Το 1860 σε μία από τις πολλές συναντήσεις εξεχόντων προσωπικοτήτων της Κωνσταντινουπόλεως δόθηκε το έναυσμα για την ίδρυση την επόμενη χρονιά το 1861 ενός μορφωτικού σωματείου που πήρε το όνομα «Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος». Πρωτεργάτες ήταν οι ιατροί  Σπυρίδων Μαυρογένης (1816-1902) ανακτορικός ιατρός του Σουλτάνου και ο ιατροφιλόσοφος Ηροκλής Βασιάδης (1821-1890) για το οποίο λέγεται ότι όταν συνόδευσε του δύο γιους του στο Παρίσι για σπουδές γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Παρισιού και το 1858 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ με την εργασία του σχετικά με την  γυμναστική στους αρχαίους Ελληνες. «Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος» είχε πολυσχιδή δράση, λειτούργησε μέχρι το 1922 και θεωρήθηκε ως το υπουργείο Παιδείας των Αλύτρωτων Ελλήνων. Εξέδιδε και το ομώνυμο περιοδικό στο οποίο καταχωρίζονταν τα Πρακτικά και τα θέματα των Επιτροπών, μία εκ των οποίων ήταν και η Βιολογική, στην οποία  γίνονταν συζητήσεις και ανακοινώσεις ιατρικών θεμάτων.

Διερευνήσαμε τους τόμους με τα πρακτικά της Βιολογικής Επιτροπής των ετών 1898 έως 1908 και καταγράψαμε τα παιδιατρικά θέματα, τα οποία ανακοινώθηκαν στις συνεδριάσεις της. Αυτά είναι συνολικά 26 το αριθμό και αποτελούν μάλιστα το ? των δημοσιευμένων ιατρικών θεμάτων της Βιολογικής Επιτροπής.   Η διερεύνηση των παιδιατρικών αυτών ανακοινώσεων έδειξε ότι υπήρχε συχνά αναφορά στην σύγχρονη ευρωπαϊκή βιβλιογραφία, κυρίως γαλλική, στοιχείο που δείχνει το επιστημονικό επίπεδο των Ελλήνων ιατρών της Κωνσταντινουπόλεως. Επί πλέον δόθηκε η ευκαιρία να καταγραφεί η παιδιατρική νοσολογία της εποχής και η θεραπευτική αντιμετώπιση της.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ετών 1898-1899

ΤΟΜΟΣ. 27, (1900)

1. «Περίπτωσις υμενώδους επιπεφυκίτιδος επί παιδός εννεαετούς», (σελ.10).

Σημειώνεται ότι «επί του επιπεφυκότος του κατωτέρω βλεφάρου υπήρχε μεμβράνη φαιά.ουδεμία ετέρα αλλοίωσις του βολβού». Δια λαβίδος αφαιρέθηκε η μεμβράνη χωρίς δυσκολία, δεν ανευρέθησαν μικροοργανισμοί, έγιναν πλύσεις δια διαλύσεως άχνης υδραργύρου, και επίχριση του επιπεφυκότος δια διαλύσεως νιτρικού αργύρου. Ομαλή έκβαση.

 2. «Περίπτωσις  κακοήθους κυνάγχης φλεγονώδους. Επηκολούθησαν ουραιμικά φαινόμενα και επί τέλους θάνατος» σε κορίτσι 15 ετών (σελ. 10-11).

Φαρυγγοαμυγδαλίτιδα στην οποία θεραπευτικώς συστήθηκαν «γαργαρισμοί μαλακτικοί και αντισηπτικοί, καθάρσιον και κινίνη, σχάσις των πυωδών εστιών με έκκριση ικανής ποσότητος πύου». Και ενώ πήγαινε καλά μετά 6 ημέρες με τον πυρετό, πόνο στην οσφύ, ούρα με λεύκωμα «εξελείχθη άπασα εκείνη η άλυσος των ουραιμικών φαινομένων, έμετοι, κνησμός, δυσκοιλιότης, σπασμοί, πυρετός ισχυρός 39-41, και επί τέλους κώμα και θάνατος». Τονίζεται ότι ο στρεπτόκοκκος από της πρώτης προσβολής είχε προκαλέσει τα νεφριτικά εκείνα φαινόμενα, των οποίων επακολούθημα ήταν η ουραιμία.

3. «Παρουσίαση 4 περιπτώσεων διφθερίτιδος», (σελ. 12-13).

Θεραπεύθηκαν με την χρήση της οροθεραπείας. Μάλιστα στο τέταρτο περιστατικό σημειώνεται ότι επειδή καθυστέρησε η χρήση του ορού έγιναν επί πλέον ενέσεις αιθέρος και καφεϊνης. Συζητείται η προφυλακτική οροθεραπεία επί   διφθερίτιδος.

4. «Τινά περί προφυλάξεως και θεραπείας της γονοκοκκικής επιπεφυκίτιδος των νεογνών», (σελ. 72-76).

Σημειώνεται ότι από στατιστικές η οφθαλμία των νεογνών είναι αιτία των 30% των τυφλών. Προστίθεται «να καταστήσωμεν γνωστά τοις πάσι τα μάλλον εφικτά μέσα προς προφύλαξιν από την οφθαλμίαν των νεογνών». Τα νεογνά είναι υπό την επίβλεψη των μαιών και για τούτο θα πρέπει να διαφωτισθούν. Συνιστάται να πλένονται συχνά «τα γεννητικά όργανα της επιτόκου γυναικός δια χλιαράς διαλύσεως βορικού οξέος εν ύδατι βεβρασμένω 3% και άμα εξέλθη το βρέφος να καθαρίζονται τα βλέφαρα, αι βλαφαρίδες δια βαμβακίου βεβρεγμένου εν τη ανωτέρω διαλύσει και ενσταλάξεις χυμού λεμονίου εν τοις οφθαλμοί».

Για τη γονορροϊκή οφθαλμία συνιστάται να γίνεται μικροσκοπική εξέταση του υγρού. Θεραπευτικώς πλύσεις με χλιαρή διάλυση υπερμαγγανικού ασβεστίου (1:3000), μετά επίχριση των βλεφάρων, επιπεφυκότος με διάλυμα 2% νιτρικού αργύρου και στη συνέχεια εξουδετέρωση τούτων δια πλύσεων χλωριούχου Νατρίου  και αφθόνου ύδατος.

5. «Περί του διαλείποντος τυφοειδούς και τυφοελώδους πυρετού», (σελ. 96-101).

Παρουσιάζονται περιπτώσεις παιδιών τυφοειδούς πυρετού και εξανθήματος, τα οποία είχαν «το θερμομετρικόν διάγραμμα όλως διάφορον εκείνου όπερ ο πολύς Wunderlich διετύπωσε περί του τυφοειδούς πυρετού». Κατά τη συζήτηση των περιστατικών αναφέρθηκε ότι ο ιατρός παρατήρησε πως οι σφυγμοί στον πυρετό πάνω του 39 είναι ολιγότεροι του 100 στον τυφοειδή πυρετό ενώ άνω των 100 στην ελονοσία. Καταχωρίζονται πολλές σύγχρονες βιβλιογραφικές παραπομπές σε ευρωπαϊκά ιατρικά περιοδικά.

6. «Περίπτωσις πυορροϊκής δακρυοκυστίτιδος των νεογνών», (σελ. 114-116).

Πραγματεύεται την αιτιολογία και τη θεραπεία με μαλάξεις του δακρυϊκού πόρου και ενσταλάξεις πρωτεϊνικού αργύρου 5%. Μνημονεύονται πραγματείες επί του θέματος, στις οποίες περιλαμβάνεται και η διδακτορική διατριβή στο Παρίσι του οφθαλμιάτρου Γεωργίου Φωκά Κοσμετάτου (1876-1973) καθηγητού αργότερα της Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο όρος «δακρυοκυστίτις» είναι μεταφορά του αντίστοιχου  γαλλικού όρου «dacryostite».

ΤΟΜΟΣ 28, (1904)

7. «Περί θεραπείας της νυκτερινής ενουρήσεως των παίδων δια ρινικής επεμβάσεως», (σελ. 30-31).

Νέος 15 ετών έπασχε από ενούρηση, η οποία «ουδόλως υποχωρούσης εις εσωτερικήν χρήσιν καταλλήλων φαρμάκων». Η οπισθία ρινοσκόπηση έδειξε ύπαρξη αναπτυγμένων αδενοειδών εκβλαστήσεων. Με τη αφαίρεσή τους θεραπεύθηκε αποτελεσματικά και η νυκτερινή ενούρηση. Μνημονεύεται και άλλη μία περίπτωση παιδιού 8 ετών μετά την αφαίρεση των «αμυγδαλών του Luschka», όπως αναγράφονται στην μελέτη οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις, θεραπεύθηκε η νυκτερινή ενούρηση.

8. «Περί ελώδους ηπατοσπληνικής κιρρώσεως των παίδων», (σελ. 31-34).

Παρουσιάζονται δύο περιπτώσεις παιδιών 14 και 7 ετών αντίστοιχα. Στο πρώτο  από έτους είχε προσεβλήθη από «ελώδεις πυρετούς», όπως αποκαλούνταν τότε η ελονοσία, χωρίς να εφαρμοσθεί θεραπευτική χρήση της κινίνης. Η μητέρα παρατήρησε διόγκωση της κοιλιάς, αντικειμενικά ο σπλήν ήταν 5 δάκτυλοι, το ήπαρ 3 δάκτυλοι, χωρίς ίκτερο. Θεραπεία με ιωδιούχο σύνθεση και κινίνη.

Για τη δεύτερη περίπτωση που από μηνών είχε του πυρετούς σημειώνεται ότι κατά την εξέταση εκ του ομφαλού ανέρχονταν προς την ξιφοειδή απόφυση σύμπλεγμα διευρυμένων φλεβών και το ήπαρ και ο σπλήν ήταν διογκωμένοι. Μάλιστα σημειώνεται ότι η περίπτωση συγκρίθηκε με την περιγραφή της ελώδους ηπατίτιδος της Ανατομικής Παθολογίας του EtienneLancereaux .

9. «Περί βλεφαροπλαστικής εγχειρήσεως» σε νέο 16 ετών, (σελ. 48), ο οποίος στην ηλικία των 5 ετών είχε καεί στο πρόσωπο. Δυσμορφία στον δεξιό οφθαλμό, με εκτρόπιο και χαλάζιο. Γίνεται περιγραφή της βλεφαροπλαστικής. Συμπληρωματικά  αναγράφεται και αναπλαστική εγχείρηση σε νέο ο οποίος σε μικρή ηλικία είχε υποστεί βαθέα εγκαύματα στο αριστερό χέρι.

10. «Περίπτωση αποστήματος ήπατος» (σελ. 68) σε παιδί 12 ετών στο Νοσοκομείο Παίδων του Αγίου Γεωργίου Κωνσταντινουπόλεως.  Είχε δεχθεί ισχυρό κτύπημα με ρόπαλο στο δεξιό υποχόνδριο. Μετά λίγες ημέρες παρατηρήθηκε διόγκωση και πόνος και οι γιατροί του αφαίρεσαν 500 γρ. πύου. Δημιουργήθηκε συρίγγιο, το οποίο επουλώθηκε με τις πλύσεις.

11. «Ανακοίνωση τριών περιπτώσεων οξείας νεφρίτιδος σε παιδιά», (σελ. 86, χωρίς να υπάρξουν τα τυπικά συμπτώματα της οστρακιάς. Μόνον οι γονείς είχαν παρατηρήσει ελαφρό εξάνθημα.

12. Περίπτωση δηλητηριάσεως εκ φαινικού οξέως σε παιδί, (σελ. 128).  Κατά την ωτόρροια  μετά την οστρακιά ως αντισηπτικό τοποθετήθηκαν γάζες εμποτισμένες στο φαινικό οξύ. Παρουσία μελανών ούρων, μελανουρία, η οποία υπεχώρησε πάραυτα με την αφαίρεση του φαινικού οξέος. Τα ούρα δεν είχαν λεύκωμα ή άλλο παθολογικό στοιχείο.

13. «Περιπτώσεις παιδιών με ελμινθίαση θεραπευθέντα με σαντονίνη», (σελ. 131, 208 και στον τόμ. 29, 1907, σελ.  26). Στην πρώτη αναφορά παιδί επτά ετών «έπασχεν εκ νόσου πυρετώδους» και στο ιατρικό συμβούλιο τέθηκε η διάγνωση της μηνιγγίτιδος. Θεραπευτικώς «πλην της επιθέσεως πάγου επί της κεφαλής, εδόθη ελαφρόν καθάρσιον εκ καλομέλανος και ολίγη σαντονίνη». Παρατηρήθηκε μετά τα κλύσματα να εξέρχονται έλμινθες και το παιδία ανέλαβε πλήρως σε δέκα ημέρες. Η σαντονίνη σύμφωνα με την φαρμακολογία του Γ. Ιωακείμογλουλαμβάνεται από τα άνθη του αυτοφυούς στο Τουρκεστάν αρτεμησίας κίνα.

14. «Κλινικαί παρατηρήσεις ελώδους καχεξίας παρά παιδί προσήβοις», (σελ. 138-142). Παρουσιάζονται τρεις περιπτώσεις «ελώδους καχεξίας» με βαρεία πρόγνωση διότι οι ασθενείς κατέληγαν λόγω δευτεροπαθών αλλοιώσεων κυρίως εκ του πεπτικού και αναπνευστικού συστήματος.

15. Εφαρμογή «ερυθροφωτοθεραπείας» σε βαριές περιπτώσεις ιλαράς, (σελ. 143), με αμφισβητούμενα κατά τη συζήτηση αποτελέσματα.

16. «Περί της προϊούσης ανικανότητος των γυναικών προς γαλούχησιν των τέκνων των», (σελ. 159-192). Σχετικά με την «προϊούσα αύξησιν του αριθμού των μητέρων εκείνων, αι οποίαι δεν ημπορούν πλέον να θηλάσουν μόναι τα τέκνα των ή ένεκεν παντελούς ελλείψεως γάλακτος εν τοις μαστοίς των ή ένεκεν ανεπαρκούς παραγωγής αυτού καθιστώσης αναγκαίαν την διατροφήν των νεογνών με ξένον άλα, ευθύς από των πρώτωνημερών ή εβδομάδων». Παρουσίαση εκτεταμένης εργασίας με πολλούς πίνακες του Καθηγητού Φυσιολογίας της Βασιλείας G.v. Bunge, ο οποίος είχε στείλει σε ιατρούς διαφόρων κρατών  δελτία με ερωτήσεις σχετικές με το θέμα, «ο Bunge επεθύμει προ παντός ν' ανακαλύψη, αν η ανικανότης προς γαλουχίαν ήναι κληρονομική ή αν συμβαδίζη και με άλλα εκφυλιστικά συμπτώματα».

ΤΟΜΟΣ  29, (1907)

17. «Κλινική παρατήρησις εγχειρήσεως προπτώσεως του ορθού κατά την μέθοδο Gerard-Marchard», (σελ. 74). Σε παιδί ηλικίας 3 ετών μετά ελαφρά διάρροια από δεκαμήνου παρουσίασε πρόπτωση του ορθού χωρίς όμως αποτέλεσμα με τις συντηρητικές θεραπείες. Περιγράφεται η τεχνική της χειρουργικής μεθόδου και τονίζεται το καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

18. «Επί των αλλοιώσεων των αναπνευστικών οδών συνεπεία ιλαράς», (σελ. 96). Μετά την περιγραφή των στενωτικών αλλοιώσεων του λα΄ρυγγος και την αντιμετώπισή τους, γίνεται αναφορά στις ενανθηματικές καταστάσεις της ιλαράς, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται «η βαρεία αύτη περίπτωσις στενώσεως λαρυγγικής συνεπεία ιλαράς μοι παρέχει αφορμήν όπως συντόμως εκθέσω υμίν τα πολυειδείς αλλοιώσεις των αναπνευστικών οδών κατά την ιλαράν».

19. «Περί ερυθράς», (σελ. 112-114). άρθρο με την ευκαιρία σχετικής επιδημίας στην Κωνσταντινούπολη. Χρησιμοποιείται και ο όρος «ροδάνθη εαρική ή ερυθρά Rubeola». Συζητείται η διάκριση της ιλαράς από την οστρακιά.

20. «Περί περιπτώσεως εγκεφαλονωτιαίας μηνιγγίτιδος ιαθείσης δι' οσφυϊκής παρακεντήσεως», (σελ. 127-128). Σε παιδίσκη 13 ετών, η οποία παρουσίαζε όλα τα κλασσικά συμπτώματα της εγκεφαλονωτιαίας μηνιγγίτιδος την πέμπτη ημέρα παρουσιάζει έρπητα στο κάτω χείλος. Χαρακτηριστικά σημειώνεται για την πορεία πως «εις ουδέν ισχυσάσης εκτός της λοιπής θεραπείας και αυτής της κινίνης. Τότε εσκέφθημεν να καταφύγωμεν εις την παρακέντησιν του νωτιαίου μυελού ήν και εξετελέσαμεν κατά την μέθοδον Marfan εξαγαγόντες 4-5 γραμμ. εγκεφαλονωτιαίου υγρού θολού την χροιάν. Την επομένην ημέρα άπαντα τα προηγούμενα συμπτώματα ήρθησαν ως δια μαγείας» και το κορίτσι ασφαλής. Καταληκτικά τονίζεται ότι πρέπει ο γιατρός να καταφεύγει στην παρακέντηση του νωτιαίου μυελού όχι μόνο για διαγνωστικούς σκοπούς, αλλά και για θεραπεία «αφ' ού μέχρι τούδε ουδέν ηρωϊκόν φάρμακον ίσχυσε κατά της βαρείας ταύτης νόσου όσον η παρακέντησις».

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ  Τόμ. 30, 1908, ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ.

21. «Συμβολή εις τα περί διατροφής των βρεφών», (σελ. 12-14). Στην αρχή του άρθρου για την ανεύρεση του αναλογούντος βάρους του βρέφους σε κάθε μήνα του πρώτου έτους προτείνονται δύο τύποι δίδοντας και μερικά επεξηγηματικά παραδείγματα. Στη συνέχεια συζητείται το ποσό του γάλακτος το οποίο πρέπει να παρέχεται στο βρέφος για να προχωρεί η ανάπτυξή του κανονικώς.

22. «Περί της μογγολικής ιδιωτείας εν τη παιδική ηλικία», (σελ. 15-17). Στην αρχή του άρθρου τονίζεται ότι «η μορφή αύτη της ιδιωτείας δια δύο λόγους τυγχάνει αξία περιγραφής, πρώτον δια την σπάνιν αυτής ιδία παρ' ημίν, και δεύτερον δια την ομοιότητα, ήν έχει μετά του παρά τοις παιδίοις μυξοιδήματος, μεθ' ου πολλάκις συγχέεται». Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η πρόγνωση του μυξοιδήματος έχει μεταβληθεί μετά την ανακάλυψη της αιτίας του, που οφείλεται «εις ατροφίαν ή έλλειψιν του θυρεοειδούς αδένος» και οι ασθενείς υποβάλλονται εις την δια «θυρεοειδίνης» θεραπείας. Περιγράφονται όλες οι εκδηλώσεις της μογγολικής ιδιωτείας και οι διαφορές από το μυξοίδημα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται παιδί ηλικίας 3 ετών με μογγολική ιδιωτεία.

23. Περίπτωση τετάνου νεογνού, (σελ. 37-39). Τονίζεται ότι το αίτιον του τετάνου είναι ο βάκιλλος  τον οποίο  απομόνωσε το 1884 ο ArthurNicolaier (1862-1942). Περιγράφεται όλη η συμπτωματολογία του νεογνού και η θεραπευτική τακτική με έγχυμα ανθέων φιλύρας, βρωμιούχου νατρίου και κλύσματος χλωράλης. Δίνονται οδηγίες στις μαίες για τη χρησιμοποίηση  καθαρού και βρασμένου ράμματος κατά την περίδεση του λώρου με σκοπό την πρόληψη του νεογνικού τετάνου. Επισημαίνεται  ότι στην Κωνσταντινούπολη ο τέτανος των νεογνών είναι άγνωστος, ενώ είναι συχνός στις αγροτικές περιοχές εκ της μη καλής περιποιήσεως της περιδέσεως του ομφαλίου λώρου.

24. «Περί ιλαριώδους λαρυγγίτιδος και της θεραπείας αυτής δια διασωληνώσεως του λάρυγγος»,  (σελ. 44-45). Παρουσιάζεται η σχετική συμπτωματολογία και η διαφορική διάγνωση από τις άλλες παθήσεις.

25. «Περί των καλών θεραπευτικών ιδιοτήτων της δερματόλης εν τισι δερματικών παθήσεσι των παίδων», (σελ. 47-48). Η δερματόλη είναι, όπως σημειώνεται, «gallatebasiquedebismuth», το «Γαλλικό βασικό βισμούθιο».

26. «Περί της εντεροκολίτιδος και ιδία παρά τοις παισίν», (σελ. 86-92). Γίνεται συζήτηση για την εντεροκολίτιδα και επί πλέον στην εργασία μνημονεύεται η πυλωρική στένωση, η οποία αναφέρεται ως «πυλωρισμός», από τον αντίστοιχο γαλλικό όρο «pylorisme», και μελετήθηκε από τον  Γάλλο  παιδίατρο AntoineMarfan (1856-1942). 

ΕΡΓΑΣΙΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τόμ.34, (1914-1915).

27. «Μυοπάθεια τύπου Duchenne (myopathicpseudohypertrophique)», (σελ. 45). Το περιστατικό αφορά παιδί 5,5 ετών υγιών γονέων, το οποίο από λίγους μήνες εμφάνισε ατροφία στους θωρακικούς μυς «συνάμα ατέλεια της διανοητικής αναπτύξεως του μικρού, ωσάν να ήτο κατά δύο έτη μικρότερο». Του χορηγήθηκε «κόνις θυρεοειδούς σώματος και υποφύσεως». Στη συζήτηση αναφέρθηκα και άλλα τρία περιστατικά άλλο ιατρό, ο οποίος υποστήριξε ότι η «μυοπάθεια οφείλεται εις ελαττωματικήν λειτουργίαν των αδένων έσω εκκρίσεως».

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ως συμπέρασμα μπορεί να λεχθεί ότι τους Έλληνες ιατρούς της Κωνσταντινουπόλεως απασχολούσαν και τα παιδιατρικά νοσήματα, τα οποία ανακοίνωναν στις συνεδριάσεις της Βιολογικής Επιτροπής του εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου. Επισημαίνεται ότι τα άρθρα συχνά τεκμηριώνονται με τη σχετική ευρωπαϊκή, κυρίων γαλλική, βιβλιογραφία, στοιχείο δηλωτικό του επιστημονικού επιπέδου των  ιατρών.