Η διερεύνηση των εντύπων ελληνικών βιβλίων της προεπαναστατικής εποχής έδειξε ότι ανατομικές εικόνες και ιχνογραφήματα για επεξήγηση των ανατομικών θεμάτων, καταχωρίσθηκαν στο 24% των βιβλίων μη ιατρικού περιεχομένου, που όμως περιείχαν και ιατρικά θέματα (Φυσικές, Χημείες κ. ά.), ενώ παρατηρήθηκε παντελής έλλειψις στα ιατρικά βιβλία καθώς και στα προεπαναστατικά περιοδικά. Συγκεκριμένα:
Α΄. Ανατομικές εικόνες περιέχονται σε τέσσερα βιβλία.
α) Νικηφόρου Θεοτόκη, Στοιχεία φυσικής, τόμ. Β΄, Λειψία 1767. Καταχωρίζονται ανατομικές εικόνες του λάρυγγος, της τραχείας αρτηρίας, του έξω και έσω ωτός. Μάλιστα, η έρευνά μας έχει δείξει ότι τις εικόνες αυτές ο Θεοτόκης τις έχει λάβει από το βιβλίο Abate Nollet, Lezioni di Fisica sperimentale, Βενετία 1747, τόμ. 3.
β) Ανθ. Γαζή, Γραμματική των φιλοσοφικών επιστημών, Βιέννη 1799, τόμ. Β΄, όπου καταχωρίζονται δύο ανατομικές εικόνες «δια περισσοτέραν κατάληψιν της εσωτερικής κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος» καθώς και μία εικόνα με τα είδη των μυών.
γ) Νικοδήμου Αγιορείτου, Εγχειρίδιον περί της φυλακής των πέντε αισθήσεων, 1801. Περιέχονται δύο εικόνες με την ανατομική κατασκευή της καρδιάς με σχετικό υπομνηματισμό του Ανθ. Γαζή.
δ) Μαν. και Κυρ. Καπετανάκη, Εικονολογία παιδική, Βιέννη 1812. Περιλαμβάνονται οι πρώτες έγχρωμες ανατομικές εικόνες στα έντυπα ελληνικά βιβλία: ο ανθρώπινος σκελετός σε προσθία και οπισθία όψη, τέσσερες εικόνες με ανατομικά παρασκευάσματα με τα σπλάχνα του θώρακος και της κοιλίας, καθώς και η ανατομική εικόνα της τριχός.
B΄. Ανατομικά ιχνογραφήματα, τα οποία αναφέρονται στην κατασκευή του οφθαλμού, εντοπίσθηκαν σε επτά βιβλία:
α) Μεθοδίου Ανθρακίτου, Οδός μαθηματικής, Βενετία 1749, τόμ. 3.
β) Νικηφόρου Θεοτόκη, Στοιχεία φυσικής, Βιέννη 1767, τόμ. 2.
γ) Ευγενίου του Βουλγάρεως, Τα αρέσκοντα τοις φιλοσόφοις, Βιέννη 1805.
δ) Κων. Κούμα, Σειράς στοιχειώδους των μαθηματικών, Βιέννη 1807, τόμ. 6.
ε) Κων. Κούμα, Σύνοψις φυσικής, Βιέννη 1812.
στ) Κων. Βαρδαλάχου, Φυσική πειραματική, Βιέννη 1812.
ζ) Δημητρίου του Δαρβάρεως, Επιτομή φυσικής, Βιέννη 1812, τόμ. 2.
|