιο να γράφονται οι επιστημονικές πραγματείες των γιατρών στη δημοτική. Εδώ ο Ελισαίος Γιαννίδης έγραψε ολόκληρη Αστρονομία κι' ο Θεοδωρίδης Εισαγωγή στη Φιλοσοφία στην πιο καθαρή δημοτική. Το ζήτημα των όρων ας μη μας στεναχωρή. Γενική αλλαγή των δεν χρειάζεται». Επί πλέον ο Παναγιώτου μνημονεύει και τους ιατρούς λογοτέχνες που «τίμησαν την ίδια αυτή γλώσσα», τον Ζαλοκώστα, Νιρβάνα, Τανάγρα Σπερτάντζα, Δρακουλίδη.
Στο άρθρο του ο ιατρός Ματθαιάκης εκτός των άλλων με στοχαστικότητα παρατηρεί για την μετά την Επανάσταση του 1821 εποχή και την καθιέρωση της φτιαχτής «καθαρεύουσας» ότι η «εποχή εκείνη της προγονοπληξίας με εξωτερικές πολιτικές αιτίες σοβαρές, μπορούσε να πάρη στο ρέμα της πολλούς μας, όπως πήρε και πολλούς από τους τότε». Ακόμη καταφέρεται εναντίον εκείνων οι οποίοι θέλησαν να αλλάξουν τους ιατρικούς όρους και μνημονεύει την Αλεξάνδρα Παπαμόσκου, που στα 1906 σε μετάφραση από τα αγγλικά του βιβλίου «ανθρώπινος μηχανισμός» είχε αλλάξει τους ιατρικούς όρους..
Μάλιστα ο Ιωσήφ Σηφαλάκης στο έργο του «Η Δημοτική και η ιατρική ορολογία», 1943, μνημονεύει επί πλέον και την παρόμοια προσπάθεια του Φώτη Φωτιάδη, το 1935 στο βιβλίο του «Το έμφυτον θερμόν». Και αναφέρει πολλά παραδείγματα με την μετατροπή των ιατρικών όρων στη δημοτική που είχαν καταχωρίσει στα δύο αυτά βιβλία όπως αντί για «σπονδυλική στήλη» έγραψαν «ραχοκοκκαλιά», τον «βλεννογόνο» «μυξένια μεμπράνα», την «μυϊκή ίνα» την αποκαλούν «ποντικένια κλωστή», τους «σπονδυλους» ως «σφοντύλια», το «διάφραγμα» «φράχτη», την «ανω κοιλη φλέβα» ως «απάνω κούφια φλέβα» τον «πεπτικό σωλήνα» «θρεπτικό αυλάκι» τον «υδρατμό» «νερατμίδα» και άλλα. Και με έμφαση ο ιατρός Ιωσήφ Σηφαλάκης τονίζει ότι «για μας τους γιατρούς η διατήρηση των επιστημονικών όρων είνε ζήτημα πρωταρχικό». Και επί πλέον επισημαίνει ότι οι ακρότητες που σημειώθηκαν με την αλλαγή της ιατρικής ορολογίας κατά τις πρώτες αυτές προσπάθειες ήταν μία σοβαρή αιτία να καθυστερήσει η εισαγωγή της δημοτικής στα ιατρικά κείμενα.
Γενικότερα στα ανωτέρω άρθρα της «Ακαδημαϊκής ιατρικής» τονίζεται ότι είναι δυνατόν η δημοτική γλώσσα να χρησιμοποιηθεί στην Ιατρική, χωρίς βέβαια να είναι ανάγκη να αλλαχθούν οι καθιερωμένοι ιατρικοί όροι. Συνιστούν να αλλάξει το τυπικό και όχι οι επιστημονικοί ιατρικοί όροι. Χαρακτηριστικά ο ιατρός Λ.Λιβαθινόπουλος στο κείμενό του στην «Ακαδημαϊκή Ιατρική» τονίζει ότι δεν έχει καμμιά σημασία αν τον υποθάλαμο τον λέμε υποθάλαμο, αλλά δεν πρέπει να γράφουμε εν τω υποθαλάμω αλλά στον υποθάλαμο».
Ο Χρυσάφης στο άρθρο του προτείνει όπως χρησιμοποιηθεί στην ιατρική η μέση οδός χωρίς ακρότητες, να χρησιμοποιηθεί δηλαδή η γλώσσα των εφημερίδων και για παράδειγμα φέρνει τα χρονογραφήματα του συναδέλφου ιατρού Παύλου Νιρβάνα, που δημοσιεύονταν στην «Εστία»..
Επισημαίνεται ακόμη ότι την ίδια χρονιά το 1943 ο έκτ. καθηγητής Παιδιατρικής Ν. Σπυρόπουλος δημοσίευσε το βιβλίο «Βρεφική υγιεινή και Βρεφοκομία» στη δημοτική γλώσσα, που «τόσο επαινέθηκε από τους ειδικούς για τη γλώσσα του», όπως σημειώνει αργότερα ο Μ. Ευαγγελινός (Ιατρική Επιστήμη-Πράξις, τεύχ. 8, 1948, σ. 206). Μάλιστα στο ίδιο αυτό άρθρο που παρουσιάζει ο Ευαγγελινός τη Μαιευτική του καθηγητού Νικολάου Λούρου γραμμένη στη δημοτική, μνημονεύει και τα βιβλία που εκδόθηκαν τόσο πριν όσο και μετά το δημοσίευμα της Ακαδημαϊκής Ιατρικής του 1943, και θεώρησε τους συγγραφείς αυτούς ως πρωτοπόρους στην εισαγωγή της δημοτικής στην ιατρική:

1). Γ. Φιλιππόπουλου, «Ψυχιατρική και λογοτεχνία», 1943,
2). Φ. Σκούρα, «Η σύγχρονη νευροψυχιατρική στη θεωρία και στην
πράξη», 1944
3). Ν.Σ. Παπασπύρου, «Σύντομη ιστορία της Ιατρικής», 1944
4). Π.Π.Παναγιώτου, «Η κληρονομικότης», 1945,
5). Κωστή Χαριτάκη, «Το βιβλίο της μητέρας», 1945
6). Η μελέτη των νευρολόγων-ψυχιάτρων Φ. Σκούρα, Α. Χατζηδήμου, Α.
Καλούτση, Γ. Παπαδημητρίου, «Η ψυχολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους», 1947
7.) Μ.Γ. Στριγγάρη, «Σχιζοφρενική εξέλιξη της προσωπικότητας», 1948, 8). Μ.Γ. Στριγγάρη, «Ψυχιατροδικαστική», 1948.

Ενδιαφέρον έχει να επισημάνουμε το σχετικό άρθρο του Γ. Βαλέτα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ιατρική Επιστήμη-Πράξις, το 1948, άρθρο που γράφτηκε για την έκδοση της Μαιευτικής του Λούρου, και για το οποίο σημειώνει «οι περισσότεροι κριτικοί χαιρέτισαν στο έργο αυτό μιαν απαρχή και μια πρώτη προσπάθεια. Το είδαν σαν πρωτοποριακό, ενώ είναι ώριμος καρπός μακράς και σκληρής προεργασίας, σταθμός μιας εξέλιξης ιστορικής». Και συνεχίζει ο Βαλέτας τονίζοντας ότι οι κατακτήσεις της δημοτικής ήταν ανέκαθεν εξωπανεπιστημιακές, που αργότερα «ξαπλώθηκαν και στο Πανεπιστήμιο». Με έμφαση επισημαίνει ότι «Πρώτος που χρησιμοποίησε τη δημοτική μας γλώσσα στις παραδόσεις και στα άρθρα του, ακόμα και στα ιστορικά της Κλινικής του, πρώτος που αψήφησε τους μεγάλους κινδύνους της εποχής, μιας εποχής ταραγμένης από γλωσσικά πάθη και μαχητικής, στάθηκε ο καθηγητής της χειρουργικής Γεράσιμος Φωκάς, (1861-1937)», και καταλήγει στα άρθρο αυτό ο Βαλέτας τονίζοντας ότι ο Φωκάς είναι «ένας πρόδρομος της δημοτικής μέσα στο Πανεπιστήμιο. Ενας πρωτοπόρος των νεοελληνικών ιατρικών σπουδών. Είναι ο Ψυχάρης της ιατρικής δημοτικής». Μάλιστα επισημαίνει ότι ο Γεράσιμος Φωκάς χτυπήθηκε από τον Μιστριώτη και τους οπαδούς του.
Συμπληρωματικά αναφέρουμε ότι τμήματα από τα άρθρα της Ακαδημαϊκής Ιατρικής του 1943 έχει συμπεριλάβει ο κ. Ρηγάτος στο κεφάλαιο «Η γλώσσα των ελληνικών ιατρικών περιοδικών» στο βιβλίο «Ελληνικός Ιατρικός Τύπος, 1811-1988».
Συμπερασματικά αναφέρουμε ότι με το περιοδικό «Ακαδημαϊκή Ιατρική» του 1943 αρχίζει ουσιαστικά η συζήτηση για την εισαγωγή της Δημοτικής στην Ιατρική, που με την πάροδο του χρόνου έφερε αποτέλεσμα να καθιερωθεί και στη ιατρική, χωρίς προβλήματα στην ιατρική ορολογία.