Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να παρουσιασθεί η πρώτη ίσως δοκιμασία ελέγχου της αποτελεσματικότητας φαρμάκου , που εφαρμόσθηκε από τον Γαληνό για την περίφημη «θηριακή», και αναγράφεται στο βιβλίο του «Προς Πίσωνα περί της θηριακής βιβλίον», έκδ. G.C. Kuehn, Γαληνού, Opera omnia, τόμ. 14, Λειψία 1827, επανέκδ. Georg Olms, 2001.
Αποτελέσματα: Η «θηριακή» κατασκευάζονταν από πολλές ουσίες αρχικά από τον Μιθριδάτη, βασιλέα του Πόντου (1ος αι. π. Χ.), ενώ αργότερα ο εκ Κρήτης καταγόμενος Ανδρόμαχος, αρχίατρος του αυτοκράτορα Νέρωνος, πρόσθεσε και σάρκες όφεων. Χρησιμοποιούνταν ως αντίδοτο σε δήγματα δηλητηριωδών ζώων, ερπετών, φιδιών, τα αποκαλούμενα «θηρία», εξ ού και το όνομα «θηριακή», ενώ επί πλέον χορηγούνταν και σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως ο ίδιος ο Γαληνός σημειώνει (σελ 270).
Συνήθεια του Γαληνού ήταν αν διενεργεί πειράματα για να διαπιστώνει την αλήθεια εκείνων που υποστηρίζονταν. Στην περίπτωση της θηριακής, ότι η λήψη της είναι αντίδοτος στα δηλητηριώδη δήγματα και δεν θανατώνεται ο δηχθείς, διενήργησε ένα αντικειμενικό έλεγχο σε ζώα, εφ' όσον, όπως σημειώνει, δεν ήταν δυνατόν πειραματικά να εφαρμοσθεί σε ανθρώπους, Συγκεκριμένα πήρε «αλεκτρύονες», κοκόρια, στα οποία αφού στα μισά εξ αυτών έδωσε «θηριακή» και στα άλλα μισά όχι, τα έφερε κοντά σε φίδια. Διαπίστωσε ότι εκείνα τα κοκκόρια που είχαν λάβει τη θηριακή έμειναν ζωντανά μετά από τη δήγματα των φιδιών, «όσα δε πέπωκεν, ισχύει και μετά το δήγμα την ζωήν έχει», ενώ τα άλλα, στα οποία δεν δόθηκε η θηριακή, αμέσως απεβίωσαν.
Ακόμη ο Γαληνός τονίζει ότι ο πειραματικός του έλεγχος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις περιπτώσεις εκείνες που θέλει κανείς να εξακριβώσει αν το φάρμακο «θηριακή» είχε νοθευτεί, «δοκιμάζειν δ' ενίοτε χρη το φάρμακον, ει μη εστι δεδολωμένον».
Συμπέρασμα: Ο Γαληνός για να ελέγξει την αποτελεσματικότητα του φημισμένου φαρμάκου «θηριακής», αντίδοτου στα δηλητηριώδη δήγματα, διενεργεί πειραματικό έλεγχο σε ζώα, ο ποίος θα πρέπει να θεωρείται από τους πρώτους αντικειμενικούς πειραματικούς ελέγχους δραστικότητας φαρμάκου.
|