Στο νεοϊδρυθέν στα 1837 Πανεπιστήμιο Αθηνών η Ιστορία της Ιατρικής διδάσκεται από τον εκ Φιλιππουπόλεως Θράκης Αναστάσιο Γεωργιάδη Λευκία, και έκτοτε αξιόλογοι ιατροί συγγραφείς έχουν καταθέσει στα Ελληνικά Γράμματα και στην Ελληνική Ιστορία της Ιατρικής σημαντικές εργασίες ιδιαίτερα στην αρχαία ελληνικής ιατρική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκλογή του Αριστ. Κούζη το 1902 ως υφηγητού και το 1921 ως καθηγητού της έδρας Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μέχρι την αποχώρησή του το 1943.

΄Εκτοτε υπήρξε μία μακρά περίοδο κατά την οποία οι φοιτητές της Ιατρικής στην Ελλάδα πλημμελώς ή και καθόλου διδάσκονταν Ιστορία της Ιατρικής, έλλειψη η οποία θεραπεύτηκε το 1980 με την πλήρωση της σχετικής έδρας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από τον καθηγητή κ. Σπύρο Μαρκέτο. Επίσης και στα υπόλοιπα Πανεπιστήμια της Ελλάδος άρχισε να διδάσκεται η Ιστορία της Ιατρικής, όπως στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από τον κ. Γερ. Πεντόγαλο, της Κρήτης από τον κ. Εμμ. Δετοράκη, των Ιωαννίνων από τον Β. Ρόζο και τώρα από τον κ. Στέφανο Γερουλάνο, της Θεσσαλίας από τον κ. Γ. Αντωνακόπουλο, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μία σημαντική άνθιση των σπουδών στην Ιστορία της Ιατρικής. Σημειώνουμε όμως ότι μόνο στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών ακόμη δεν διδάσκεται η Ιστορία της Ιατρικής.

Κατά τα τελευταία χρόνια αξιόλογες διδακτορικές διατριβές έχουν εκπονηθεί στην Ιστορία της Ιατρικής και στο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο οι Συνεδρίες της Ιστορίας της Ιατρικής συγκεντρώνουν πολλούς συνέδρους. Επί πλέον πολλές εργασίες δημοσιεύονται σε Ιατρικά και άλλα περιοδικά - Ιστορικά, Φιλολογικά, τόμους Συνεδρίων κλπ. Επακόλουθο αυτής της διάχυσης των δημοσιευμάτων είναι ότι πολλές φορές δεν καθίσταται γνωστό ό,τι έχει γραφεί για ένα θέμα, με αποτέλεσμα ο μελετητής και ερευνητής να αντιμετωπίζει δυσκολίες στη συγκέντρωση της σχετικής βιβλιογραφίας.

Αυτήν την έλλειψη έρχεται να καλύψει η προσπάθεια δημιουργίας της «Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής 1750-2000», λαμβάνοντας ως αρχή το έτος κατά το οποίο έχουμε το πρώτο δημοσίευμα στην Ιστορία της Ιατρικής. Για τη συγκρότηση της Ελληνικής Βιβλιογραφίας Ιστορίας της Ιατρικής γίνεται συστηματική αποδελτίωση βιβλίων και περιοδικών και με την έρευνά μας στις Βιβλιοθήκες μέχρι τον Ιανουάριο του 2003 έχουν εντοπισθεί 2590 τίτλοι εργασιών με θέμα την Ιστορία της Ιατρικής γραμμένες στην ελληνική γλώσσα ή σε άλλη γλώσσα από ΄Ελληνες συγγραφείς. Η καταχώριση των μελετών στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής γίνεται κατά έτος εκδόσεως τους και με αλφαβητική σειρά των συγγραφέων.

Η ανά πεντηκονταετία κατανομή των 2590 εργασιών παρατίθεται στην εικόνα Α΄, στην οποία βλέπουμε ότι έχουν καταγραφεί 7 δημοσιεύσεις κατά την πεντηκονταετία 1750-1800, 46 κατά 1801-1850, 184 κατά 1851-1900, 612 μελέτες κατά 1901-1950, και 1741 κατά την τελευταία πεντηκονταετία 1951-2000. Πιο αναλυτικά στην εικόνα Β΄ αποτυπώνεται η ανά δεκαετία κατανομή των δημοσιεύσεων στην Ιστορία της Ιατρικής κατά τον 19ο αι. (2, 11, 2, 19, 12, 53, 26, 15, 49, 41) και τον 20ο αι. (118, 71, 124, 195, 104, 175, 216, 203, 372, 775).

Παρατηρήσεις. Πρώτη παρατήρηση είναι ότι με την πάροδο του ετών κατά τη διάρκεια των διακοσίων πενήντα χρόνων παρουσιάζεται προοδευτική αύξηση του αριθμού των εργασιών και ιδιαίτερα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, 1981-1990 και 1991-2000. Μια άλλη διαπίστωση είναι ότι κατά την εποχή των μεγάλων ιστορικών γεγονότων της χώρας μειώνεται ο αριθμός μελετών στην Ιστορία της Ιατρικής, όπως κατά τη δεκαετία 1911-1920 με τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη δεκαετία 1941-1950 με τον Β΄ Παγκόσμιο και τον εν συνεχεία εμφύλιο πόλεμο. Κάτι ανάλογο είχε παρατηρηθεί και κατά τη δεκαετία του πολέμου της Ανεξαρτησίας του 1821-1830.

Στα 1590 λήμματα εντοπίσθηκαν 63 μελέτες που είχαν κατατεθεί ως διδακτορικές διατριβές ή διατριβές επί υφηγεσία με θέμα την Ιστορία της Ιατρικής. Εξ αυτών 6 κατά την περίοδο 1750-1900, άλλες 6 κατά την περίοδο 1901-1950 και οι υπόλοιπες 51 κατά την τελευταία πεντηκονταετία του 1951-2000. Ένα άλλο στοιχείο που έδειξε η ανάλυση της θεματολογίας των λημμάτων είναι ότι σε μεγάλο ποσοστό οι μελέτες αναφέρονται στην αρχαία και τη βυζαντινή ιατρική. Όμως η θεματολογία αυτή σε ποσοστό μειώνεται σταδιακά κατά τις τελευταίες δεκαετίες και τούτο λόγω της αυξήσεως των θεμάτων που σχετίζονται με την νεώτερη και σύγχρονη ιατρική. Ενδεικτικά συγκρίνουμε τρεις δεκαετίες. Κατά τη δεκαετία 1901-1910 το ποσοστό των μελετών στην αρχαία και βυζαντινή ιατρική ανέρχονταν στο 48%, στη δεκαετία 1951-1960 μειώνεται στο 35%, ενώ στη τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα 1991-2000 η θεματολογία στην αρχαία και βυζαντινή ιατρική αποτελεί μόνο το 26% των εργασιών.

Συνοπτικά τονίζουμε ότι στην κατανομή των 2590 μελετών στην Ιστορία της Ιατρικής παρατηρείται μια προοδευτική αύξηση του αριθμού των μελετών, που κορυφώνεται στις τελευταίες δεκαετίες 1981-1990 και 1991-2000. Η αύξηση αυτή αποδίδεται στη διδασκαλία της Ιστορίας της Ιατρικής στα περισσότερα Πανεπιστήμια της χώρας και τη συμμετοχή των ιατρών με ανακοινώσεις στις συνεδρίες Ιστορίας της Ιατρικής στα Ετήσια Πανελλήνια Ιατρικά Συνέδρια και τα δημοσιεύματα τους.

Η συντασσόμενη «Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής 1750-2000» περιλαμβάνει τα λήμματα κατά έτος εκδόσεως και κατά αλφαβητική σειρά των συγγραφέων. Θα συνοδεύεται από Ευρετήριο συγγραφέων, ιατρικής ορολογίας και ονομάτων προσώπων, τόπων και πραγμάτων, που περιέχονται στους τίτλους των εργασιών.

Η Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής θα αναδεικνύει την ετήσια συγγραφική δραστηριότητα της Ιστορίας της Ιατρικής, η οποία κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημαντική ανάπτυξη και θα είναι δυνατόν να παρουσιάζεται η γενικότερη ανάπτυξη της Ιατρικής στην Ελλάδα. Επί πλέον θα αποτελεί ένα χρηστικό βοήθημα για τους μελετητές και συγγραφείς, οι οποίοι θα έχουν γνώση των προηγούμενων δημοσιεύσεων.

Περίληψη: Παρουσιάζεται η κατανομή των 2590 λημμάτων τίτλων δημοσιεύσεων στην συντασσόμενη Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής 1750-2000, που πραγματοποιήθηκε με την αποδελτίωση σε Βιβλιοθήκες περιοδικών, πρακτικών συνεδρίων κλπ. μέχρι τον Ιανουάριο του 2003.

Παρατηρείται προοδευτική αύξηση των δημοσιεύσεων στην Ιστορία της Ιατρικής με κορύφωση κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, που αποδίδεται στην πλήρωση της έδρας Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και των άλλων Πανεπιστημίων της χώρας.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ανάλυσης είναι η αύξηση σε ποσοστό των δημοσιεύσεων για την νεώτερη ιατρική της χώρας έναντι των δημοσιεύσεων για την αρχαία και βυζαντινή ιατρική, που κυριαρχούσε στις προγενέστερες δεκαετίες.

Abstact: In the article is presented the distribution of 2590 titles of publications in the «Hellenic Bibliography of History of Medicine 1750-2000», which were collected while researching books, journals and volumes of congress up to January 2003.

In that distribution a progressive increase is noticed of publishing in the History of Medicine, which is quite high during the two final decades of 20th century, as a result of teaching the History of Medicine at the University of Athens and other Universities of the country.

Another significant point of analysis is the increase in the percentage of the publications of the newer medicine of Greece, instead of the publications of ancient and Byzantine medicine, which were during previous decades.

  Υλικό. Η αποδελτίωση βιβλίων και περιοδικών κατά τη μέχρι σήμερα έρευνά μας στις Βιβλιοθήκες έχει ανεύρει 2590 τίτλους εργασιών με θέμα την Ιστορία της Ιατρικής γραμμένες στην ελληνική γλώσσα ή σε άλλη γλώσσα από ΄Ελληνες συγγραφείς. Η καταχώριση των μελετών στην Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστορίας της Ιατρικής γίνεται κατά έτος εκδόσεως τους με αλφαβητική σειρά των συγγραφέων.

  Αποτελέσματα. Η κατανομή των 2590 εργασιών ανά πεντηκονταετία έχει ως ακολούθως: 1750-1800 (7), 1801-1850 (46), 1851-1900 (184), 1901-1950 (612) και 1951-2000 (1741). Ιδιαίτερα ο αριθμός των μελετών από 1901-2000 ανά δεκαετία είναι: 118, 71, 124, 195, 104, 175, 216, 203, 372, 775. Παρατηρείται προοδευτική αύξηση του αριθμού των εργασιών ιδιαίτερα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες 1981-2000.

  Κατά την εποχή των μεγάλων ιστορικών γεγονότων της χώρας σημειώνεται μία πτώση στην παραγωγή εργασιών στην Ιστορία της Ιατρικής, όπως κατά τη δεκαετία του πολέμου της Ανεξαρτησίας, τη δεκαετία 1911-1920 με τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη δεκαετία 1941-1950 με τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τον εν συνεχεία εμφύλιο.

  Με θέμα την Ιστορία της Ιατρικής έχουν καταγραφεί 63 μελέτες, οι οποίες είχαν κατατεθεί ως διατριβές διδακτορικές ή επί υφηγεσία, εκ των οποίων 6 κατά την περίοδο 1750-1900, άλλες 6 κατά την περίοδο 1901-1950 και κατά την τελευταία πεντηκονταετία του 20αι. οι υπόλοιπες 51.

  Η θεματολογία των 2590 μελετών αναφέρεται σε μεγάλο ποσοστό στην αρχαία και βυζαντινή ιατρική, το οποίο μειώνεται σταδιακά και τούτο λόγω της αυξήσεως των θεμάτων από την νεώτερη και σύγχρονη εποχή, όπως παρατηρούμε στις ενδεικτικά αναφερόμενες δεκαετίες: 1901-1910 48%, 1951-1960 35% και 1991-2000 26%.

  Συμπέρασμα: Ο αριθμός των 2590 μελετών στην Ιστορία της Ιατρικής στο οποίο παρατηρούμε μια προοδευτική αύξηση του αριθμού των μελετών, η οποία κορυφώνεται στις τελευταίες δεκαετίες 1981-1990 και 1991-2000. Αποδίδεται στη διδασκαλία της Ιστορίας της Ιατρικής στα περισσότερα Πανεπιστήμια της χώρας και τη συμμετοχή των ιατρών με ανακοινώσεις στις συνεδρίες Ιστορίας της Ιατρικής στα Ετήσια Πανελλήνια Ιατρικά Συνέδρια.

-------------------------------------------

Κων. Μιχαήλ, Διατητική, ής προτέτακται και Ιστορία Συνοπτική περί αρχής και προόδου της Ιατρικής επιστήμης και τινων περί αυτήν ευδοκιμησάντων ανδρών εκ παλαιών και νεωτέρων στυνερανισθείσα, Βιέννη 1794, Δημ. Καραμπερόπουλου, Η πρώτη Ιστορία της Ιατρικής στην Ελληνική γλώσσα, εκδόσεις Α. Σταμούλης Αθήνα-Πειραιάς 1994.

W. Black, Esquisse d’une histoire de la Medecine et de la Chirurgie depuis leur commencement au nos jours, μετάφραση από τα αγγλικά υπό Αδαμαντίου Κοραή, Παρίσι 1798.

Σέργιος Ιωάννου, Πραγματείας ιατρικής Τόμος πρώτος περιέχων Επίτομον Ιστορία της Ιατρικής Τέχνης, Εν Κωνσταντινουπόλει 1818.

Γεώργιος Πούλιος, Πραγματείας Φυσιολογικής, Τόμος Α΄ περιέχων Επίτομον Ιστορίαν της Φυσιολογίας, Εν Πέστα 1823.