Τα έργα του Ιπποκράτους και Γαληνού μεταφράστηκαν στα λατινικά και κατ'  αυτόν τον τρόπο πραγματοποιήθηκε η μεταφορά της ελληνικής ιατρικής γνώσης στα Πανεπιστήμια της Δύσης. Οι ιατροί τους τα επεξεργάστηκαν και κατόρθωσαν να προωθήσουν την ιατρική γνώση και να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη των βασικών κλάδων της ιατρικής ανατομίας, φυσιολογίας και παθολογίας.

Από τα πρώτα μεταφρασμένα στα λατινικά ιατρικά κείμενα μνημονεύουμε το περίφημο ιατρικό εγχειρίδιο με τον τίτλο Articella, που σημαίνει «Μικρό βιβλίο» ιατρικής τέχνης με βασικό κείμενο το έργο του Γαληνού «Τέχνη Ιατρική». Επί πλέον περιείχε και κείμενα του Ιπποκράτους, όπως «Προγνωστικόν», «Αφορισμοί», του Θεοφίλου «Περί ούρων», του Φιλάρετου «Περί σφυγμών» κ.ά. Το εγχειρίδιο αυτό ήταν μία σύνθεση του πολύγλωσσου ιατρού HunaynbinIshaq (809-873), γνωστού στη Δύση με το όνομα στη «Ιωαννίτιος» (Joannitius).Το εγχειρίδιο αυτό «Articella» κυκλοφορήθηκε ευρύτατα μεταξύ του 13ου και 16ου αιώνα πρώτα σε χειρόγραφη μορφή και στη συνέχεια με την ανάπτυξη της τυπογραφίας και σε έντυπη μορφή. Στις διάφορες εκδόσεις του υπήρχε συχνά προσθήκη και άλλων ιατρικών κειμένων, όπως και του Ιπποκρατικού ΄Ορκου.

Επίσης μετάφραση στα λατινικά του «Ορκου» του Ιπποκράτους συναντάμε και σε ένα πάλι ιατρικό εγχειρίδιο Articella του 1491 με μεταφραστή τον ουμανιστή Petrus Paulus Vergerius (1370-1444). Αναγράφεται το περιεχόμενου αυτού του εγχειριδίου, για να έχει ο αναγνώστης μια ιδέα των ιατρικών γνώσεων που περιείχε το ιατρικό αυτό εγχειρίδιο που χρησιμοποιούνταν για τη μόρφωση των ιατρών και στο τέλος του εγχειριδίου δημοσιεύεται ο «Ορκος (Juriurandum)»:

«Articella seu Opus artis medicinae. Ed: (with marginalia) Gregorius a Vulpe, from the edition of Franciscus Argilagnes. Con: Johannitius: Isagoge ad Tegni Galeni. Philaretus: De pulsibus; Theophilus Protospatharius: De urinis. Hippocrates: Aphorismi (comm: Galenus; tr: Constantinus Africanus); Prognostica (comm: Galenus); De regimine acutorum morborum (comm: Galenus; tr: Gerardus Cremonensis); Pseudo- Hippocrates, Epidemiae, Lib. VI (comm: Johannes Alexandrinus; tr: Simon a Cordo); Hippocrates: De natura foetus (tr: Bartholomaeus de Messana). Galenus: Liber Tegni, sive Ars medica (comm: Hali; tr: Gerardus Cremonensis). Gentilis Fulginas: De divisione librorum Galeni. Hippocrates: Medicinae lex (tr: Arnaldus de Villa Nova). Jusiurandum (tr: Petrus Paulus Vergerius) Venice: Philippus Pincius, 26 Sept. 1491».

Πρώτη έντυπη έκδοση του Ορκου θεωρείται εκείνη που περιέχεται στο τέλος του έργου του Nicolaus Perottus (1429-1480) Degeneribus metrorum. Add: De Horatii ac Boetii Severini metris. Hipocrates : Jusiurandum,  Verona : Boninusde Boninis,  και  θα πρέπει να θεωρείται ως ένα σημαντικό στοιχείο για την Ιστορία της Ιατρικής και για την Ιατρική Δεοντολογία.

Από τον AndreaBrentius γύρω στα 1483 τυπώθηκαν σε βιβλίο στη Ρώμη έργα του Ιπποκράτους, όπως «Περί φύσεως ανθρώπου», «Περί διαίτης», «Νόμος», στο οποίο περιλήφθηκε και ο «Ορκος», Hippocrates/Brentius, Andrea, tr.. De natura hominis. Add: De victu; De tuenda valetudine; Medicinae lex; Iusiurandum; Demonstratio quod artes sunt; Invectiva in obtrectatores medicinae. Rome, Eucharius Silber, 1483.

Οι ιδέες που εκφράζονται στον Ορκο επηρέασαν τους ιατρούς της Εσπερίας με αποτέλεσμα την μετάφραση του και έκδοσή του σε πολλές ιατρικές εκδόσεις.  Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του Gabriele de Zerbi, (1445-1505), αξιόλογου Ιταλού ιατροφιλόσοφου και ανατόμου. Είχε σπουδάσει στην Πάδοβα, όπου αργότερα δίδαξε και συνέχισε στην Μπολώνια και στη Ρώμη. Έγραψε το πρώτο βιβλίο Γηριατρικής, το πιο εμπεριστατωμένο πριν από τον Βεσάλιο βιβλίο ανατομίας και το 1495 το μικρό βιβλίο περί Ιατρικής Ηθικής με τίτλο «Συμβουλές στους ιατρούς». Είναι ένα κείμενο δεοντολογίας για τον γιατρό, ο οποίος θα πρέπει να γνωρίζει πως πρέπει να συμπεριφέρεται κατάλληλα και να ενισχύει τη φήμη του.

Στην εποχή του Gabrielede Zerbi το  ιατρικό βιβλίο «Articella» περιείχε τον Ορκο  καθώς επίσης και το άλλο Ιπποκρατικό ηθικό κείμενο τον «Νόμο», που χρησιμοποιήθηκαν από τον Zerbi, τότε που δεν υπήρχε ακόμη σύστημα ιατρικής άσκησης, για να ενισχύσει τις συστάσεις του για την ιατρική δεοντολογία. Ο Gabriele Zerbi ακολουθεί τις Ιπποκρατικές οδηγίες του Ορκου για τη σχέση μεταξύ του ιατρού, του ασθενή και της οικογένειας του. Κάνει συστάσεις στους ιατρούς όταν θα εισέρχονται στο σπίτι του ασθενούς, χωρίς να προκαλούν βλάβη στους οικείους. Ακόμη δίνει οδηγίες στους γιατρούς, όταν θα εξετάζουν γυναίκες, τονίζοντας  πως δεν θα πρέπει να σκέπτονται λάγνα, επαναλαμβάνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τις συστάσεις του Ιπποκρατικού ΄Ορκου.

Η έκδοση του ελληνικού κειμένου των Απάντων του Ιπποκράτους του Aldus, Βενετία 1526, αρχίζει με τον Ορκο, όπως βλέπουμε και στην σχετική εικόνα (Εικ. 1).  Επίσης ο «Ορκος» περιέχεται στα έργα του Ιπποκράτους που εκδόθηκαν στα ελληνικά στη Βασιλεία το 1538 από τον Ianus Cornarius (1500-1558)  με τίτλο «Ιπποκράτους του Κώου ιατρού παλαιοτάτου, πάντων άλλων κορυφαίου, βιβλία  ΄Απαντα». Σημειώνουμε ότι ο «Ορκος» μεταφράστηκε στα Αγγλικά από τον FranciscoArceo, (1494-1575) στο έργο του A Most Excellent and Compendious Method of Curing Wounds in the Head , London, 1588.

Ο Ιερώνυμος Μερκουριάλης  (1530-1606) ήταν γνώστης της αρχαίας ελληνικής ιατρικής γραμματείας και κατέστη περίφημος για την έργο του «De Art Gymnastica», 1572, στο οποίο τονίζει τη σημασία της δίαιτας, της άσκησης και της υγιεινής για τη θεραπεία των ασθενειών, θεωρούμενος πρόδρομος της Αθλητικής Ιατρικής. Ο Μερκουριάλης  εξέδωσε τα έργα του Ιπποκράτους  στην κριτική έκδοση ελληνικά-λατινικά , Operum Hippocratis Coiquae Grace et Latine exant, Βενετία  1588, και στον τέταρτο τόμο, σελ. 1-2 αναγράφει τον ΄Ορκο (Jusiurandum) με σχετικές παρατηρήσεις.

Στα τέλη του 16ου αιώνα εκδόθηκαν τα έργα του Ιπποκράτους σε αντίστοιχη έκδοση ελληνικά λατινικά από τον AnutioFoesio με τίτλο «Του Μεγάλου Ιπποκράτους πάντων των ιατρών κορυφαίου τα Ευρισκόμενα», Φρανκφούρτη 1595, αρχίζοντας την έκδοση με τον  «Ορκο» σε δίγλωσση μορφή Ελληνικά-Λατινικά. (Εικ. 2). Μια διεξοδική ανάλυση στα λατινικά  του Ορκου του Ιπποκράτους τυπώνεται στα 1643   σε 232 σελίδες από τον Joane Henrico Meibomio, όπως βλέπουμε και στην σελίδα τίτλου του βιβλίου (Εικ. 3).

Συνοπτικά δόθηκε μία   εικόνα της διάδοσης του Ιπποκρατικού «Ορκου» και την επίδραση που είχε στην δυτική ιατρική συγγραφική δραστηριότητα μέχρι τον 16ο αιώνα. Θα πρέπει να εξοικειωθούμε με τα ιατρικά κείμενα της αρχαίας μας ελληνικής κληρονομιάς ιδιαίτερα τώρα που έχουμε τόσες καλές εκδόσεις όπως για παράδειγμα του τιμωμένου από την Εταιρεία Διάδοσης Ιπποκρατείου Πνεύματος καθηγητού κ. Δημ. Λυπουρλή. Θα είμαστε κατ' αυτόν τον τρόπο σε θέση  να παρακολουθήσουμε συστηματικά την μεταφορά στην Δύση των ελληνικών αυτών κειμένων και τη σχετική διείσδυση τους στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ιατρικής. Παράλληλα να γνωρίσουμε και τα ελληνικά ιατρικά χειρόγραφα της μεταβυζαντινής εποχής για να είμαστε σε θέση να διαπιστώσουμε την επίδρασή τους στην ελληνική ιατρική θεραπευτική της τότε εποχής.