 Η «ποδαλγία» ή «ποδάγρα», όπως αποκαλούνταν η ουρική αρθρίτιδα, συχνά μνημονεύεται σε αρχαία ιατρικά κείμενα και στη βυζαντινή εποχή έχουμε το έργο Σύνταγμα περί ποδάγρας του Δημητρίου Πεπαγωμένου (13ος αι.), ενώ συχνά συναντούμε συνταγές για τη θεραπεία της σε ιατρικά χειρόγραφα και ιατροσόφια. Για τη θεραπεία της «ποδαλγίας» μεταφράσθηκε στην ελληνική γλώσσα και τυπώθηκε το 1781 ένα βιβλίο, το οποίο όμως λανθάνει και παρά τις μέχρι σήμερα προσπάθειες δεν έχει εντοπισθεί ένα αντίτυπο του. Πρώτη αναφορά για το βιβλίο γίνεται από τον Ανδρέα Παπαδόπουλο Βρετό, ο οποίος στη Νεοελληνική Φιλολογία του παραθέτει τον τίτλο του βιβλίου χωρίς όμως να αναγραφεί ο αριθμός των σελίδων: «Βιβλίον ιατρικόν της ποδαλγίας, όπερ έβαλεν εις δοκιμήν και εις φώς εξέδωκεν ο Γ. Εμεριγόν, εις 8ον». Ακόμη προσθέτει: «Σημείωσις. Ετυπώθη εις Νίζναν, πόλιν της Ρωσσίας, και μετεφράσθη εκ του Γαλλικού παρά του Λογιωτάτου Κυρίου Χρήστου Σουγδουρή, του εξ Ιωαννίνων, το 1781 έτος, ως ο ίδιος σημειώνει εις το τέλος του βιβλίου τούτου». Από το κείμενο γίνεται σαφές ότι ο Παπαδόπουλος Βρετός είχε δει αντίτυπο του βιβλίου. Κι' αυτό εξάγεται από το γεγονός ότι αναγράφει τον πλήρη τίτλο, το όνομα του μεταφραστή, την ιδιότητά του «λογιώτατος», την καταγωγή του και το έτος έκδοσης του βιβλίου καθώς και τη φράση «όπως ο ίδιος σημειώνει εις το τέλος του βιβλίου». Επίσης λίγα χρόνια αργότερα και ο Κων. Σάθας γράφει σχετικά, αλλά τροποποιεί τον τίτλο αφαιρώντας το λέξη «ιατρικόν» : «Χρήστος Σουγδουρής εξ Ιωαννίνων, διατρίβων εν Ρωσσία τω 1781, μετέφρασεν εκ του γαλλικού βιβλίον περί ποδαλγίας, τυπωθέν εν Νίζνη» . Για τον μεταφραστή Χρήστο Σουγδουρή δεν έχουμε προς το παρόν άλλα στοιχεία.
Επειδή μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπισθεί αντίτυπο του βιβλίου εκφράσθηκε η άποψη μήπως και δεν τυπώθηκε. ΄Ομως δύο στοιχεία ενισχύουν την άποψή να υποστηρίξουμε ότι το βιβλίο είχε τυπωθεί: Πρώτον είναι η μνεία του Παπαδόπουλου Βρετού, που αναφέρθηκε παραπάνω και δεύτερον το γεγονός ότι στην Εφημερίδα της Βιέννης των Αδελφών Πούλιου, δημοσιεύθηκε κατάλογος με βιβλία προς πώληση αναγράφοντας και την αξία πωλήσεως τους, που βρίσκονταν στο κατάστημα τους, και στον οποίο περιέχεται το βιβλίο «Ποδαλγίας 12 κρ.». Για να πωλούνται στη Βιέννη αντίτυπά του βιβλίου δεκαπέντε χρόνια μετά την έκδοσή του αυτό δείχνει ότι το βιβλίο είχε τυπωθεί.
 Δεν γνωρίζουμε το περιεχόμενο του βιβλίου το οποίο μετέφρασε ο Χρήστος Σουγδουρής, διότι δεν μνημονεύεται στις μέχρι τώρα πηγές και δεν έχει ακόμη βρεθεί ένα αντίτυπο του. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε το περιεχόμενο μελετώντας την έκδοση του βιβλίου στην αγγλική γλώσσα το 1781, την ίδια χρονιά, που εκδόθηκε και στην ελληνική γλώσσα. Το εντοπίσαμε στην British Library και έχουμε φωτοτυπία του βιβλίου. Ο τίτλος είναι «Letters on the Gout. Written by Mr. Emerigon, procoreur to the King, at the general seat of the Admiralty, and in the Royal Jurisdiction of the town of St. Peter's in the island of Martinico. Dublin: Printed by R. Burton, No. 14, Capel-Street, 1781». Το βιβλίο αποτελείται από είκοσι τέσσερις σελίδες σε μικρό 8ο σχήμα, στην τρίτη σελίδα καταχωρίζεται κείμενο του εκδότη με τίτλο «To the Public», ενώ το κείμενο περί ποδαλγίας αρχίζει από την πέμπτη σελίδα παραθέτοντας τρεις επιστολές. Οι δύο πρώτες επιστολές (σελ. 5-10, και σελ.10-15) είναι του Emerigon, τις οποίες απευθύνει σε ένα γνωστό του πρόσωπο και στους Ευρωπαίους ασθενείς από την ποδαλγία προτείνοντας ως φάρμακο το «guayac» , για το οποίο παραπέμπει στο Dictionnaire Pharmacuetique, έκδ. του 1768. Τους συνιστά να διαλύουν τη ρητίνη του «guayac» σε ρούμι, διότι κατ΄ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται για πρώτη φορά , όπως γράφει, η διάλυσή της και η ευχάριστη λήψη του φαρμάκου. Η τρίτη επιστολή (σελ. 15-24) απευθύνεται στον Emerigon και περιέχει βεβαιωτικά της θεραπευτικής δύναμης του φαρμάκου που συνιστούσε. Ο συγγραφέας Emerigon ήταν ασθενής από την αρρώστια «gout», «ποδαλγία», που του παρουσιάσθηκε στην ηλικία των πενήντα πέντε ετών, όπως γράφει, και για να θεραπευθεί από την ασθένεια χρησιμοποίησε ως φάρμακο το «guayac», το οποίο έλαβε από την Καραβαϊκή. Δίνει τον τρόπο χορηγήσεως του φαρμάκου και την αποτελεσματικότητά του.
Ενδιαφέρον έχει να σημειώσουμε ότι ο «Εμεριγόν» και το φάρμακό του μνημονεύονται από τον ιατρό Σέργιο Ιωάννου στην Ιστορία της Ιατρικής του 1818, στην οποία γράφει ότι η ρητίνη από το «Γουαϊακόν ή Αγίοξυλον (Lignum Quaiacum)
διεκηρύχθη παρά του Εμερίγου του εκ Μαρτινίκας, ως αντιφάρμακον της ποδάγρας. Τούτο μεταχειρίζονται την σήμερον μεγάλως οι ΄Αγγλοι». Μάλλον η τόση χρήση στην Αγγλία θα ήταν αποτέλεσμα από το βιβλίο του Εμεριγόν μετά τη μετάφρασή του στην αγγλική γλώσσα. Επίσης σε χειρόγραφο που απόκειται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος καταχωρίζεται το εξής: «Νέα εφεύρεσις ενός ιατρού Φραντζέζου για ιατρείας της ποδαλγίας. Σύνθεσις καλωτάτη εις το να την μετέρχεται ο ασθενής δια μεγάλην ωφέλειαν», που όμως δεν περιέχεται το γουαγιακόν και δεν μνημονεύεται ο Εμεριγόν.
Μετά τη γνώση της αγγλικής μετάφρασης του βιβλίου μπορούμε σήμερα να υποστηρίξουμε ότι η λέξη «ιατρικόν» στον τίτλο «Βιβλίον ιατρικόν της ποδαλγίας» δεν είναι επίθετο, που αναφέρεται στο βιβλίο δηλ. «ιατρικό βιβλίο περί ποδαλγίας», αλλά ουσιαστικό με τη σημασία «φάρμακο», δηλ. φάρμακο της ποδαλγίας, όπως ήταν τότε συνήθεια να ονομάζουν τα φάρμακα ως «ιατρικά». Φαίνεται ότι Χρήστος Σουγδουρής, ο οποίος δεν ήταν ιατρός, εφ' όσον αναγράφεται ως «λογιώτατος», θα υπέφερε από την αρρώστια, όπως ο Emerigon, και θα χρησιμοποίησε το φάρμακο «guayac» για την πάθησή του. Η καλή ανταπόκριση στη θεραπεία θα τον έκανε να μεταφράσει το γαλλικό κείμενο και να το τυπώσει συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στη διαφώτιση του λαού σε θέματα υγείας, όπως εξ άλλου μετά από λίγα χρόνια, το 1787, κάνει και ο Γεώργιος Ζαβίρας με τα έργα του Ιατρικαί παραινέσεις και Ονοματολογία Βοτανική.
Από την αναγραφή στις επιστολές της αγγλικής έκδοσης της ημερομηνίας «24 Οκτωβρίου 1799» μπορούμε συμπεράνουμε ότι το γαλλικό πρότυπο θα εκδόθηκε μεταξύ των ετών 1779 και 1781. Το ενδοκειμενικό αυτό στοιχείο δείχνει ότι γρήγορα, το 1781, μεταφράσθηκε και εκδόθηκε στην ελληνική γλώσσα, όπως και στην αγγλική. Μία ακόμη επιβεβαίωση της μεταφοράς της ιατρικής ευρωπαϊκής γνώσης στον ελληνικό χώρο κατά την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
«Ποδάγρη» μνημονεύεται στα αρχαία κείμενα. Ενδεικτικά παραπέμπουμε στον Αρεταίο, Περί αιτίων και σημείων χρινίων παθών Β, «Περί αρθρίτιδος και ισχιάδος» ΧΙΙ, 11-13, στο οποίο τονίζεται ότι η νόσος έχει εξάρσεις και υφέσεις, κατά τις οποίες είναι δυνατόν ο ασθενής να συμμετέχει σε αθλήματα, μνημονεύοντας σχετική περίπτωση κατά την οποία αναδείχθηκε ακόμη και Ολυμπιονίκης. Ακόμη τονίζεται ότι η ποδάγρα είναι συχνότερη στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες ελαφρότερη, παρατήρηση που ισχύει.
΄Εκδ. Joh. Steph. Bernard, Demetrii Pepagomeni, Liber de Podagra. Graece et Latine, Lugduni Batavorum, 1743.
Ενδεικτικά βλ.. Γιάννη Καρά, Οι Επιστήμες στην Τουρκοκρατία. Χειρόγραφα και έντυπα. Τόμος Γ΄. Οι επιστήμες της ζωής, Αθήνα 1994, όπου μνημονεύονται συνταγές «Περί ποδαλγίας ή ποδάγρας», όπως για παράδειγμα παραπέμπουμε στις σελ. 164, 165, 167, 171, 173, 176, 179, 183, 184, 190, 193.
Em. Legrand, Bibliographie Hellenique, 18e siecle, τόμ. II, σελ. 354. Δημ. Καραμπερόπουλου, Η ιατρική ευρωπαϊκή γνώση στον ελληνικό χώρο (1745-1821), Αθήνα 2003, σελ. 66-67.
Ανδ. Παπαδόπουλος Βρετός, Νεοελληνική Φιλολογία, 1857, τόμ. 2, σελ. 73, αρ. 170.
Κων. Σάθα, Νεοελληνική Φιλολογία, 1868, σελ. 611. Σημειώνουμε ότι ο Σάθας δεν είδε αντίτυπο του βιβλίου, γι' αυτό και γράφει ότι ο Χρήστος Σουγδουρής μετέφρασε βιβλίο περί ποδαλγίας, ενώ, όπως τώρα συμπεραίνουμε, μετέφρασε βιβλίο με «ιατρικό», δηλ. φάρμακο για την ποδαλγία. Βλ. σχετικά παρακάτω.
Εφημερίς, αρ. 85, 28 Οκτωβρίου 1794, και αρ. 92, 17 Νοεμβρίου 1794, «Κατάλογος των παρά Μαρκίδ. Πούλιου ευρισκομένων διαφόρων παλαιών και νέων βιβλίων».
British Museum, General Catalogue of Printed Books, London 1967, αρ. 1489.t.80 (2).
Για το «guayac» σημειώνουμε ότι στα ελληνικά βιβλία αναγράφεται ως «γουαϊκόν», «αγιόξυλον», ξυλάγιον» «γκουαγιάκι», «quaiacum», «quajac». Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Φαρμακευτικά φυτά στα έντυπα ελληνικά βιβλία (δεύτερο μισό 18ου αι. - αρχές 19ου αι.), Αθήνα 2000.
Σεργίου Ιωάννου, Πραγματείας Ιατρικής. Τόμος Πρώτος περιέχον Επίτομον Ιστορίαν της Ιατρικής Τέχνης, Εν Κωνσταντινουπόλει 1818, σελ. 321-322.
Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Τμήμα Χειρογράφων, αρ. χειρ. 2856, φύλλο 177.
Βλ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Η ιατρική ευρωπαϊκή γνώση στον ελληνικό χώρο (1745-1821), Αθήνα 2003, σελ. 68-71.
|
Επικοινωνία
Εκτύπωση 
English
